8 ویژگی شگفت انگیز از معماری کهن‌ترین زیگورات جهان در ایران + تصاویر
پارس تودی- عبادتگاه باستانی و اسرارآمیز چغازنبیل شوش در جنوب غرب ایران که به زیگورات چغازنبیل معروف شده، بیش از 3 هزار سال قبل ساخته شده است.
زیگورات چغازنبیل از سه واژه تشکیل شده است؛ زیگورات به معنی بالا رفتن به سمت آسمان است. در تمدن‌های باستانی مکان‌هایی را برای نیایش خدایان می‌ساختند و به مهمترین و باارزش‌ترین‌شان زیگورات می‌گفتند.
واژه چغازنبیل نیز متشکل از دو جز «چغا» به معنای تپه و زنبیل به معنای سبد است. گویا قبل از حفاری معبد، ویرانه‌های تپه مانند آن، یک زنبیل واژگون را تداعی می‌کرده است.
ر این مطلب به ۸ نکته شگفت انگیز از زیگورات چغازنبیل که نمونه‌ای دیدنی از معماری و سکونتگاه باستانی انسان ایرانی است، نگاه می اندازیم:
1.قدمت بیش از سه هزار ساله
یکی از پادشاهان معروف امپراتوری ایلام به نام اونتاش گال، در سال ۱۲۵۰ پیش از میلاد دستور ساخت شهری مذهبی و سلطنتی به نام دوراونتاش نزدیک رودخانه دز و شهر باستانی شوش را صادر کرد.
چغازنبیل در سال ۶۴۰ پیش از میلاد، به فرمان آشور بانی پال، پادشاه آشوری‌ها در جنگ با هومبان هالتاش، آخرین شاه ایلام ویران شد.
چنانچه در کتیبه‌ای آمده است: «من زیگورات شوش را که از آجر‌هایی با سنگ لاجورد لعاب شده بود، شکستم … معابد ایلام را با خاک یکسان کردم … شوش را تبدیل به یک ویرانه کردم … ندای انسانی و بانگ شادی به دست من از آن جا رخت بربست…»
2. وسیع‌ترین زیگورات جهان
چغازنبیل وسیع‌ترین زیگورات جهان است و این اثر در سال ۱۹۷۹میلادی توسط یونسکو در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. زیگورات چغازنبیل همچنان بزرگ‌ترین و مهمترین بنای بازمانده از دوران ایلام باستان است.
3.معماری منحصر به فرد
نیایشگاه زیگورات چغازنبیل با اضلاع ۱۰۵× ۱۰۵ متر و ارتفاع تقریبی ۵۳ متر از سطح زمین ساخته شده بود؛ اما امروزه تنها ۲۵ متر از آن باقی مانده و از سه حصار تو در تو از جنس خشت تشکیل شده است. در میان حصار اول معبد اصلی که زیگورات نامیده می‌شد قرار گرفته است؛ در حصار دوم کاخ‌ها و معابد کوچک و در حصار سوم تصفیه خانه چغازنبیل، کاخ‌ها و آرامگاه‌های زیرزمینی سلطنتی قرار دارند.
4. کهن‌ترین کاشی‌های دنیا
مصالح اصلی به کار برده شده در اثر باستانی زیگورات چغازنبیل خشت و گل است. همچنین برای محافظت از فرسایش خشت‌های به‌کار رفته در بنا از پوشش آجری استفاده زیادی شده است که حدود 6500 آجر آن نوشته به خط ایلامی دارد؛ آجرها توسط مهر مکتوب نشده‌اند و هر کدام جداگانه با دست، نوشته شده‌اند.
بعضی از آجرهای استفاده شده در چغازنبیل لعاب‌کاری شده‌اند و بعضی نیز تزئیناتی همانند گل‌میخ دارند که در نوع خود از جمله کهن‌ترین کاشی‌های دنیا محسوب می‌شوند.
5.مهندسی ضدزلزله
زیگورات چغازنبیل یکی از معجزه‌های هنر معماری ایران به حساب می‌آید. ساخت زیگورات در دو مرحله انجام شده است. ابتدا یک شالوده بسیار بزرگ برای ساخت این معبد عظیم در نظر گرفتند. سپس طبقات مختلف را بر روی آن قرار دادند. این شالوده بیش از 3 هزار سال است که هنوز پابرجا باقی مانده است. در این بنای خشتی خبری از جک‌های هیدرولیک ضدزلزله ژاپنی‌ها نیست؛ اما پس از صدها زلزله مهیب، هنوز هم آسیب جدی به آن وارد نشده است. این مسئله را می‌توان جزء اسرار عجیب مهندسی زیگورات چغازنبیل دانست.
6. یکی از قدیمی‌ترین تصفیه خانه‌های دنیا
تصفیه خانه چغازنبیل یکی از قدیمی‌ترین تصفیه خانه‌های دنیا بشمار می‌رود که در نوع خود برای آن دوره بی‌نظیر است.
با وجود اینکه رودخانه دز تنها سه کیلومتر از معبد فاصله داشت، مهندسان عیلامی آبراهه‌ای روباز از رود کرخه به مسافت پنجاه کیلومتر تا مخزن بزرگ شمال‌غربی چغازنبیل، در خارج حصار سوم شهر، حفر کردند و تصفیه‌خانه آب با گنجایش ۳۵۰ متر مکعب آب، از آجر و ساروج و آهک ساختند.
هنگامی که مخزن بزرگ تا لبه دیوار انتهایی پر از آب می‌شد، پس از ته نشست گل، آب تصفیه می‌گردید و از روزنه‌های مذکور به حوضچه داخل حصار می‌ریخت.
7. مهندسی ضد سیل
آب باران در زیگورات چغازنبیل با راه‌آبهای آجری افقی و عمودی به خارج هدایت می‌شده است.
این راه‌آبها در عمق ۸۵ سانتیمتری به صورت عمودی پایین می‌آمد و در پایین تبدیل به آبراهه افقی سرپوشیده طاقدار و سپس به یک آبراهه روباز روی سطح طبقه پایین می‌پیوست.
برای جلوگیری از سقوط عمودی آب و فرسایش آجرها و پلکانهای آجری، در محل تغییر زاویه، آبراهه ساخته‌اند.
روی هر یک از چهار وجه طبقه اول زیگورات پنج ناودان وجود دارد که چهار ناودان آبهای طبقات و ناودان پنجم آب پلکان را جمع‌آوری می‌کرده است که از سیل جلوگیری می‌کرده است.
8. تقویم آفتابی آجری
در محوطه اصلی معبد چغازنبیل سه بنای آجری وجود دارد که به شکل دایره ای ساخته شده اند و اطلاعات بدست آمده گویای این است که آنها چیزی شبیه به ساعت آفتابی هستند.
این بناها در کنار یکدیگر مجموعه واحدی را تشکیل می دادند، در واقع یک رصد خانه یا تقویم آفتابی برای حساب سال و سالشماری و استخراج تقویم و یا تشخیص روزهای اول و میانی هر فصل سال بوده است.
عبارات کلیدی: جاذبه های ایران، زیگورات چیست، زیگورات چغازنبیل کجاست، قدمت تاریخی ایران