چرا تنش‌های مرزی پاکستان و افغانستان تشدید شده؟ نگاهی به پیامدها

پارس‌تودی- تنش‌های مرزی میان پاکستان و افغانستان در روزهای اخیر به درگیری‌های نظامی گسترده‌ای منجر شد که ریشه در اختلافات تاریخی، اتهامات تروریستی و نقض حاکمیت دارد.

تنش‌های مرزی میان پاکستان و افغانستان که از اوایل سال جاری آغاز شده بود، در روزهای اخیر شدت گرفت و به یکی از جدی‌ترین بحران‌ها از زمان بازگشت طالبان به قدرت تبدیل شد. پاکستان، طالبان را متهم به پناه دادن به گروه‌های تروریستی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) می‌کند که حملات مرگباری در خاک پاکستان انجام می‌دهند، در حالی که مقامات طالبان این اتهامات را رد کرده و پاکستان را به نقض حاکمیت افغانستان متهم می‌کنند. این بحران نه تنها روابط دوجانبه را مختل کرده، بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت منطقه‌ای، اقتصاد و مهاجرت دارد.

ریشه تنش‌ها به خط دیورند بازمی‌گردد، مرزی که در سال ۱۸۹۳ توسط بریتانیا ترسیم شد و افغانستان آن را به رسمیت نمی‌شناسد. اما از ابتدای سال‌جاری درگیری‌های پراکنده گزارش شده است. اوج بحران در چند روز گذشته رخ داد، زمانی که پس از انفجارهایی در کابل و جنوب شرق افغانستان در ۹ اکتبر، طالبان، پاکستان را به انجام حملات هوایی متهم کرد. در پاسخ، نیروهای طالبان در ۱۱ اکتبر به پست‌های مرزی پاکستان حمله کردند و ادعا کردند سه پست را تصرف کرده و ۵۸ سرباز پاکستانی را کشته‌اند. پاکستان در مقابل، مدعی کشته شدن بیش از ۲۰۰ جنگجوی طالبان شد. این درگیری‌ها که شامل آتش سنگین و توپخانه بود، در ولایت‌های کنر و هلمند رخ داد و منجر به بسته شدن مرزهای کلیدی مانند طورخم شد. مقامات پاکستانی مرز را بستند و این اقدام تجارت دوجانبه را با مشکل مواجه کرد، زیرا پاکستان شریک اصلی تجاری افغانستان است.

پیامدهای این تنش‌ها چندجانبه است، از نظر امنیتی، این درگیری‌ها خطر گسترش تروریسم را افزایش داده،    TTP از این فرصت برای حملات بیشتر در پاکستان استفاده کرده و حتی پست‌های مرزی را تصرف کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که درسال ۲۰۲۵، بیش از ۱۰ بمب‌گذاری در پاکستان رخ داده و رشد اقتصادی پاکستان به ۲.۶ درصد کاهش یافته است . از سوی دیگر، میلیون‌ها مهاجر افغان در پاکستان حضور دارند که در صورت اخراج، افغانستان دچار بحران انسانی خواهد شد. بسته شدن مرزها منجر به توقف کامیون‌های حامل کالا شده و غیرنظامیان در هر دو طرف آسیب دیده‌اند.

از منظر ژئوپلیتیک، این بحران روابط منطقه‌ای را پیچیده کرده است،  هند با طالبان روابط نزدیک‌تری برقرار کرده و امیر خان متقی وزیر خارجه طالبان، در اکتبر به هند سفر کرد که این مسئله پاکستان را نگران کرده است. عربستان، قطر و چین نگرانی خود را در مورد تنش ها بین افغانستان و پاکستان ابراز کرده و چین خواستار خویشتن‌داری و گفتگوی دو طرف شده است. پاکستان به دنبال میانجی‌گری است، اما طالبان بر دفاع از خاک خود تأکید دارد.

در این میان، جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت احترام متقابل به تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی هر دو کشور تأکید دارد. ایران به عنوان همسایه مشترک، معتقد است که حل اختلافات از طریق گفتگو و بدون دخالت خارجی، کلیدی برای ثبات منطقه است. این رویکرد می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک کند، زیرا هرگونه تشدید تنش می‌تواند به بی‌ثباتی گسترده‌تر در جنوب آسیا منجر شود، از جمله افزایش مهاجرت، اخلال در تجارت و تهدیدهای تروریستی که مرزهای ایران را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در نهایت، بدون حل ریشه‌ای مسائل مانند خط دیورند و کنترل تروریسم، این تنش‌ها ادامه خواهد یافت و پیامدهای آن نه تنها دو کشور را، بلکه کل منطقه را درگیر خواهد کرد. گفتگوهای فوری و میانجی‌گری بین‌المللی ضروری است تا از تبدیل این بحران به جنگی تمام‌عیار جلوگیری شود.

Sha/ha