تاریخدان انگلیسی به این دلیل عاشق این کتاب تاریخی ایرانی شد

پارس‌تودی- «ابوالفضل بیهقی» دبیر فاضل و مشهور ایرانی در دوره غزنویان (۹۶۷–۱۱۸۷ میلادی) بود که اثر عظیم خود، تاریخ بیهقی را بر پایه یادداشت‌های دقیقش نگاشت.

تاریخ بیهقی مجموعه سترگِ تاریخی و ادبی ایران، نشان‌دهنده بخشی از روزگار غزنویان است. در این مطلب از پارس‌تودی نگاهی به این کتاب انداخته شده است.

تاریخ بیهقی تنها گزارش رویدادهای تاریخی نیست؛ بلکه بیشتر شبیه اثر هنری و ادبی است که نویسنده تلاش ‌کرده صحنه‌ها و شخصیت‌هایی را روایت کند تا عبرت آموز مردمان باشد و هرگز کهنه نشود. 

تاریخ بیهقی، یک نثر کلاسیک باارزش ادبی محسوب می‌شود، زیرا ارزش هنری‌اش از حجم اطلاعاتی که به ما می‌دهد بسیار بیشتر است. بیهقی حوادث و شخصیت‌های دوره غزنویان را با چنان نثر پویا و دل انگیز و با شیوه‌ای روایت گونه بیان می‌کند که گویی داستان‌هایش را برای مخاطب امروزی نوشته است. داستان پردازی‌های مبتنی بر پایه حقیقت در این اثر گاهی شبیه شورانگیزترین و جذاب‌ترین صحنه‌های سینمایی می‌شود. 

این اثر نثر عظیم توسط «ادموند کلیفورد باسورث» به انگلیسی در سال ۲۰۰۴ ترجمه و منتشر شده است. باسورث تاریخ‌دان، خاورشناس و استاد دانشگاه منچستر بود. مهم‌ترین پژوهش‌های او درباره تاریخ غزنویان بوده است. او قبل از این ترجمه، مقالات متعددی درباره تاریخ بیهقی نوشته است. پیش از این، تاریخ بیهقی تنها به زبان روسی برگردانده شده بود. 

در مقدمه این ترجمه، نکته‌های تاریخی، جغرافیایی و ادبی سودمند بسیاری وجود دارد. ترجمه این متن ادبی و تاریخی که متعلق به قرن پنجم هجری قمری است، قطعاً کار دشوار و پیچیده‌ای است. این ترجمه بر تجربه‌ای عمیق از فن ترجمه و تحلیل متن استوار است؛ زیرا پیش از این تاریخ طبری هم در سال ۱۹۹۹ توسط این مترجم به انگلیسی برگردانده شده است. باسورث علاوه بر ترجمه دقیق به انگلیسی، شناخت و دل‌بستگی بسیاری به تاریخ بیهقی پیدا کرده بود. او در مقدمه ترجمه کتاب می‌نویسد که شخصیت‌ها در «تاریخ بیهقی» به شکل تصویری سه‌بعدی شده از متن خارج می‌شوند و شما در برابر یک نمایش می‌ایستید.

این ایران‌شناس انگلیسی در ۲ مارس ۲۰۱۵ در ۸۶ سالگی درگذشت. جایزه‌ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال 2003 به وی اهدا شد. آثار او مورد استناد بسیاری کتاب‌ها و مقالات قرار گرفته است. یکی از آخرین کارهای علمی‌اش، ترجمه‌ تاریخ بیهقی به انگلیسی بود که به نظر صاحب‌نظران از بهترین ترجمه‌های متون ادبی و تاریخی فارسی به زبان انگلیسی است و توانسته به بهترین شکل، ویژگی‌های زبانی تاریخ بیهقی را به انگلیسی برگرداند.

Mrt/smt