اصفهان، میزبان اجلاس شورای جهانی صنایع دستی(ایران)

شورای جهانی صنایع دستی، دادن شأن، احترام و اعتماد به نفس به سازندگان صنایع دستی را یک ضرورت دانسته و اعتقاد دارد که این افراد گنجینه زنده میراث فرهنگی ما را در دستان شان حمل می کنند. شورای جهانی صنایع دستی بر این باور است که یک ملت زنده می ماند، مادامی که فرهنگ آن زنده بماند.

     هجدهمین اجلاس "شورای جهانی صنایع دستی" برای نخستین  بار در ایران با حضور 200 نفر از هنرمندان و مدیران صنایع دستی و هنرهای سنتی از کشورهای مختلف برگزار شد. این نشست از سوم تا ششم مهرماه ( 24 تا 27 سپتامبر ) در شهر اصفهان بر پا بود و تجلیل از برترین های صنایع دستی و اعطای نشان "دست خلاق" به 10 نفر از هنرمندان برتر صنایع دستی ایران، از مهمترین بخش های این اجلاس بود. برپایی نمایشگاه بین المللی با 80 غرفه و عرضه مرغوب ترین صنایع دستی ایران و جهان ، برگزاری کارگاه های آموزشی و نشست های تخصصی از دیگر برنامه های مهمی بود که همزمان با برگزاری اجلاس در اصفهان برگزار  شد. برگزاری کارگاه رنگرزی سنتی، سخنرانی شهرداران شهرهای جهانی، گشت اصفهان گردی، سمینار "تکنولوژی، صنایع دستی و آینده" و برگزاری تور گردشگری به مقصد شهرهای شیراز و یزد از دیگر برنامه هایی بود که در حاشیه برگزاری هجدهمین اجلاس شورای  جهانی صنایع دستی برگزار شد.
   تبادل علمی، توسعه تجاری و حضور در مدیریت جهانی، از جمله مهمترین اهداف برگزاری این اجلاس در اصفهان بود. همچنین این اجلاس فرصت بسیار مغتنمی برای معرفی اصفهان به عنوان پایتخت صنایع دستی جهان بود و ظرفیت های بی نظیر این شهر را به عنوان پایتخت صنایع دستی در جهان معرفی کرد.

     "شورای جهانی صنایع دستی" (World Crafts Council)  یکی از سازمان های زیر مجموعه یونسکو است که ایران از سال 1347ه.ش ( 1968) عضو این شورا است. این شورا و عملکرد آن می تواند نقطه عطف بزرگی در کمک به توسعه صنایع دستی در کشورهای عضو باشد. "شورای جهانی صنایع دستی" در سال 1964 و پس از جنگ جهانی دوم تشکیل شد و اکنون به عنوان یکی از سازمان های زیر مجموعه سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) با عضویت 90 کشور فعالیت دارد.
     مهمترین هدفهای  این شورا عبارتند از: تشویق، کمک و راهنمایی صنعتگران دستی و همچنین بالا بردن سطح اطلاعات تخصصی و حرفه ای آنها با توجه به زمینه های متفاوت فرهنگی موجود در هر یک از کشورهای عضو، حفظ و تقویت صنایع دستی و تجلی آن به صورت رکن عمده ای از حیات فرهنگی ملتها و ایجاد همبستگی میان صنعتگران دستی سراسر جهان.
    نشان "دست خلاق" در حاشیه نشست شورای جهانی صنایع‌دستی در اصفهان، به برترین‌های صنایع‌دستی جهان اهدا شد. نشان دست خلاق در نخستین دوره به‌صورت ملی و به 5 هنرمند اصفهانی و 5 هنرمند صنایع‌دستی از دیگر شهرهای ایران اهدا شد.
    علاوه بر آن "فرش صلح" جلوه ای از هنر ایرانی، در هجدهمین مجمع عمومی شورای جهانی صنایع دستی در اصفهان رونمایی شد. این فرش با هدف ترغیب ملت ها به صلح و دوستی و به همت استاد حمید کاظم نیار، از هنرمندان پیش کسوت ایران در استان آذربایجان شرقی بافته شده است. این فرش تمام ابریشم با هدف ترویج گفتمان صلح ، افزایش تعامل و ارتباطات نزدیک با ملل دیگر و با شعار "صلح و دوستی" در حال بافت است. در طراحی این فرش، از نمادهای پنج قاره همچون پرندگان اساطیری و درخت طوبی استفاده شده است. این فرش در هجدهمین اجلاس بین المللی شورای جهانی صنایع دستی در اصفهان، رونمایی شد و هر کدام از سران مذهبی، ملی و سیاسی شرکت کننده در اجلاس، گره ای نمادین بر آن زدند.


    شهر اصفهان، دومین شهر جهانی صنایع دستی است و اندیشه و تفکر هنرمندان آن در زمینه صنایع دستی، از دیرباز مورد توجه جهانیان  قرار گرفته است. علاوه بر آن، اصفهان از سوی سازمان یونسکو به عنوان "شهر خلاق" انتخاب شده و به جمع شهرهای خلاق جهان پیوسته است. شبکه‌ جهانی شهرهای خلاق، معتبرترین شبکه جهانی است که از سوی یونسکو تشکیل شده و اصفهان به عنوان نخستین عضو این شبکه در عرصه‌ صنایع دستی و هنرهای مردمی، به عضویت این شبکه درآمده است.

بر اساس استانداردهای یونسکو، شهر خلاق شهریست که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه‌ پایدار شهری استفاده می‌کند. بر این اساس شهر خلاق جایی است که هنر و تنوع فرهنگی به دلیل اهمیت و توانایی خاص آن مورد تشویق قرار می‌گیرد و افراد می‌توانند در زندگی روزمره خود از فعالیت‌های خلاق بهره ببرند.
    طبق آخرین طبقه بندی سازمان میراث فرهنگی، 199 رشته از مجموع 297 رشته صنایع دستی و هنرهای دستی ایران، در شهر اصفهان تولید می شوند. بنابراین هیچ شهری در دنیا به اندازه اصفهان آمادگی کاندیدا شدن برای برپایی این اجلاس به‌عنوان پایتخت صنایع‌دستی جهان را نداشت. کشورهای حاضر در هجدهمین مجمع جهانی صنایع دستی در اصفهان عبارت بودند از: ایتالیا، اردن، لبنان، استرالیا، کویت، انگلیس، بنگلادش، ماداگاسکار، دانمارک، مصر، امارات، هند، چین، قزاقستان، پاکستان، اروگوئه و تایلند. در این بین کشورهای هند و چین، به ترتیب با 70 و 50 نفر ، بزرگترین گروه های شرکت کننده در این مجمع را تشکیل دادند.
    در این دوره 15 عضو جدید از کشورهای هندوستان، اندونزی، امارات متحده عربی، لبنان، استرالیا و پاکستان به جمع اعضا قبلی اضافه شدند.

     پژوهش‌های باستان شناسی نشانگرآنست که ایرانیان در رنگرزی مانند سایر اقوام و ملل قدیم، بسیار با تجربه بوده و مواد رنگزایی که در منسوجات خود به کار می‌برده‌اند، بسیار باثبات و چشمگیر بوده‌ است. رنگین کردن الیاف یا پارچه های ابریشمی، پشمی، کرک و پنبه از طریق روش‌های قدیمی و کاملاً سنتی و با استفاده از مواد طبیعی که منشأ گیاهی یا حیوانی دارند را "رنگرزی سنتی" می‌گویند. رنگرزی سنتی با وجود تفاوت‌هایی که در مناطق مختلف  دارد ، دارای فرمول مشخصی‌است. ابریشم یا پشمی که با مواد گیاهی رنگرزی می‌شود دارای نوعی جذابیت و زیبایی‌است که به مرور زمان و در اثر استفاده و قرارگرفتن در معرض نور و مواد قلیایی و... نه تنها از ارزش آن کاسته نمی‌شود، بلکه به ثبات و درخشندگی آن نیز افزوده می‌شود. علاوه بر این، رنگ‌های سنتی (گیاهی و حیوانی) حاصل تجربه صدها ساله مردمان سرزمینی‌ است که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده‌اند، به این سبب از ارزش معنوی و مادی بسیاری برخوردار هستند.
    در ایران بیش از صد نوع رنگینه گیاهی به ثبت رسیده که از نظر ثبات از درجات مختلفی برخوردار است و بعضی از آن‌ها دارای ثبات کمی بوده و برای عوض کردن شید رنگ‌های دیگر استفاده می‌شوند.  
 

    بدیهی است که رنگ‌های صنعتی به محیط زیست آسیب می‌رساند. به همین سبب شورای جهانی صنایع دستی در صدد احیای استفاده از رنگ‌های گیاهی است. کشورهای هند، بنگلادش و ایران در کنار برنامه‌های هجدهمین مجمع جهانی صنایع دستی، چگونگی رنگرزی طبیعی کشور خود را در یک کارگاه تخصصی آموزشی بین‌المللی و تخصصی رنگ‌های طبیعی به اشتراک گذاشتند. در این کارگاه "سایادا قزنوی" عضو افتخاری شورای جهانی، "شمیم آرا" از کشور بنگلادش، "مونیکا ساولا" از کشور هند و "فتحعلی قشقایی‌فر" و "جلیل جوکار" از ایران، روش های رنگرزی طبیعی کشورهای خود را به شرکت‌کنندگان آموزش دادند.

    جلیل جوکار - عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان -  رنگ را بخش مهمی از فرهنگ و احساسات جوامع دانسته و با نشان دادن تصاویری از فرش پازیریک که در موزه آرمیتاژ روسیه وجود دارد، گفت:‌ بسیاری از پژوهشگران معتقدند این فرش ایرانی است. یکی از رنگ‌های استفاده‌ شده در این فرش، آبی نیلی است. وی در این کارگاه توضیح داد که اختلاف نظرهایی درباره رنگرزی و رنگ لاجوردی و نیلی در جامعه تخصصی هنری وجود دارد که برخی متخصصان در کتاب‌هایشان، لاجوردی و نیلی را یکی می‌دانند، در حالی که این‌طور نیست. لاجورد، یک سنگ معدنی است که در بدخشان افغانستان معادن بسیاری دارد. کانی‌شناسان این سنگ را لازوریت می‌دانند و کاملا به رنگ نیلی است. اسم علمی این سنگ از اسم باستانی آن به نام لازوریت گرفته شده و به مرور زمان تبدیل به لاجورد شده است، اما رنگ نیلی از گیاه خاصی به‌دست می‌آید.
    در این کارگاه آموزشی، طرز تهیه رنگ‌هایی مانند قرمز روناسی توسط بنگلادش، قهوه‌ای توسط هند و رنگ لاجوردی توسط ایران آموزش داده شد. هدف از برگزاری چنین کارگاهی، آموزش رنگرزی سنتی با استفاده از رنگ‌های طبیعی روی الیاف طبیعی و تثبیت آن بود.


     برگزاری هجدهمین اجلاس شورای جهانی صنایع دستی را می‌توان از دو زاویه مورد بررسی قرار داد: در وهله اول اینکه برگزاری نشست شورای جهانی به مسئله جا افتادن مقوله‌ "میراث فرهنگی ناملموس" در دنیا  کمک می‌کند. میراث ناملموس 5 دامنه یا زیر شاخه دارد که یکی از شاخه‌های اصلی آن فنون و مهارت‌های ساخت صنایع‌دستی و دانش آنست.
    در درجه بعدی به لحاظ گسترش  ارتباطات بین کشورها، صنایع دستی یکی از حوزه‌هایی است که باعث صلح و وفاق و دوستی می‌شود. چرا که دانش ساخت صنایع دستی محدود به یک قوم و قبیله نیست و اشتراکات بسیاری بین ملتها و اقوام وجود دارد و این موجب یک حس مشترک می‌شود .

-----------------------------------------------------------------------