کاشان ، چهارمین پایتخت کتاب ایران

مراسم اختتامیه انتخاب پایتخت کتاب ایران ، چهارشنبه 8 اسفند/حوت ( 27 فوریه ) در تهران برگزار و شهر کاشان به عنوان چهارمین پایتخت کتاب ایران معرفی شد . طرح " پایتخت کتاب ایران" با هدف ترویج کتابخوانی از ابتدای سال 1397 ( 21 مارس ) آغاز می شود .

"پایتخت کتاب ایران"، عنوان طرحی است که بر مبنای آن هر سال شهری به عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب می‌شود. بخش‌هایی از این طرح از "پایتخت جهانی کتاب"  الگوبرداری شده، اما از نظر ساختار اجرایی، همخوانی‌های زیادی با شرایط فعالیت فرهنگی در ایران یافته است.

عنوان پایتخت کتاب جهان از سال 2001  میلادی به این‌سو هر سال از سوی سازمان یونسکو به شهری داده می‌شود که در زمینه تقویت جایگاه کتاب و کتابخوانی، کوشش شایانی کرده‌ باشد. هدف یونسکو این است که از این طریق به اجرای برنامه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب بپردازد و شوق مطالعه را در مردم ایجاد کند. در ایران، این انتخاب هیچ جایزه مالی برای برگزیده آن ندارد، بلکه تصدیق بهترین برنامه اختصاص داده ‌شده به کتاب و کتاب‌خوانی است. برخی از اهداف این طرح عبارت از افزایش همکاری‌ها و مشارکت نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی در حوزه کتاب، جذب سرمایه‌های موجود در بخش‌ خصوصی، حمایت از ایده‌های نو و ابتکاری در حوزه کتاب ، تمرکز زدایی از برنامه‌های حوزه فرهنگ و تقویت عدالت فرهنگی و ترویج کتاب‌خوانی است.

در نخستین سال رقابت میان شهرهای ایران برای کسب عنوان پایتخت کتاب کشور، شهر اهواز به دلیل ارائه برنامه‌های نوآورانه، مشارکت‌ جویانه، مؤثر و منسجم و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی، تشکل‌های مردمی ، صنایع و مراکز ورزشی و فرهنگی، به عنوان پایتخت کتاب انتخاب شد. در دوره دوم، شهر نیشابور به عنوان دومین پایتخت کتاب ایران انتخاب شد و مهم‌ترین دلیل آن ، ایجاد هماهنگی و همکاری میان نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی فعال در این شهر در اجرای فعالیت‌های مرتبط با کتاب بود . در دوره سوم ، شهر بوشهر به عنوان پایتخت کتاب ایران در سال گذشته انتخاب شد. بوشهر به ‌دلیل حمایت از طرح‌های ترویج کتابخوانی، به‌ این عنوان دست یافت و در سالی که روزهای پایانی اش را سپری می کنیم، اقدامات در خور توجهی در شهر و استان بوشهر انجام شده است. بوشهر موفق شد با اجرای 32 طرح نوآورانه و با شعار "راه های رسیدن به آزادی، گران است، کتاب یک استثناست" این عنوان را برای یک سال تصاحب کند.

اکنون در آستانه چهارمین سال از اجرای طرح پایتخت کتاب ایران هستیم . در مراسمی که روز 27 فوریه برگزار شد، شهر کاشان در استان اصفهان، از میان 10 شهر راه‌یافته به مرحله نهایی داوری، به عنوان پایتخت کتاب ایران دست یافت و شهرهای "مهاباد" از استان آذربایجان غربی، "صدرا" از استان فارس، "دزفول"  از استان خوزستان و "یزد" مرکز استان یزد نیز شایسته تقدیر شناخته شدند .

از میان 20 روستای راه‌یافته به مرحله نهایی داوری این جشنواره ، روستای "فهلیان " از استان فارس به دلیل استمرار در ترویج کتابخوانی و اجرای  برنامه‌های تعیین شده سال گذشته ، به‌عنوان برگزیده برگزیدگان چهارمین دوره جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب ، معرفی شد.

روستاهای "اسفیدان" در خراسان شمالی، " امامزاده بزم" از استان فارس، "دهنو لوداب" در استان کهگیلویه و بویراحمد، "فیشور" در استان فارس،" بزنج" در خراسان شمالی، "فدافن" در استان خراسان رضوی، "شرف‌آباد" در استان یزد، "قادیکلای بزرگ" در استان مازندران، "حسین‌آباد کارخانه" در استان همدان و "باصدی" در استان خوزستان ، به‌عنوان روستاهای برگزیده این دوره از جشنواره معرفی شدند .

برای آشنایی بیشتر شما با چهارمین پایتخت کتاب ایران ، شهر کاشان را به اجمال معرفی می کنیم .

 کاشان، یکی از مهمترین شهرهای استان اصفهان است که در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا و  240 کیلومتری جنوب تهران واقع شده و از طریق بزرگراه و راه آهن با تهران و اصفهان در ارتباط است. جمعیت کاشان حدود400000  نفر است. این شهر بزرگ و زیبا در حاشیه غربی کویر قرار گرفته  و از دیر باز به دلیل منسوجات چرمی،  سرامیک ، ظروف مسی،  گلاب و باغهای پرگل قمصر، زبانزد بوده است. کاشان  با سابقه 7000 ساله اش، از مهمترین مراکز باستان شناسی است و اکثر تاریخ نویسان و مسافرانی که از این شهر بازدید کرده اند، از آن با عنوان دروازه تمدن جهانی نام برده اند.

"سیَلْک" (Sialk)  نام اولین تمدن شهرنشینی ایران مرکزی در کاشان است که در 3 کیلومتری جنوب غربی این شهر قرار دارد . محوطه باستانی سیلک که در منطقه فین کاشان واقع شده، قدمتی در حدود هفت  هزار سال دارد و آثار زندگی ساکنان فلات ایران از آن به دست آمده است.

صنایع دستی و راه اندازی صنایع مدرن به  موازات پیشرفت اجتماعی ، نقش مهمی در توسعه کاشان داشته است. تجارت فرش دستباف، از مهمترین دلایل رشد و پیشرفت اقتصادی این شهر طی سده های گذشته بوده است . یکی از مهمترین عواملی  که موجب استقرار طولانی در این ناحیه شده ، وجود چشمه فین در 2 کیلومتری کاشان است . وجود آب سرشار و دائمی در سرچشمه فین ، باعث جذب مردم  به این منطقه شده و در شکل گیری و پیشرفت تمدن در این ناحیه نقش اساسی داشته است .

کشف سکه هایی از دوران هخامنشیان، وجود آتشکده های نیاسر ، خرمدشت و نطنز، اشارات مورخان به مناطق باستانی چون نیاسر و نوش آباد، اخباری مربوط به یک شهرک دوره ساسانی به نام سارویه درمنطقه کاشان، همگی گواه وجود تمدن در هزاره های پیشین در شهر کاشان است.

کاشان در دوران اسلامی نیز از رونق و آبادی زیادی برخوردار بود و صنعت سفالگری و فلزکاری آن شهرت فراوان داشت. با آغاز قرن پنجم و روی کار آمدن حکومت سلجوقیان ، کاشان اهمیت و اعتبار روز افزونی یافت و در این زمان مردان بزرگ و نام آوری از این شهر به خدمت حکومت درآمدند و به مدارج عالی رسیدند . مورخی همچون " راوندی " می نویسد: اغلب وزرا و مستوفیان و دبیران دربار، کاشانی بودند. هنر و علم در این زمان کمال یافت و کاشان محل و منشاء فضل و ادب شد. در این دوره  ، شهر توسعه یافت و بناهای عمومی فراوان و گوناگونی مانند مسجد، مدرسه، خانقاه ، دارالشفاء ( بیمارستان) و کتابخانه ساخته شد.

کاشان در قرن هفتم هجری قمر با حملات وحشیانه مغولان صدمات فراوانی دید و بخشی از شهر ویران شد و به غارت رفت . ولی زمان زیادی نگذشت که به دلیل رونق کارگاهها و بافت انواع قالی ، پارچه ، ساخت کاشی و سفال ،  کاشان حیات خود را بازیافت. در این دوره بناهای تازه ای ساخته شد و بازار نیز گسترش پیدا کرد . با روی کارآمدن حکومت صفوی در قرن دهم هجری ، اهالی کاشان که شیعیانی مومن بودند ، از حکومت آنان استقبال کردند. صنعت و هنر بافندگی در کاشان به اوج شکوفایی رسید و بهترین و زیباترین پارچه های ابریشمی، کتان، مخمل و مرغوب ترین قالی های پشم و ابریشم در کارگاههای نساجی کاشان بافته شد . چنانکه " شاردن " جهانگرد  فرانسوی می نویسد: اساس ثروت و حیات مردم کاشان، از صنایع نساجی و ابریشم بافی و تهیه قطعات زربفت و نقره بافت تشکیل شده است.

کاشان در دوران قاجار روزگار را به آرامی گذراند. شهر در این زمان گسترش یافت و بناهای فراوانی به آن افزوده شد. اما نام این شهر با نام امیر کبیر – صدراعظم معروف ایرانی در دوره قاجار – از گونه ای دیگر پیوند دارد . شخصیت بی نظیر تاریخ ایران که با عشق عمیق به استقلال و آزادی و اقتدار ملت ایران ، اقدامات اصلاحی فراوانی انجام داد . او در زمینه  اعتلای فرهنگ ، تنظیم اقتصاد و تطهیر عرصه سیاست کشور و گسترش عدالت در سطح جامعه و ریشه کن کردن فقر و جهل  طی سه سال و اندی صدارت ، اقدامات قابل تحسینی انجام داد. امیرکبیر در دی ماه سال 1230 شمسی ( دهم ژانویه 1852 .م )  در حمام فین کاشان به دستور ناصرالدین شاه قاجار به قتل رسید. این جنایت شاه قاجار ، نام امیر کبیر را با کاشان پیوند زد .

کاشان  حداقل نوزده عمارت تاریخی دارد که به خوبی محفوظ مانده‌اند. این عمارت‌ها عناصر عمومی خانه‌های سنتی کاشان را دارند اما نسبت به آن‌ها،  دارای فضاهای بزرگتر ، معماری ماهرانه تر و عناصر مجلل تری هستند. از جمله بناهای معروف کاشان، خانه بروجردی ها ، طباطبائی ها ، عباسیان و مسجد و مدرسه آقا بزرگ و مدرسه امام است که از شاهکارهای هنر معماری ایرانیان به شمار می روند .این عمارتها یکی از دلایل اصلی سفر گردشگران داخلی و توریستهای خارجی به شهر کاشان است.  

(خانه های تاریخی کاشان)

کاشان ، مهد تمدن و فرهنگ سنتی ایران و مشهور به " دارالمومنین " است / شهری با اصالت و با مشاهیر علمی و ادبی بی شمار که نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایران دارد . جاذبه‌های گردشگری و اقلیم کاشان که دارای دو منطقه کوهستانی و کویری است ، آن را به یکی از مقاصد مهم گردشگری در ایران تبدیل کرده ‌است . آداب و رسوم  گلاب گیری از گلهای محمدی در فصل بهار ، از جمله مراسم سنتی کاشان است که سالانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود جلب می کند .

کاشان با سه شهر اومئا در سوئد ، کازانلیک در بلغارستان و سبزوار در شمال شرق ایران ، خواهر خوانده است .

---------------------------------------------------------------------