ایران چند سال قدمت دارد؟

پارس‌تودی – ایران همواره کانون تمدن و فرهنگ در جهان بوده است.

وقتی از «ایران» سخن می‌گوییم، نامی فراتر از یک کشور به ذهن می‌آید؛ سرزمینی که ریشه‌هایش به هزاران سال پیش، به دوران شکل‌گیری تمدن‌های اولیه بشری بازمی‌گردد. از حدود 10,000 سال پیش زمانی که جوامع کشاورزی در تپه‌هایی مانند گنج‌دره و زاغه پا گرفتند، تا ظهور تمدن‌های پیشرفته‌ای مانند شهر سوخته، جیرفت، عیلام و امپراتوری باشکوه هخامنشی، ایران همواره صحنه نوآوری، فرهنگ و قدرت بوده است. این سرزمین نه‌تنها شاهد ظهور اولین سیستم‌های حکومتی و خط‌نویسی بوده، بلکه با تداوم هویت فرهنگی خود در برابر تحولات تاریخی، جایگاهی بی‌نظیر در تاریخ جهان دارد. در این مطلب از پارس‌تودی، با نگاهی به شواهد باستان‌شناختی و منابع تاریخی، سفری به عمق تاریخ ایران خواهیم داشت تا ببینیم چگونه این سرزمین، از خاک‌های باستانی تا آسمان‌خراش‌های امروزی، هویت خود را حفظ کرده است.

آغازهای پیش‌تاریخی (حدود 8000 پیش از میلاد) 
آثار باستانی از دوره نوسنگی (حدود 8000 پیش از میلاد) نشان می‌دهند که ایران یکی از اولین مهدهای کشاورزی بوده است. مکان‌هایی مانند تپه گنج‌دره در کرمانشاه و تپه زاغه در دشت قزوین شواهدی از کشاورزی اولیه و اهلی‌سازی حیوانات را ارائه می‌دهند که به حدود 10,000 سال پیش بازمی‌گردد. این سکونت‌گاه‌ها نقطه شروع خط زمانی فرهنگی ایران هستند.

شهر سوخته (حدود 3200 پیش از میلاد)
شهر سوخته واقع در سیستان و بلوچستان، شرق ایران، 5000 هزار سال پیش (حدود 3200 پیش از میلاد) تأسیس شد و تا 1800 پیش از میلاد رونق داشت. این شهر پیشرفته با سیستم‌های فاضلاب، کارگاه‌های صنعتی و حتی شواهد جراحی مغز (قدیمی‌ترین نمونه شناخته‌شده) نشان‌دهنده پیچیدگی اجتماعی و فناوری است. آثار کشف‌شده مانند «چشم مصنوعی» (قدیمی‌ترین پروتز جهان، حدود 2800 پیش از میلاد) و بازی‌های تخته‌ای، گواه فرهنگ غنی این تمدن هستند.

تمدن عیلامی (حدود 2700 پیش از میلاد)
عیلامی‌ها، یکی از اولین دولت‌های سازمان‌یافته در ایران، حدود 2700 پیش از میلاد در خوزستان کنونی ظهور کردند. زیگورات چغازنبیل که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، گواهی بر مهارت معماری آن‌هاست و حدود 1250 پیش از میلاد ساخته شده است. پایتخت عیلام، شوش، دارای لایه‌هایی از سکونت از 4200 پیش از میلاد است، با آثاری مانند لوح‌های پیش‌عیلامی که نشان‌دهنده سیستم‌های نوشتاری اولیه هستند.

تمدن جیرفت (حدود 2500 پیش از میلاد)
تمدن جیرفت، در کرمان امروزی، حدود 2500–2200 پیش از میلاد شکوفا شد و به‌عنوان یکی از مراکز تجاری و فرهنگی منطقه شناخته می‌شود. کاوش‌های باستان‌شناختی در کناردر و تپه‌های یحیی، آثار بی‌نظیری مانند لوح‌های سنگی با خط ناشناخته و ظروف کلریتی حکاکی‌شده را آشکار کرده‌اند که نشان‌دهنده ارتباطات گسترده با بین‌النهرین و هند هستند. این تمدن که برخی آن را «حلقه گمشده» تمدن‌های شرق و غرب می‌نامند، بر غنای فرهنگی ایران باستان افزوده است.

امپراتوری هخامنشی (550–330 پیش از میلاد)
امپراتوری هخامنشی که توسط کوروش بزرگ تأسیس شد، ایران را در حدود 550 پیش از میلاد به‌عنوان یک موجودیت سیاسی متحد کرد. تخت جمشید، پایتخت تشریفاتی که حدود 518 پیش از میلاد ساخته شد، نمادی از این دوره است با نقش‌برجسته‌ها و کاخ‌های باشکوهش. مجموعه پاسارگاد، شامل آرامگاه کوروش (حدود 530 پیش از میلاد)، عظمت این امپراتوری و رسمی شدن نام «ایران» (از پارسی باستان آریانام به معنای «سرزمین آریایی‌ها») را نشان می‌دهد.

دوره‌های بعدی
امپراتوری‌های بعدی مانند اشکانیان (247 پیش از میلاد–224 میلادی) و ساسانیان (224–651 میلادی) این میراث را ادامه دادند. مکان‌هایی مانند بیشاپور (ساسانی، قرن سوم میلادی) با نقش‌برجسته‌هایش و تیسفون (پایتخت اشکانی-ساسانی) تأثیر فرهنگی و سیاسی پایدار ایران را نشان می‌دهند. دوره اسلامی لایه‌های جدیدی آورد، مانند حرم امام رضا (از قرن نهم میلادی به بعد)، اگرچه این‌ها جوان‌تر هستند.

mrt