چرا پاکستان به مخالفان طالبان نزدیک می‌شود؟

پارس‌تودی- در ماه‌های اخیر، روابط طالبان و پاکستان به پایین‌ترین سطح در دو دهه گذشته رسیده، اسلام‌آباد به‌تدریج در حال نزدیک شدن به مخالفان طالبان است، رویکردی غیرمنتظره که نشان می‌دهد محاسبات امنیتی و سیاسی پاکستان درباره افغانستان تغییر کرده و این کشور برای مهار تهدیدها به دنبال ایجاد اهرم‌های تازه در برابر کابل است.

تحولات اخیر نشان می‌دهد پاکستان در حال عبور از سیاست قدیمی اتکای یک‌سویه بر طالبان است. کشوری که سال‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین حامی این گروه شناخته می‌شد، اکنون آرام‌آرام به سمت مخالفان طالبان متمایل می‌شود، تغییری که نه از سر تمایل سیاسی، بلکه نتیجه فشارهای امنیتی و شکست محاسبات گذشته است.

بنظر می‌رسد نخستین دلیل این چرخش، افزایش بی‌سابقه ناامنی‌ها در داخل پاکستان است. پس از تسلط طالبان بر کابل، اسلام‌آباد انتظار داشت تهدیدهای مرزی و فعالیت گروه‌های مسلح کاهش یابد. اما در عمل، گروه‌هایی مانند تحریک طالبان پاکستان از خلاهای امنیتی در مرزها استفاده کرده و حملات خود علیه نیروهای امنیتی پاکستان را افزایش دادند. این وضعیت، دولت و ارتش پاکستان را به این نتیجه رسانده که همکاری طالبان در مهار گروه‌های مسلح، به اندازه انتظار اسلام‌آباد مؤثر نبوده است.

همچنین شکست راهبرد نفوذ انحصاری پاکستان در افغانستان علل دیگر است. اسلام‌آباد سال‌ها تصور می‌کرد با حمایت از طالبان می‌تواند ساختار قدرت کابل را زیر کنترل غیرمستقیم خود نگه دارد. اما طالبان پس از به قدرت رسیدن، برخلاف انتظار پاکستان، رویکردی مستقل و گاه چالش‌زا اتخاذ کردند و در موضوعات کلیدی مانند مرز، تجارت و مقابله با گروه‌های شبه‌نظامی ضدپاکستان، طالبان زیر بار اولویت‌های امنیتی اسلام‌آباد نرفتند.

این مسائل باعث شده بسیاری از تصمیم‌گیرندگان در پاکستان به این نتیجه برسند که اتکا به طالبان به‌عنوان تنها شریک دیگر توجیه راهبردی ندارد.
در کنار این عوامل، ایجاد اهرم فشار نیز بخشی از محاسبات دولت مردان پاکستان است.

نزدیکی به مخالفان طالبان لزوما به معنای تشکیل جبهه مشترک یا حمایت نظامی گسترده نیست، بلکه هدف اصلی پاکستان این است که به کابل نشان دهد گزینه‌های جایگزین دارد. از نگاه اسلام‌آباد، داشتن رابطه با برخی جریان‌های سیاسی، قومی یا نظامی مخالف طالبان، ابزار مهمی برای وادار کردن مقامات طالبان به انعطاف‌پذیری در برابر خواسته‌های امنیتی و اقتصادی پاکستان است.

همچنین عامل دیگر، رقابت‌های منطقه‌ای بر سر آینده افغانستان است. خروج آمریکا و خلأ قدرت ایجادشده، باعث شده کشورهای منطقه در پی تثبیت جایگاه خود در افغانستان پساطالبان باشند.

پاکستان نگران است که اگر فقط بر طالبان تکیه کند، در برابر نفوذ بازیگرانی چون چین، قطر یا عربستان به حاشیه رانده شود. به همین دلیل، نزدیک‌شدن به مخالفان طالبان نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای نامطمئن است، آینده‌ای که در آن طالبان ممکن است دیگر بازیگر بلامنازع نباشند.

در مجموع، نزدیک شدن پاکستان به مخالفان طالبان نه یک چرخش کامل و نهایی، بلکه تلاشی برای بازتعریف توازن قدرت در روابط طالبان افغانستان و پاکستان است.

اسلام‌آباد می‌کوشد از طریق تنوع‌بخشی به روابط خود در افغانستان، هم تهدیدهای امنیتی فزاینده را مهار کند و هم از حاشیه‌رفتگی در ساختار قدرت منطقه‌ای جلوگیری نماید. این تحولات نشان می‌دهد که دوره اتکای مطلق پاکستان به طالبان پایان یافته و اسلام‌آباد اکنون به‌دنبال راهبردی چندلایه برای مدیریت چالش‌های افغانستان است، راهبردی که آینده آن بیش از هر چیز به رویکرد طالبان در قبال مسائل امنیتی و منطقه‌ای وابسته خواهد بود.

sha