«بنی‌آدم اعضای یکدیگرند» پیام جهانی سعدی برای همدلی انسانها

پارس تودی- فرهنگ ایران زمین، از دیرباز بر پایهٔ خرد، اخلاق و گفتار نیک بنا شده است. در دل متون کلاسیک فارسی، پندهایی نهفته‌اند که قرن‌ها از عمرشان گذشته، اما همچنان تازه، زنده و راه‌گشا هستند. این آموزه‌ها نه‌تنها میراث ادبی، بلکه چراغی برای زیست اخلاقی و انسانی‌اند.

بیت مشهور سعدی «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند» از گلستان سعدی، باب اول، حکایت دهم، یکی از انسانی‌ترین و جهانی‌ترین پندهای ادبیات فارسی است. به گزارش پارس‌تودی، سعدی در این بیت، انسان‌ها را همچون اعضای یک پیکر واحد می‌بیند؛ اگر عضوی رنجی برد، دیگر اعضا نیز بی‌قرار می‌شوند. این نگاه، فراتر از مرزها، نژادها و مذاهب، بر پایهٔ همدلی، مسئولیت‌پذیری و یگانگی انسانی بنا شده است.

حکایتی که این بیت در پایان آن آمده، یکی از حکایت‌های مشهور باب اول گلستان سعدی، در بخش «سیرت پادشاهان» است.

در زمان پادشاهی یکی از سلاطین، شبی پادشاه را خواب آرام نبود. از بستر برخاست و گفت: «امشب خواب ندارم، نمی‌دانم چه شده است.» یکی از ندیمان گفت: «شاید یکی از رعیت‌ها در رنج است و دل پادشاه از آن بی‌قرار شده.» پادشاه دستور داد تا از حال رعیت آگاه شوند. پس از جست‌وجو، معلوم شد که یکی از زندانیان بی‌گناه در زندان رنج می‌برد و از شدت درد ناله سر می‌دهد. پادشاه فرمان داد تا او را آزاد کنند و به او رسیدگی شود. سپس گفت: «آسایش پادشاه در گرو آسایش رعیت است. اگر یکی از اعضای جامعه در رنج باشد، دیگران نیز نباید آرام باشند.» سعدی در پایان این حکایت، آن قطعه‌ی مشهور را سرود: 
   بنی‌آدم اعضای یکدیگرند     که در آفرینش ز یک گوهرند

  چو عضوی به درد آورد روزگار    دگر عضوها را نماند قرار

   تو کز محنت دیگران بی‌غمی     نشاید که نامت نهند آدمی

این ابیات نه‌تنها یک توصیه‌ی اخلاقی، بلکه بازتابی از نگاه عرفانی به انسان است. سعدی انسان‌ها را اعضای یک پیکر واحد می‌داند؛ نگاهی که در عرفان اسلامی نیز دیده می‌شود، جایی که انسان‌ها جلوه‌هایی از حقیقت واحد الهی هستند.

این پند سعدی نه‌تنها در فرهنگ ایرانی، بلکه در سطح جهانی نیز جایگاه والایی دارد. در بسیاری از مدارس، دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی جهان، این بیت به‌عنوان شعار همدلی و انسان‌دوستی استفاده می‌شود.

در بسیاری از اسناد حقوق بشری، این پند برای تأکید بر کرامت انسانی و مسئولیت مشترک در برابر رنج دیگران به‌کار می‌رود. رهبران و دیپلمات‌ها در مجامع بین‌المللی، به‌ویژه هنگام اشاره به بحران‌های انسانی، از این شعر برای ایجاد حس همدلی و مسئولیت‌پذیری جهانی بهره می‌گیرند.

در سال‌های گذشته، یک قالیچه نفیس ایرانی با این بیت از سعدی، به سازمان ملل متحد اهدا شد. این قالیچه در یکی از سالن‌های داخلی سازمان ملل نصب شده و شعر سعدی با خط نستعلیق در آن نقش بسته است.

پند «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند» امروز بیش از هر زمان دیگری معنا دارد؛ در جهانی پر از بحران‌های انسانی، این بیت می‌تواند چراغی روشن برای همدلی، همکاری و ساختن جهانی بهتر باشد.

ms