چالش‌ها و تحولات آفریقا: پروژه‌های زیربنایی و تغییرات ژئوپلیتیک
-
سد رنسانس اتیوپی
پارس‌تودی- فشار رو به افزایش بدهی‌ها، تغییرات در مدیریت منابع معدنی، پروژه‌های زیرساختی بزرگ و بازتعریف توازن قدرت در روابط میان دولت‌ها، چهره جدیدی به قاره آفریقا بخشیده است.
به گزارش پارس تودی، آفریقا در حال عبور از مرحله‌ای حساس است؛ مرحله‌ای که در آن بدهی، انرژی، مواد معدنی و ژئوپلیتیک به یکدیگر گره خورده‌اند. همچنین فشار رو به افزایش بدهی‌ها، تغییرات در مدیریت منابع معدنی، پروژه‌های زیرساختی بزرگ و بازتعریف توازن قدرت در روابط میان دولت‌ها، چهره جدیدی به قاره آفریقا بخشیده است.
نخستین شماره «گزارش ماهانه مد-اور درباره آفریقا» که با نگاهی تحلیلی به تحولات اقتصادی و ژئوپلیتیک این قاره منتشر شده، در این زمینه نوشت: آفریقا در حال تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی شکل‌دهنده روندهای جهانی است. این گزارش تأکید می‌کند که امروز، آفریقا بیش از کمک مالی، به اصلاحات ساختاری نیاز دارد؛ اصلاحاتی که بر مسئولیت‌پذیری مالی، کنترل منابع و همکاری منطقه‌ای استوار باشد. تکمیل سد بزرگ رنسانس اتیوپی، احیای خط‌آهن تاریخی تانزانیا–زامبیا و نظام تازه کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو، تنها نمونه‌هایی از تغییرات عمیق در این مسیرند.
یکی از مهم‌ترین گزارش این نشریه نوشته «ورا سانگوی» است که بر این نکته تأکید می‌کند که بحران بدهی در کشورهای آفریقایی تنها ناشی از ضعف اقتصادهای فقیر نیست، بلکه بسیاری از کشورهای ثروتمند نیز امروز گرفتار هزینه‌های سنگین بدهی هستند. ژاپن امسال بیش از چهارصد میلیارد دلار بهره می‌پردازد. این وضعیت، منابع مالی جهانی برای حمایت از توسعه را محدود کرده و کشورهایی که زمانی وام‌دهنده اصلی جنوب جهانی بودند، اکنون با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند. در چنین شرایطی، کشورهای در حال توسعه چاره‌ای جز اصلاحات داخلی، جذب سرمایه خصوصی و حمایت از تخصیص‌های جدید صندوق بین‌المللی پول ندارند. اما بدون اصلاحات کلان اقتصادی در اقتصادهای بزرگ، پیشرفت چشمگیری حاصل نخواهد شد.
تحولی دیگر که این گزارش به آن پرداخته، افتتاح سد بزرگ رنسانس اتیوپی است؛ بزرگ‌ترین پروژه برق‌آبی آفریقا که ۹ سپتامبر به بهره‌برداری رسید و به نماد خودکفایی ملی تبدیل شده است. بیش از نود درصد هزینه‌های ساخت از منابع داخلی و مشارکت عمومی تأمین شده و این موضوع حس غرور و وحدت را در کشوری که با شکاف‌های قومی و سیاسی روبه‌روست، تقویت کرده است. این سد می‌تواند اتیوپی را به صادرکننده انرژی در شرق آفریقا تبدیل کند، اما موفقیت آن مشروط به گسترش شبکه انتقال داخلی و منطقه‌ای است. تکمیل سد رنسانس بدون توافق الزام‌آور با مصر و سودان، موازنه قدرت در حوضه نیل را تغییر داده و مذاکرات آینده را پیچیده‌تر کرده است. قاهره همچنان به معاهدات قدیمی استناد می‌کند، اما اتیوپی آنها را معتبر نمی‌داند. این در حالی است که تغییرات اقلیمی و بارندگی‌های نامنظم می‌تواند تنش‌ها را تشدید کند؛ به‌ویژه اگر هماهنگی شفاف در مدیریت آب وجود نداشته باشد. جاه‌طلبی اتیوپی برای دسترسی به دریای سرخ از مسیرهای مختلف، از جمله اریتره، سومالی‌لند یا سومالی، نیز ابعاد ژئوپلیتیک تازه‌ای ایجاد کرده است؛ در حالی که هرگونه رویارویی جدید در منطقه می‌تواند پیامدهای خطرناک داشته باشد.
گزارش همچنین به امضای قرارداد ۱.۴ میلیارد دلاری چین با تانزانیا و زامبیا برای احیای خط آهن تاریخی تانزانیا–زامبیا پرداخته است. این خط که در دهه هفتاد ساخته شد، اکنون با سرمایه‌گذاری جدید، قرار است مسیر انتقال مس و کبالت را به بندر دارالسلام تقویت کند. این دو فلز برای خودروهای برقی، انرژی‌های تجدیدپذیر و صنایع پیشرفته حیاتی‌اند و چین همچنان بزرگ‌ترین بازیگر در زنجیره جهانی آنهاست. هم‌زمان، آمریکا، اروپا، ژاپن و بانک توسعه آفریقا نیز مشغول توسعه مسیرهای جایگزین مانند کریدور لوبیتو و ناکالا هستند. دولت زامبیا با اصلاحات جدید تلاش دارد از صادرات صرف مواد خام فاصله بگیرد و به سمت تولید و فرآوری صنعتی حرکت کند؛ رویکردی که تاکنون بیش از شش و نیم میلیارد دلار سرمایه جدید جذب کرده است.
در نهایت، گزارش به سیاست تازه جمهوری دموکراتیک کنگو درباره کبالت می‌پردازد؛ سیاستی که تنها در هفت ماه بازار جهانی را دگرگون کرد. ممنوعیت موقت صادرات باعث افزایش شدید قیمت آن شد و اکنون سهمیه‌بندی رسمی جای آن را گرفته است. البته موفقیت این سیاست به این بستگی دارد که دولت کنگو آن را به ابزاری برای شفافیت و توسعه، نه وسیله‌ای برای توزیع امتیازهای سیاسی تبدیل کند.
نویسندگان این گزارش معتقدند که آفریقا در حال عبور از مرحله‌ای حساس است؛ مرحله‌ای که در آن بدهی، انرژی، مواد معدنی و ژئوپلیتیک به یکدیگر گره خورده‌اند. اگر اصلاحات اقتصادی داخلی با همکاری منصفانه بین‌المللی همراه شود، این قاره می‌تواند از بحران‌های امروز، سکوی رشد فردا بسازد.
ad