بنگاه‌های اجتماعی؛ موتور تازه‌ی رشد فراگیر در آفریقا

پارس‌تودی- آفریقا امروز شاهد تحولی تازه در مسیر رشد اقتصادی خود است؛ تحولی که نه بر پایه پروژه‌های عظیم زیرساختی یا استخراج منابع طبیعی، بلکه بر محور بنگاه‌های اجتماعی شکل گرفته است. 

به گزارش پارس‌تودی، طی سال‌های اخیر بنگاه‌های اجتماعی در آفریقا که هدف خود را در مرکز مدل‌های کسب‌وکار قرار داده‌اند، توانسته‌اند دسترسی به خدمات ضروری را گسترش دهند، فرصت‌های شغلی شرافتمندانه ایجاد کنند و تاب‌آوری جوامع در برابر بحران‌های اقلیمی را افزایش دهند. در این زمینه، گزارش تازه‌ای با عنوان «وضعیت بنگاه‌های اجتماعی: گشودن مسیر رشد فراگیر، اشتغال و توسعه در آفریقا» که توسط بنیاد شواب برای کارآفرینی اجتماعی و شرکای بین‌المللی منتشر شده، تصویری روشن از این بخش ارائه می‌دهد. 

برآوردها نشان می‌دهد که حدود دو میلیون و صد و هشتاد هزار بنگاه اجتماعی در قاره آفریقا فعالیت می‌کنند که سالانه نزدیک به نود و شش میلیارد دلار درآمد ایجاد کرده و دست‌کم دوازده میلیون شغل فراهم می‌سازند. بیش از نیمی از این بنگاه‌ها توسط زنان اداره می‌شوند و یک‌سوم آن‌ها در اختیار جوانان زیر سی‌وپنج سال است. 

این روند در شرایطی رخ می‌دهد که جریان کمک‌های خارجی رو به کاهش است، جمعیت جوان آفریقا به سرعت در حال افزایش است و شوک‌های اقلیمی شدت گرفته‌اند. در همین راستا، اتحادیه آفریقا در سال ۲۰۲۵ نخستین راهبرد ده‌ساله خود در زمینه اقتصاد اجتماعی و همبستگی را تصویب کرد که بنگاه‌های اجتماعی و تعاونی‌ها را به‌عنوان بخشی از مسیر آینده اقتصاد فراگیر و مقاوم قاره به رسمیت می‌شناسد. 

یافته‌های گزارش نشان می‌دهد که بنگاه‌های اجتماعی نه تنها در مقیاس وسیع درآمد و اشتغال ایجاد می‌کنند، بلکه در عمل زندگی میلیون‌ها نفر را بهبود می‌بخشند. نمونه‌هایی چون بابّان‌گونا در نیجریه که با ارائه اعتبار و آموزش به کشاورزان خرد درآمد آنان را بیش از دو برابر کرده، شونا‌کوئیپ در آفریقای جنوبی که با تولید ویلچرهای مناسب مناطق روستایی و آموزش مراقبان به فراگیری افراد دارای معلولیت کمک می‌کند، و سانرجی در کنیا که با ارائه خدمات بهداشتی در محلات غیررسمی و تبدیل پسماند به نهاده‌های کشاورزی زندگی صدها هزار نفر را متحول ساخته، نشان می‌دهند که این مدل‌ها چگونه می‌توانند همزمان درآمد، سلامت و محیط‌زیست را ارتقا دهند. 

با وجود این دستاوردها، بنگاه‌های اجتماعی همچنان با موانع جدی روبه‌رو هستند. دسترسی به سرمایه بزرگ‌ترین مشکل آنان است؛ بسیاری در «میانه‌ی گمشده» قرار دارند، نه کوچک‌اند که از وام خرد بهره‌مند شوند و نه آن‌قدر متعارف که سرمایه‌گذاران سنتی جذبشان شوند. کمبود خدمات پشتیبانی و آموزش، به‌ویژه خارج از پایتخت‌ها، و نبود جایگاه حقوقی مشخص نیز از دیگر چالش‌هاست. این عوامل باعث می‌شود که بنگاه‌های اجتماعی نتوانند به‌طور کامل از فرصت‌های سیاستی و سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند. در این راستا پنج اولویت کلیدی برای اقدام وجود دارد که عبارت‌اند از: ایجاد اکوسیستم‌های توانمند با سیاست‌ها و زیرساخت‌های مناسب، گشودن سرمایه در مقیاس وسیع از طریق ابزارهای مالی ترکیبی، سرمایه‌گذاری در مهارت‌ها و نیروی انسانی، تقویت مشارکت‌ها میان دولت، بخش خصوصی و جامعه‌ی مدنی، و توسعه‌ی داده‌ها و شواهد برای سیاست‌گذاری نوآورانه. 

امروز شواهد روشنی وجود دارد که میلیون‌ها بنگاه اجتماعی در آفریقا نه تنها اعداد و ارقام چشمگیر تولید کرده‌اند، بلکه زندگی واقعی مردم را تغییر داده‌اند؛ کشاورزانی که بازار پایدار یافته‌اند، جوانانی که آینده‌ی دیجیتال می‌سازند، بیماران و خانواده‌هایی که به خدمات حیاتی دسترسی پیدا کرده‌اند. 

آفریقا اکنون در آستانه‌ی نوشتن فصلی تازه از تاریخ توسعه‌ی خود قرار دارد؛ فصلی که در آن بنگاه‌های اجتماعی نه به‌عنوان بازیگران حاشیه‌ای، بلکه به‌عنوان ستون‌های اصلی اقتصاد فراگیر و پایدار شناخته می‌شوند. اگر دولت‌ها، سرمایه‌گذاران و نهادهای بین‌المللی این ظرفیت عظیم را جدی بگیرند، قاره‌ی آفریقا می‌تواند الگویی نو برای جهان ارائه دهد؛ الگویی که نشان می‌دهد رشد اقتصادی زمانی معنا دارد که با عدالت اجتماعی و پایداری زیست‌محیطی همراه باشد. 

ad