چرا ایرانیان سفارت آمریکا را تسخیر کردند؟

پارس‌تودی- یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این تسخیر، کشف و افشای اسنادی بود که نشان می‌داد این محل به اسم سفارت در واقع یک مرکز بزرگ برای براندازی است.

یادداشت دریافتی- در ۱۳ آبان ۱۳۵۸، دانشجویان پیرو خط امام در ایران با هدفی مشخص و در پی یک برنامه‌ریزی دقیق، سفارت آمریکا در تهران را که به «لانه جاسوسی» مشهور شد، تصرف کردند. در روز واقعه، دانشجویان با نفوذ به سفارت و پس از درگیری کوتاه با تفنگ‌داران آمریکایی، به ساختمان‌ها دست یافتند. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این تسخیر، کشف و افشای اسناد براندازی بود.

زمینه‌ها و دلایل تسخیر سفارت

1. مقابله به مثل با آمریکا به دلیل پناه دادن به شاه مخلوع:

یکی از اصلی‌ترین دلایل اقدام دانشجویان، پذیرش «محمدرضاشاه پهلوی» از سوی آمریکا بود. پس از فرار شاه، آمریکا او را به‌عنوان یک متحد قدیمی پذیرفت و به او پناه داد. این اقدام در افکار عمومی ایران به‌عنوان نشانه‌ای از حمایت آمریکا از استبداد و تلاش برای احیای نظام پهلوی تلقی شد. این رفتار، بی‌اعتمادی عمیقی را نسبت به نیت‌های آمریکا در رابطه با ایران ایجاد کرد.

2. جلوگیری از توطئه آمریکا برای براندازی انقلاب:

اسناد و مدارک به‌دست‌آمده در جریان تسخیر سفارت نشان دادند که ظن برخی اشخاص انقلابی درست بوده و این مکان به عنوان یک پایگاه عملیاتی برای هدایت گروه‌های ضدانقلاب و تدارک برنامه‌های براندازی در ایران فعالیت می‌کرد. اسناد افشا شده حاکی از ارتباط گسترده سفارت با گروه‌های برانداز بود.

3. ممانعت از ایجاد چرخه آشوب:

برپایه گزارش‌ها، سفارت آمریکا با حمایت از گروه‌های تجزیه‌طلب و تروریستی به‌صورت فعالانه در تلاش بود تا وحدت و امنیت داخلی ایران را تهدید و کشور را گرفتار مجموعه آشوب‌ها کند و زمینه‌ای برای دخالت غرب پدید آورند.

4. ترس تاریخی از کودتای آمریکایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲:

فارغ از این سه، خاطره تلخ کودتای آمریکایی-انگلیسی علیه دولت «مصدق» در سال ۱۳۳۲ و بازگرداندن «محمدرضاشاه» به قدرت، هنوز در ذهن ایرانیان زنده بود. این واقعه، نمادی از سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا و نقض استقلال ایران تلقی می‌شد. دانشجویان و دیگر انقلابیون بر این باور بودند که آمریکا با حفظ نیروهای خود در سفارت و ادامه فعالیت‌های مخرب، بدنبال شبکه سازی در میان عناصر فاسد امنیتی و نظامی وابسته به رژیم قبل است.

پیامدهای تسخیر سفارت

پس از تسخیر سفارت، مجموعه‌ای از رویدادها به وقوع پیوست. امام خمینی(ره) این اقدام را «انقلاب دوم» نامیدند و بر این تأکید کردند که ایران با قاطعیت در برابر استکبار جهانی ایستاده است. روابط دیپلماتیک بین دو کشور قطع شد و آمریکا در واکنش به این اقدام، تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران اعمال کرد و ذخایر مالی ایران را مسدود نمود.

همچنین پس از بازخوانی اسناد مشخص شد که یکی از اهداف آمریکا، ترور امام خمینی، رهبر انقلاب، بوده است. این واقعه، با وجود فشارهای غرب و تلاش‌های آمریکا برای آزادسازی گروگان‌ها، به نقطه‌ای ماندگار در تاریخ انقلاب اسلامی ایران تبدیل شد؛ نقطه‌ای که در آن، ایران توانست تسلط قدرت‌های بزرگ بر سرنوشت خود را به چالش بکشد و مسیری مستقل را در پیش گیرد.

پس از ۴۴۴ روز، مسئولان دولت وقت ایران با اجازه امام خمینی و تصمیم مجلس شورای اسلامی به‌ واسطه میانجیگری دولت الجزایر با مقامات آمریکا دیدار و قرارداد الجزایر را منعقد ساختند و گروگان‌ها را آزاد کردند.

«فرانسیس آنتونی بُویل» پژوهشگر و استاد علوم سیاسی دانشگاه ایلینُوی آمریکا، در کتاب «سیاست جهانی و حقوق بین‌الملل»، به دفاع از گروگان‌گیری دانشجویان پرداخت و طبق ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد، این اقدام را حق قانونی ایران در دفاع از خود عنوان کرد. وی این حرکت دانشجویان را پیشگیری از تجاوز و جلوگیری از اقدام آمریکا به یک کودتای دیگر ذکر می‌کند.

ایران از آن زمان به بعد روابطش را با آمریکا قطع کرد و با درخواست تاسیس سفارت واشنگتن موافقت نکرد. برخی تحلیلگران یکی از دلایل موفق نشدن آمریکا در براندازی جمهوری اسلامی را عدم وجود سفارت ایالات متحده می‌دانند.

عبارات کلیدی: تسخیر سفارت آمریکا، سفارت آمریکا در ایران، رابطه ایران و آمریکا

X/FZ