قانون‌گرایی و قانون‌مداری دراسلام چه جایگاهی دارد؟
-
قانون‌گرایی و قانون‌مداری دراسلام چه جایگاهی دارد؟
پارس تودی- قانون‌گرایی و قانون‌مداری دو مفهوم مرتبط اما متمایزهستند که هردوبه اهمیت رعایت قوانین درجامعه اشاره دارند.
دراین مطلب ازپارس‌تودی به اهمیت قانون‌گرایی وقانون‌مداری دراسلام می‌پردازیم.
معنای قانون‌گرایی و قانون‌مداری
قانون‌گرایی به معنای پایبندی به قوانین ومقررات موجود وعمل کردن براساس آنها است، درحالی‌که قانون‌مداری به معنای پذیرش و احترام به قوانین به عنوان یک اصل اساسی درروابط اجتماعی وسیاسی است و شامل اقداماتی برای ترویج و اجرای قانون نیزمی‌شود.
قانون مداری و قانون‌گرایی در قرآن
اجرای قانون ازدیدگاه قرآن جایگاه بسیارویژه‌ی دارد. خداوند درچند آیه قرآن درمورد قانون صحبت کرده است.
- خداوند هدف از فرستادن انبیا را اجرای حق و قانون بیان کرده است و می‌فرماید:
«إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ ۚ وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا» (سوره نسا آیه ۱۰۵)
«ما این کتاب را به حق برتونازل کردیم تا به آنچه خداوند به توآموخته درمیان مردم قضاوت کنی وازکسانی مباش که از خائنان حمایت نمایی.»
- قانون مداری به قدری اهمیت دارد که خداوند درقرآن اطاعت و تسلیم دربرابر قانون را شرط تحقق ایمان دانسته است:
«فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» (سوره نسا آیه ۶۵)
«به پروردگارت سوگند که آنها مؤمن نخواهند بود، مگراینکه دراختلافات خود، تو را به داوری طلبند وسپس ازداوری تو، دردل خود احساس ناراحتی نکنند و کاملا تسلیم باشند.»
- قرآن کسانی را که اگر قانون به صلاح شان باشد ازآن اطاعت می‌کنند ودرسایرموارد از آن سرپیچی می‌کنند به شدت مورد سرزنش قرارمی‌دهد:
«وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ. وَإِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ» (سوره نورآیات ۴۸و ۴۹ )
وهنگامی که ازآنان دعوت شود که به سوی خدا و پیامبرش بیایند تا درمیانشان داوری کند، ناگهان گروهی ازآنان رویگردان می‌شوند. ولی اگرحق داشته باشند (وداوری به نفع آنان شود) با سرعت و تسلیم به سوی اومی‌آیند.
قانون مداری در سیره نبوی
موارد زیر نشان میدهد که پیامبراکرم (ص) توجه ویژه‌ای به قانون‌مداری درامورحکومتی خود داشتند.
- جلوگیری از سو استفاده خویشان و اطرافیان
از امام صادق (ع) روایت است که وقتی آیه زکات نازل شد یکی ازموارد مصرف زکات «عاملین علیها» بود؛ یعنی کسانی که مسئول جمع آوری زکات هستند. پیامبر(ص) به عده‌ای ازطائفه بنی‌هاشم فرمود: صدقه وزکات برمن و بربنی‌هاشم حرام است؛ آیا گمان می‌کنید که چون از فامیل من هستید شما را بردیگران ترجیح می‌دهم؟»
- تساوی همه مردم در برابر قانون
پیامبر(ص) درخطبه‌ای بعد از فتح مکه فرمود: «ای مردم! آگاه باشید که پروردگارتان یکی است و پدرتان یکی است. بدانید که نه عرب برعجم ونه عجم برعرب، نه سیاه برسفید و نه سفید برسیاه برتری دارد، مگربه تقوا…» و درجای دیگری فرمود: «همه مردم دربرابرحق و قانون مساوی هستند.»
- عدالت در اجرای قانون
امام‌علی(ع) درتوصیف اخلاق و سیره پیامبر(ص) فرمود: «راه و رسم اومعتدل، روشش صحیح و متین، سخنانش روشنگرحق ازباطل وحکمش عادلانه بود.»
- رعایت انصاف در زمان اجرای قانون
پیامبر(ص) درزمان تقسیم غنائم غزوه حنین رو به مسلمانان فرمود: «به خدا سوگند اگر شما را به عدد درختان تهامه گوسفند و شترباشد همه را برشما قسمت می‌کنم و درمن بخلی، برسی و دروغی نخواهید یافت.»
- حق محوری دراجرای قانون
درتوصیف سیره پیامبر(ص) آمده است: «همگان نزد اودرحق مساوی بودند.»
نتایج قانون‌گرایی درجامعه :
تکامل فردی واجتماعی
پیشرفت و توسعه
ایجاد نظم و امنیت
استقرار عدالت
مصادیق قانون‌مداری دراسلام:
اطاعت از قوانین الهی- احترام به قوانین عرفی- رعایت حقوق دیگران- پرهیزازظلم و ستم- انجام وظایف
«درپایان می‌توان گفت قانون‌گرایی و قانون‌مداری، ازارکان اساسی اسلام هستند و نقش مهمی درایجاد جامعه‌ای سالم، عادلانه و پیشرفته دارند. با تأکید براین اصل وعمل به آن، می‌توان به سعادت فردی و اجتماعی دست یافت.»
MA