چرا اسلام بر مسئولیت فردی و اجتماعی تأکید دارد؟ 

پارس‌تودی- اسلام دینی اجتماعی است که همه ابعاد زندگی انسان را در نظر می‌گیرد؛ هم بُعد فردی و هم بُعد اجتماعی. از نگاه این دین، زندگی بدون توجه به هر دو بُعد، کامل و سعادتمندانه نخواهد بود. 

تفاوت اسلام با بسیاری از ادیان دیگر در این است که بر اهمیت جنبه‌های اجتماعی زندگی تأکید بیشتری دارد و نمی‌پذیرد که انسان‌ها بی‌تفاوت نسبت به جامعه باشند. به گزارش پارس‌تودی، اسلام جامعه اسلامی را «امت واحده» می‌داند؛ یعنی اگر بخشی از جامعه دچار درد و مشکل شود، سایر بخش‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این نگاه نشان‌دهنده اهمیت همبستگی اجتماعی در اسلام است. 

اصلاح جامعه تنها با همکاری همه افراد امکان‌پذیر است. اسلام بر این باور است که مردم باید در کنار حکومت، برای رفع مشکلات اقتصادی و سیاسی دست به دست هم دهند. در این نگاه، فرد در برابر جامعه و جامعه در برابر فرد مسئول است و هیچ‌کدام بدون دیگری کامل نمی‌شوند. اسلام می‌خواهد وجدان فردی و اجتماعی را در انسان‌ها بیدار کند و مانع خودخواهی و خودبینی شود. 

پیامبر اسلام فرمودند: «الا كلكم راعٍ و كلكم مسئول عن رعيته»؛ یعنی همه افراد جامعه اسلامی مسئولیت دارند (نه ریاست) و در برابر نعمت‌های الهی و در ارتباط با دیگر مسلمانان مورد پرسش قرار خواهند گرفت. این حدیث روح همبستگی را در انسان‌ها زنده می‌کند؛ به گونه‌ای که درد دیگران، درد همه و شادی دیگران، شادی همه باشد. 

در قرآن نیز بر این موضوع تأکید شده است. در آیات ۹ و ۱۰ سوره حشر آمده است: 

«وَ الَّذينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإيمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ وَ لا يَجِدُونَ في‏ صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ يُؤْثِرُونَ عَلي‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ  وَ الَّذينَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذينَ سَبَقُونا بِالْإيمانِ وَ لا تَجْعَلْ في‏ قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذينَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحيمٌ» «همچنین کسانی که بعد از آنها [بعد از مهاجران و انصار] آمدند و می گویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز و در دلهایمان حسد و کینه ای نسبت به مؤمنان قرار مده! پروردگارا، تو مهربان و رحیمی.»

این آیات و روایات نشان می‌دهد که اسلام بر همدلی، ایثار و یکدلی میان مردم تأکید فراوان دارد. اگر به زندگی پیامبر و یاران ایشان نگاه کنیم، می‌بینیم که همواره با دلسوزی و محبت، دیگران را راهنمایی می‌کردند، مانع لغزش آنان می‌شدند و برای رشد و نجاتشان تلاش می‌کردند. این روحیه همبستگی و تفاهم، راهی برای حل مشکلات بشری است.

mrt