سرودهای ملی آفریقا؛ آواهای هویت و وحدت

پارس‌تودی- سرودهای ملی نماد هویت، تاریخ و ارزش‌های یک ملت هستند که در مناسبت‌های مختلف ملی و رسمی اجرا می‌شوند. این سرودها نه تنها ابزاری برای تقویت وحدت و احساس تعلق به وطن هستند، بلکه گاهی نمایانگر مراحل مهم تاریخی و فرهنگی در کشورها می‌باشند.

 در آفریقا، سرودهای ملی به ویژه در دوران پس از استعمار، نقش برجسته‌ای در بیان آرمان‌های آزادی، استقلال و اتحاد قاره‌ای ایفا کرده‌اند.

شبکه الجزیره در مطلبی با عنوان «سرودهای ملی در آفریقا» در این زمینه نوشت: سرود ملی یکی از برجسته‌ترین نمادهای حاکمیتی کشورهای مختلف است. سرود ملی ویژگی‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها نمادین بودن آنهاست،این سرودها به شکلی عمیق و معنا‌دار نمایانگر تاریخ، فرهنگ، هویت و دستاوردهای یک کشور هستند. این سرودها فراتر از یک آهنگ ساده هستند و بار معنایی زیادی دارند که یادآور ارزش‌ها، آرمان‌ها و تلاش‌های ملت در طول زمان هستند، دستاوردهای کشور را نمایان می‌سازد، اجرای رسمی آن وقار خاصی می‌بخشد و ملت‌ها را سرشار از غرور ملی، عشق و فداکاری می‌کند.

سرودهای ملی در کشورهای مختلف بسته به عوامل تاریخی و فرهنگی متفاوت هستند. برخی از آن‌ها در دوران انقلاب‌ها و جنگ‌ها متولد شدند و بسیار پرشور و هیجانی هستند، در حالی که برخی دیگر روح آرامش یا ویژگی‌های سنتی ملت‌ها را منعکس می‌کنند. همچنین زبان رسمی و فرهنگ محلی در ساختار کلمات تأثیرگذار است، در حالی که سبک موسیقی، چه به صورت مردمی و چه کلاسیک، هویت خاصی به هر سرود می‌بخشد.

در سرودهای ملی کشورهای مختلف آفریقا، این تفاوت‌ها به وضوح دیده می‌شود. برخی کشورها مانند چاد، ماداگاسکار و کنگو در سرودهای خود از خطاب مذهبی استفاده کردند، جایی که کلمات توسط دانش‌آموزان مدارس دینی یا روحانیون مسیحی نوشته شد. در مقابل، کشورهای دیگری مانند بورکینافاسو از زبان انقلاب و آزادی برای بیان آرزوهای ملی خود استفاده کردند.

سرودهای ملی در آفریقا تنها قطعات موسیقی نیستند که در مناسبت‌های رسمی نواخته می‌شوند، بلکه آن‌ها آینه‌ای از تحولات بزرگ کشورهای آفریقایی از دوران استعمار تا مراحل آزادی و وحدت هستند.

نگاهی به تاریخ سرودهای ملی کشورهای مختلف آفریقا نشان می‌دهد: در دوران استعمار، بریتانیا سرود ملی خود «خدای ملکه را حفظ کند» را بر مستعمرات آفریقایی خود مانند نیجریه، غنا، کنیا، اوگاندا و آفریقای جنوبی تحمیل کرده است اما با موج استقلال، این کشورها به سرعت این سرودها را با سرودهای ملی جدیدی که نمایانگر حاکمیت و هویت تازه‌شان بود، جایگزین کردند، در حالی که رودزیا (زیمبابوه کنونی) تا سال 1970 همچنان به آن وفادار ماند که نمایانگر ارثیه سنگین استعمار بود.

تجربه‌های پس از استقلال الگوهای جالبی به بار آوردند. به عنوان مثال، تانزانیا پس از اتحاد تانگانیکا و زنگبار سرود «خدایا آفریقا را برکت بده» را پذیرفت که بعدها الهام‌بخش زیمبابوه، زامبیا و آفریقای جنوبی شد. اتحاد سنگال و گامبیا «سینگامبیا» در دهه 1980 سرودی واحد انتخاب کرد که آرمان‌های وحدت را نمایان می‌ساخت. برخی کشورهای آفریقا نیز برای ساختن  سرودهای ملی از لحن‌های نظامی و کلیسایی اروپایی الهام گرفتند، اما طعمی آفریقایی و محلی به آن دادند. در سطح زبان، انتخاب‌های سیاسی و فرهنگی داشتند؛ برخی کشورها انگلیسی‌زبان یا فرانسوی‌زبان بودند، در حالی که برخی دیگر زبان‌های محلی یا سواحیلی را برای تقویت هویت ملی خود انتخاب کردند.

سرود «نیکوسی سیکلیل آفریقا» برجسته‌ترین نمونه در میان این تجارب است که به نماد قاره‌ای آزادی تبدیل و بخشی از سرود ملی آفریقای جنوبی کنونی است. این سرود مسیر قاره را از استعمار به سمت وحدت نشان می‌دهد.

در تاریخ سیاسی و فرهنگی آفریقا، رهبران تنها افرادی نبودند که هدایت قدرت را به عهده داشتند، بلکه برخی از آن‌ها به صداهای شعری تبدیل شدند که ضمیر مردم را از طریق سرودهای ملی لمس کردند. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها در این زمینه، سنگال و بورکینافاسو هستند که در آن‌ها سرود ملی به طور مستقیم با رهبر کشور پیوند خورده است.

در سنگال، رئیس‌جمهور ادیب و شاعر، «لیوپولد سیدار سنگور»، سرود ملی کشورش را نوشت که هنوز هم پژواک آن در جهان شنیده می‌شود. کلمات این سرود پر از نمادهای عمیق آفریقایی است؛ «سنگور» میراث قاره آفریقا را با آلات موسیقی سنتی و تصاویر گویای آن به تصویر کشید تا سرود را به آینه‌ای از هویت تبدیل کند و صدایی برای انگیزش وحدت و پیشرفت به وجود آورد.در بورکینافاسو، سرود ملی با عنوان شاعرانه «لی دیتالی» یا «یک شب» از سوی رئیس‌جمهور «توماس سانکارا» نوشته شد. این سرود در سال 1984 در پی تغییر نام کشور از فولتا علیا به بورکینافاسو تصویب شد و کلمات آن به عنوان یک سند شعری مختصر تاریخ یک ملت را روایت می‌کند:

«یک شب در خود تاریخ یک ملت را جمع کرد

به سوی افق خوشبختی...»

بین صدای «سنگور» که  ادبیات و سیاست را ترکیب کرد و «سانکارا» که انقلاب را به یک سرود ملی تبدیل کرد، واضح است که سرود ملی در آفریقا تنها یک لحن رسمی نبوده است، بلکه اقدامی فرهنگی و سیاسی بوده که دیدگاه رهبران را نسبت به مردمانشان و آرزوهایشان در مورد آزادی و کرامت منعکس کرده است.

سرودهای ملی در آفریقا آینه‌ای از هویت مردم و تجسمی از ارزش‌های کلیدی آن‌ها است. در آفریقای جنوبی، در آوریل 1994، قانون اساسی سرودی ترکیبی را به تصویب رساند که ترکیبی از دو سرود قبلی بود. این سرود به پنج زبان رسمی خوانده می‌شود و به عنوان نماد آشتی و وحدت پس از دوران آپارتاید شناخته می‌شود، با پروتکلی خاص که احترام به آن را ضروری می‌کند.

سرود ملی کنیا دعایی به خدا برای اعطای عدالت، وحدت، صلح و رفاه به کشور است، در حالی که سرود ملی کامرون فداکاری‌های بنیانگذاران کشور را که تاریخ وطن را با خون و عرق خود ساختند، تجلیل می‌کند.در نیجر، در سال 2023 سرود جدیدی به نام «افتخار وطن» پذیرفته شد که بر شجاعت، پشتکار و وحدت تأکید دارد و به عنوان نمادی از کرامت ملی عمل می‌کند.

تمامی این سرودها یک پیام مشترک دارند: «دعوت به وحدت»، « آزادی» و «فداکاری برای وطن».

ad