پل صلح یا دالان بحران؟ خطر واگذاری حاکمیت در پوشش توافق سه‌جانبه

پارس تودی - اجاره ۹۹ ساله بخشی از سرزمین ارمنستان به آمریکا، هشدارهایی درباره نقض حاکمیت ایروان را در پی داشته است.

برخی تحلیلگران حوزه قفقاز معتقدند که توافق سه‌جانبه آمریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان در کاخ سفید به مثابه تکمیل پروژه نفوذ آمریکا در این منطقه و همچنین دسترسی به آب‌های دریای خزر است. این گمانه‌زنی نیز مطرح است که آمریکا و جمهوری‌ آذربایجان، تنها برندگان این توافق هستند و فقط توقفی کوتاه‌مدت در مناقشه میان ایروان-باکو ایجاد خواهد شد.
به گزارش پارس‌تودی به نقل از ایرنا، نخست وزیرارمنستان و رئیس‌جمهوری آذربایجان در کاخ سفید با حضور رئیس جمهوری آمریکا، توافق صلح امضاء کردند.
«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا پس از امضای توافق صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان گفت:‌ این اعلامیه که "مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی" نامیده می‌شود، یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به جمهوری آذربایجان اجازه می‌دهد به بخش دیگر خاک خود، جمهوری خودمختار نخجوان دسترسی کامل داشته باشد.
رئیس جمهوری آمریکا همچنین افزود: ارمنستان در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با آمریکا برای توسعه این گذرگاه است که می‌تواند تا ۹۹ سال ادامه یابد.
۲۲ ژوئیه ۲۰۲۵  نشریه اسپانیایی Periodista Digital در گزارشی در این باره نوشته بود: ارمنستان، جمهوری آذربایجان و آمریکا توافق کرده‌اند که یادداشت تفاهمی درباره ایجاد یک کریدور حمل‌ونقل موسوم به پُل ترامپ امضا کنند. دولت ارمنستان گزارش این نشریه را نادرست و جلوه دیگری از جنگ ترکیبی و تبلیغات فریبکارانه خوانده بود.
سخنگوی وزارت امورخارجه ارمنستان ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۵ با رد پیشنهاد نظارت ۱۰۰ ساله آمریکا بر این گذرگاه اعلام کرد که این کشور کنترل قلمرو تحت حاکمیت خود را به هیچ کشور ثالثی واگذار نکرده و نخواهد کرد. با این حال، «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان و «الهام علی‌اف » رئیس‌ جمهوری آذربایجان توافقی را در کاخ سفید امضا کردند که هنوز جزئیات برخی از تفاهم‌نامه‌ها مشخص نشده است.
راهگذری که رهبران آمریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان در کاخ سفید درباره آن سخن گفتند، مسیر ارتباطی است که برخی از آن به عنوان "دالان تورانی ناتو" یاد می‌کنند و از زمان جنگ دوم قره باغ به یکی از موضوعات بحث‌برانگیز تبدیل شده است.
از نگاه برخی کارشناسان، این پروژه صرف‌نظر از منافع جمهوری آذربایجان و ترکیه، به دنبال تقویت نفوذ ناتو و غرب در قفقاز جنوبی و تضعیف ایران، روسیه و چین است.
رئیس دولت ارمنستان در سخنانی پس از امضای توافق‌نامه سه‌جانبه در واشنگتن گفت: این کشور از طریق این پروژه به یک ارتباط ریلی "بسیار مهم" با ایران نیز دست خواهد یافت؛ این پروژه می‌تواند به فرصت خوبی برای آغاز همکاری اقتصادی بین ایران و آمریکا و میان روسیه و آمریکا تبدیل شود.

آنچه ارمنستان واگذار کرد و آنچه در اختیار گرفت

موضوع کریدوری که در جمهوری آذربایجان،‌ زنگزور و در ارمنستان،‌ سیویک نامیده می‌شود، اینک نام ترامپ رئیس جمهوری آمریکا را به یدک می‌کشد. برخی کارشناسان و تحلیلگران سیاسی، پیشتر درباره نقض حاکمیت ارمنستان با اجرای این طرح هشدار داده بودند. «سورن سورنیانتس» کارشناس علوم سیاسی ارمنستان شامگاه جمعه پس از امضای توافق‌نامه سه‌جانبه در کانال تلگرام خود نوشت: جمهوری آذربایجان و آمریکا از مزایای استراتژیک و اقتصادی واضح و بلندمدتی بهره‌مند شده‌اند و مواضع خود را در منطقه تقویت کرده‌اند، در حالی که ارمنستان فقط یک آرامش موقت دریافت کرده است، اما وابستگی‌های جدید، حاکمیت محدود و خطر قرار گرفتن در مرکز یک بازی ژئوپلیتیکی خطرناک را نیز به دست آورده است.

توافق سه‌جانبه برای ارمنستان، پیروزی سیستماتیک نیست

«سورنیانتس» تصریح کرد: توافق سه‌جانبه در کاخ سفید برای ارمنستان یک وقفه کوتاه مدت در تنش با جمهوری آذربایجان است اما یک پیروزی سیستماتیک نیست. این کارشناس مسائل سیاسی افزود:‌ ارمنستان فقط وعده‌های سرمایه‌گذاری و شعارهای پر سر و صدا درباره  تبدیل شدن به یک "قطب حمل و نقل" بدون هیچ تضمین خاص یا تعهدات ثابت  را دریافت کرده است. ارمنستان در مسائل واقعی و حیاتی خود مانند امنیت، تمامیت ارضی و حفاظت از حاکمیت، هیچ دستاوردی به دست نیاورد. ایران و روسیه پیش‌تر درباره اهداف مخرب آمریکا از ارائه طرح‌های مواصلاتی در منطقه قفقاز جنوبی هشدار داده بودند.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پی تحولات منطقه قفقاز و توافق شامگاه جمعه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری آمریکا، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران آماده تداوم همکاری‌های سازنده و مبتنی بر منافع متقابل با هر دو کشور جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان برای صیانت از صلح و ثبات و توسعه اقتصادی منطقه از طریق همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای است.

hm