چالش‌های تشکیل الکتله الاکبر در پارلمان عراق

پارس‌تودی- ششمین انتخابات پارلمانی عراق 11 نوامبر در سراسر این کشور برگزار می‌شود و پس از آن، موضوع مهم تشکیل الکتله الاکبر در پارلمان بررسی خواهد شد.

به گزارش پارس‌تودی رأی‌گیری سراسری انتخابات پارلمانی عراق روز 11 نوامبر 2025 برگزار می‌شود. رأی‌گیری ویژه، روز 9 نوامبر با مشارکت نیروهای امنیتی و نظامی و آوارگان برگزار شد که مطابق آمار اعلام شده از سوی کمیسیون عالی انتخابات، بیش از 82 درصد از نیروهای امنیتی و نظامی و بیش از 73 درصد از آوارگان در رأی‌گیری ویژه شرکت کردند. اکنون در آستانه انتخابات سراسری پارلمانی عراق، رقابت برای تشکیل «کتله اکبر» یا فراکسیون بزرگ‌تر به نقطه‌ای حساس رسیده است. این فراکسیون نقش کلیدی در تعیین نخست‌وزیر آینده دارد.

در عراق، طبق قانون اساسی، «الکتله الأکبر» یا فراکسیون بزرگ‌تر در پارلمان، حق معرفی نخست‌وزیر را دارد. این مفهوم از زمان تصویب قانون اساسی عراق در سال ۲۰۰۵، همواره موضوع مناقشه میان گروه‌های سیاسی بوده است. یک تفسیر کلیدی که در سال 2010 ارائه شد، مشخص کرد که «بزرگترین فراکسیون» لزوماً لیستی که بیشترین رأی را در انتخابات کسب کرده نیست؛ بلکه فراکسیونی است که پس از انتخابات در درون پارلمان و از ائتلاف لیست‌های مختلف شکل می‌گیرد. این فراکسیون برای انتخاب نخست‌وزیر نیازی به اکثریت مطلق (50٪+1) ندارد، بلکه کافی است بزرگ‌تر از هر فراکسیون دیگری باشد. این سازوکار باعث شده است مهم‌ترین و پیچیده‌ترین لابی‌گری‌های سیاسی پس از انتخابات، بر سر تشکیل «الکتلة الاکبر» باشد. رهبران سیاسی با رایزنی‌های فشرده تلاش می‌کنند با ائتلاف، این فراکسیون را تشکیل دهند، زیرا این فراکسیون قدرت تعیین نخست‌وزیر را دارد؛ شخصی که به‌عنوان رئیس قوه مجریه و فرمانده‌کل نیروهای مسلح، قدرتمندترین چهره در نظام سیاسی عراق محسوب می‌شود.

اکنون با نزدیک شدن به انتخابات پارلمانی در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵، رقابت میان جریان‌های شیعی، به‌ویژه درون چارچوب هماهنگی (الإطار التنسیقی)، برای دستیابی به این جایگاه شدت گرفته است چرا که مطابق قانون اساسی عراق، نخست وزیر از میان شیعیان معرفی می‌شود. نکته مهم این است که علاوه بر الکتله الأکبر (فراکسیون بزرگ‌تر)، الثلث الضامن (یک‌سوم تضمینی) نیز در ترکیب پارلمان عراق حائز اهمیت است زیرا ابزاری برای جلوگیری از تشکیل دولت یا کنترل روند آن است که در اختیار اقلیت قدرتمند قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، برای معرفی رئیس جمهور عراق حضور دو سوم نمایندگان در نشست پارلمان ضروری است و اگر  یک اقلیت یک‌سومی (110 نماینده از 329 نفر) در جلسه رأی‌گیری برای تعیین رئیس جمهور شرکت نکنند، نشست پارلمان از حد نصاب می‌افتد و عملاً کشور در بن‌بست سیاسی برای انتخاب رئیس‌جمهور قرار می‌گیرد و تا زمانی که رئیس‌جمهور معرفی نشود، امکان تعیین نخست وزیر جدید نیز وجود ندارد.

در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی، هنوز اجماعی برای تشکیل «الکتله الاکبر» و معرفی نخست‌وزیر جدید حاصل نشده و حتی ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا فراکسیون بزرگ‌تر پارلمانی شکل بگیرد. تحریم انتخابات توسط مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق نیز در این زمینه تأثیرگذار است. صدری‌ها در انتخابات 2021، بزرگ‌ترین پیروزی تاریخی خود در انتخابات را با کسب 73 کرسی رقم زدند، اما اختلاف‌ها سبب شد آنها نتوانند نامزد خود را برای تصدی پست نخست وزیری معرفی کنند و در نهایت به دستور صدر در تابستان 2022، فراکسیون پارلمانی صدر به‌طور یکجا از پارلمان استعفا داد و اندکی بعد نیز آقای صدر، برای دهمین بار از سال 2013 به این سو، از سیاست کناره‌گیری کرد.

Sre/ha