شوش ایران؛ کهن‌شهری که تمدن‌ها را شکل داد
-
شوش ایران؛ کهن‌شهری که تمدن‌ها را شکل داد
پارس تودی- شوش، شهری باستانی در جنوب غربی ایران است که در استان خوزستان واقع شده است.
"شوش"، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای مسکونی جهان، نه‌تنها گواهی زنده بر شکوه تمدن‌های کهن است، بلکه نقش کلیدی در شکل‌گیری تاریخ خاورمیانه داشته است. به گزارش پارس تودی، شهر کهن شوش ایران، با ۹۰۰۰ سال سابقه سکونت پیوسته، امروز به عنوان میراثی جهانی در یونسکو ثبت شده است.
باستان‌شناسان تأیید می‌کنند که شوش نخستین بار حدود ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد به عنوان یک روستای نوسنگی شکل گرفت و در هزاره پنجم پیش از میلاد به شهری بزرگ تبدیل شد. کشف گورستان‌های وسیع و سازه‌های آیینی مانند زیگورات شوش، نشان‌دهنده اهمیت مذهبی و سیاسی این شهر در دوران باستان است.
رودخانه‌ها؛ شریان‌های حیات شوش
موقعیت استراتژیک شوش در میان رودخانه‌های دز، کرخه و شاوور، نه‌تنها خاک حاصلخیز و امنیت غذایی را برای ساکنانش فراهم می‌کرد، بلکه آن را به قطب تجاری بین فلات ایران و میانرودان تبدیل نمود. جالب اینجاست که شهر در باریک‌ترین نقطه بین رودخانه‌ها (فاصله ۱۲ کیلومتری) بنا شد تا از مزایای دفاع طبیعی نیز بهره‌مند باشد.
مرکزیت منطقه‌ای و ارتباط با تمدن ایلام
پس از تأسیس، شوش به سرعت به مرکز منطقه‌ای تبدیل شد که امروز خوزستان مرکزی نامیده می‌شود. این منطقه نیز نام خود (شوشان) را از شهر شوش گرفته است. این ناحیه گاهی به اشتباه با تمدن ایلام یکی دانسته می‌شود، در حالی که ایلام در اصل در فلات ایران و در منطقه امروزی استان فارس جنوبی شکل گرفته بود. در واقع، شوشان و ایلام دو موجودیت مجزا بودند که پس از فتح شوش توسط ایلامی‌ها (حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد) به تدریج با هم ادغام شدند.
یافته‌های کلیدی و نقش مذهبی شوش
دو کشف مهم – یک گورستان وسیع و یک سکوی خشتی با بقایای یک مرکز آیینی نشان می‌دهند که شوش اول به عنوان یک مرکز مذهبی نقش مهمی در رشد و اهمیت منطقه‌ای خود داشته است. سفال‌های نقاشی‌شده با ظرافت و مهرهای منقوش با صحنه‌های پیچیده، فرهنگ مادی شوش اول را به فلات ایران مرتبط می‌سازد و آن را از فرهنگ‌های هم‌عصر در میانرودان (بین‌النهرین) متمایز می‌کند.
دوره شوش دوم و ورود به تاریخ
حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، شوش وارد مرحله تحول‌آفرین شوش دوم شد که گذار از پیشاتاریخ به تاریخ بود. در این دوره، خط، مهرهای استوانه‌ای، سفال‌های ساده انبوه و انواع جدیدی از آثار سنگی و فلزی پدیدار شدند که نشان‌دهنده پیشرفت‌های فناورانه و فرهنگی چشمگیر بود.
ساختار شهری شوش باستان
شوش باستان ظاهراً به سه بخش مجزا تقسیم می‌شد:
*آکروپولیس یا شهر بالا (شامل محوطه مقدس «کیزوم» با زیگورات عظیم)
*کاخ شاهی
*شهر اصلی (محله‌های مسکونی)
پایتخت ایلامی‌ها و هخامنشیان
شوش در دوران اوج خود به پایتخت تمدن ایلامی تبدیل شد. فرهنگی قدرتمند که با شهرهای بزرگ بین‌النهرین سومر و بابل رقابت می‌کرد. موقعیت استراتژیک آن، این شهر را به یک مرکز تجاری حیاتی تبدیل کرد که بین‌النهرین را به فلات ایران متصل می‌کرد.
هزاران اثر ارزشمند از دوره ایلامی کشف شده که اکنون در موزه‌های ایران و سراسر جهان نگهداری می‌شوند، از جمله قطعات قابل توجهی مانند سنگ یادبود معروف قانون حمورابی.
پس از فتح ایلام توسط قدرت‌های باستانی ایران، شوش به عنوان یکی از چهار پایتخت امپراتوری هخامنشی، در کنار تخت جمشید، پاسارگاد و اکباتان، به شهرت رسید.
داریوش اول دستور ساخت کاخ آپادانا در شوش را صادر کرد، یک تالار تشریفاتی بزرگ که توسط ۷۲ ستون پشتیبانی می‌شود و تعدادی از آنها هنوز هم پابرجا هستند و برای رویدادها و گردهمایی‌های سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
شوش به دلیل آب و هوای معتدل‌تر خود، به عنوان پایتخت زمستانی امپراتوری خدمت می‌کرد.
پس از آن، این شهر تحت کنترل سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان قرار گرفت و جایگاه خود را به عنوان یک مرکز مهم منطقه‌ای حفظ کرد. در دوران اسلامی، شوش به عنوان یک مرکز تجاری شلوغ رونق گرفت، اما پس از حملات ویرانگر مغول‌ها در قرن سیزدهم، دچار رکود شد.
امروزه، علاوه بر بقایای باستانی شهر شوش، بازدیدکنندگان می‌توانند از مکان‌های دیدنی قابل توجهی مانند قلعه فرانسوی‌ها که توسط باستان‌شناسان فرانسوی در طول کاوش‌هایشان ساخته شده است و مقبره دانیال نبی بازدید کنند.
این مقبره با گنبد مخروطی منحصر به فرد خود متمایز است و زائران بی‌شماری را به خود جذب می‌کند.
ثبت جهانی و اهمیت امروزی
شوش به دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی عظیم خود، در سال ۲۰۱۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد .
ثبت شوش در فهرست میراث جهانی یونسکو، تأییدی بر نقش بی‌بدیل این شهر در تاریخ بشریت است. به گفته کارشناسان، شوش تنها یک محوطه باستانی نیست، بلکه آرشیوی زنده از تحولات اجتماعی، مذهبی و سیاسی هزاره‌هاست.
MMA
