از شب یلدا میراث هفت‌هزار ساله ایرانیان چه می‌دانید؟

پارس‌تودی- شب یلدا یا شب چله، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است.

شب یلدا که از غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) آغاز می‌شود و تا طلوع آفتاب ۱ دی (نخستین روز زمستان) ادامه می‌یابد، مانند نوروز و چهارشنبه‌سوری ریشه در تاریخ و فرهنگ باستانی ایران دارد. این شب بلندترین شب سال است و ایرانیان از دیرباز آن را با شادی و آیین‌های ویژه برگزار می‌کرده‌اند. به گزارش پارس‌تودی، واژه «یلدا» از زبان سُریانی گرفته شده و به معنای «زایش» یا «تولد» است.

قدمت این جشن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. برخی باستان‌شناسان با استناد به ظروف سفالی و نقوش حیوانیِ مربوط به ماه‌های ایرانی، پیشینه یلدا را تا هفت هزار سال قبل تخمین زده‌اند.

ایرانیان باستان بر اساس اسطوره‌ها و شناخت رویدادهای کیهانی، یلدا را جشن می‌گرفتند. دو روایت اصلی درباره علت برگزاری این شب وجود دارد:

- پیروزی نور بر تاریکی: مردم باستان زندگی‌شان وابسته به کشاورزی و دامپروری بود و تغییرات شب و روز برایشان اهمیت زیادی داشت. آن‌ها نور و خورشید را نماد نیکی و آفرینش و تاریکی و سرما را نشانه اهریمن می‌دانستند. بنابراین ایرانیان بلندترین شب سال را جشن می‌گرفتند، چون پس از آن روزها طولانی‌تر می‌شد و روشنایی بر تاریکی پیروز می‌گشت. 

- تولد مهر (میترا): مهرپرستان یلدا را شب تولد ایزد مهر می‌دانستند؛ ایزدی که در غاری کوچک ظهور می‌کند و خورشید را به جهان می‌آورد. در برخی روایت‌ها نیز گفته شده که در این شب میترا بازمی‌گردد و روزها را طولانی‌تر می‌کند. 

 آیین‌ها و رسوم شب یلدا 

- قصه‌گویی و مثل‌خوانی: خانواده‌های ایرانی در این شب گرد هم می‌نشینند و بزرگ‌ترها برای دیگران قصه و مثل می‌گویند. در هر منطقه داستان‌های محلی رواج دارد.

- فال حافظ: یکی از رسوم محبوب یلدا، گرفتن فال حافظ از دیوان شعر این شاعر برجسته ایرانی است. بزرگ مجلس دیوان حافظ را می‌گشاید و غزل انتخاب‌شده را می‌خواند و تفسیر می‌کند. بیشتر اشعار حافظ محتوایی عاشقانه و امیدبخش دارند، به همین دلیل فال‌ها معمولاً شادی‌آفرین‌اند. 

- شاهنامه‌خوانی: خواندن شاهنامه اثر فردوسی شاعر بزرگ ایرانی، به‌ویژه به شیوه نقالی، بخش دیگری از شب یلدا است. این رسم نمادی از فرهنگ و هویت ایرانی است. 

- چیدن سفره یلدا: سفره شب یلدا با میوه‌هایی چون انار و هندوانه، آجیل و تنقلات رنگارنگ آراسته می‌شود. انار و هندوانه نماد خورشید و برکت‌اند و جایگاه اصلی در سفره دارند. در کنار آن‌ها میوه‌های خشک مانند توت، انجیر، برگه هلو و زردآلو قرار می‌گیرند. آجیل یلدا نیز ترکیبی از مغزها و دانه‌های خشک‌شده است؛ خوراکی‌هایی که نماد فراوانی، تندرستی و شادی‌اند.

mrt