ابوریحان بیرونی؛ صدای خرد و علم در دل تاریخ ایران

پارس تودی- ایرانیان در طول تاریخ، نقش برجسته‌ای در پیشرفت علم و دانش جهانی ایفا کرده‌اند. از دوران باستان تا عصر اسلامی، دانشمندان ایرانی در حوزه‌های مختلفی چون ریاضیات، پزشکی، نجوم، شیمی، فلسفه و مهندسی دستاوردهای چشمگیری داشته‌اند که بسیاری از آن‌ها پایه‌گذار علوم مدرن امروزی‌اند.

ابوریحان محمدبن احمد بیرونی، یکی از درخشان‌ترین چهره‌های علمی تاریخ ایران و جهان اسلام است. به گزارش پارس تودی، بیرونی در سال ۳۶۲ هجری قمری (۹۷۳ میلادی) در شهر کاث، مرکز خوارزم (ایران بزرگ)، متولد شد و در طول عمرش به یکی از جامع‌ترین دانشمندان عصر خود تبدیل شد. بیرونی در زمینه‌های گوناگونی چون ریاضیات، نجوم، جغرافیا، فیزیک، تاریخ، داروشناسی، انسان‌شناسی و زبان‌شناسی فعالیت داشت و آثار ماندگاری از خود برجای گذاشت.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ابوریحان بیرونی، روش علمی و تجربی او بود. او برای نخستین بار با استفاده از اندازه‌گیری زاویه ارتفاع کوه، شعاع زمین را محاسبه کرد؛ عددی که تنها حدود ۱۷ کیلومتر با اندازه‌گیری‌های امروزی ناسا تفاوت دارد. این دقت در قرن چهارم هجری، شگفت‌انگیز و بی‌نظیر بود.

از آثار برجسته او می‌توان به کتاب‌های «آثارالباقیه عن القرون الخالیه» درباره تقویم‌ها و جشن‌های ملت‌ها، «تحقیق ماللهند» درباره فرهنگ و علوم هند، و «قانون مسعودی» در نجوم اشاره کرد. بیرونی همچنین در زمینه وزن مخصوص اجسام، نظریاتی ارائه داد که پایه‌گذار علم فیزیک تجربی شد.

او به زبان‌های فارسی، عربی، سانسکریت، یونانی و عبری تسلط داشت و در آثارش تلاش می‌کرد با نگاهی بی‌طرفانه، باورها و دانش ملت‌های مختلف را بررسی کند. همین نگاه علمی و انسانی ابوریحان باعث شد تا او را «پدر انسان‌شناسی» نیز بنامند. دانش، دقت، و روحیه پژوهشگرانه بیرونی، او را به یکی از نمادهای افتخار علمی ایران تبدیل کرده است. آثار او هنوز هم در دانشگاه‌های معتبر جهان مورد مطالعه قرار می‌گیرند و نامش در تاریخ علم جاودانه مانده است.

جایگاه جهانی ابوریحان بیرونی

پیشگام روش علمی: بیرونی از نخستین دانشمندانی بود که به روش‌های تجربی و اندازه‌گیری دقیق در علوم طبیعی روی آورد. محاسبه شعاع زمین توسط او با اختلافی کمتر از ۱۷ کیلومتر نسبت به اندازه‌گیری‌های امروزی ناسا، نشان‌دهنده دقت بی‌نظیر اوست.

پدر انسان‌شناسی: به دلیل نگاه بی‌طرفانه و علمی‌اش به فرهنگ‌ها، زبان‌ها و باورهای ملت‌ها، بسیاری از پژوهشگران غربی او را «پدر انسان‌شناسی» می‌دانند. او در کتاب تحقیق ماللهند، فرهنگ هند را با دقت و احترام بررسی کرده، بدون آن‌که قضاوت ارزشی داشته باشد.

شناخته‌شده در منابع جهانی: در دانشنامه‌های معتبر بین‌المللی مانند Encyclopaedia Britannica و Great Soviet Encyclopedia، بیرونی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تمام اعصار معرفی شده است. 

الهام‌بخش دانشگاه‌ها و مراکز علمی: نام ابوریحان بیرونی در بسیاری از دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز علمی جهان ثبت شده است. برخی کشورها او را با لقب «استاد جاوید» می‌شناسند و آثارش هنوز در رشته‌هایی مانند نجوم، ریاضیات، تاریخ و فلسفه تدریس می‌شود.

نماد گفت‌وگوی علمی بین‌ فرهنگی: بیرونی با تسلط بر زبان‌های فارسی، عربی، سانسکریت، یونانی، عبری و سریانی، پلی میان تمدن‌های مختلف ایجاد کرد. او نشان داد که علم می‌تواند فراتر از مرزها و باورها، انسان‌ها را به هم نزدیک کند.

ابوریحان بیرونی نمونه‌ای درخشان از دانشمندانی است که نه‌تنها در زمان خود، بلکه در قرون بعدی نیز الهام‌بخش نسل‌های علمی بوده‌اند. او نماد خرد، دقت، و احترام به حقیقت است. ارزشی که در جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز داریم.

ابوریحان بیرونی بخش بزرگی از عمر خود را در دربار غزنویان گذراند و با سلطان محمود غزنوی به هند سفر کرد. او در سال ۴۴۰ هجری قمری در شهر غزنی درگذشت و آرامگاهش در همان‌جا قرار دارد.

MS