Մեկնաբանություն- «Մեծ Իսրայել» նախագիծը. Պատմական արմատներ, տարածաշրջանային նպատակներ և աշխարհաքաղաքական հետևանքներ
«Մեծ Իսրայել» անունով հայտնի նախագիծը Թել Ավիվի քաղաքականության կենտրոնում է եղել Սիոնիստական ռեժիմի ձևավորման սկզբից ի վեր:
Այն իրականացվել է ռազմական, քաղաքական, դիվանագիտական և դիսկուրսիվ չափումներով, Միացյալ Նահանգների անվերապահ աջակցությամբ։ Սակայն շարունակում է բախվել կառուցվածքային և տարածաշրջանային մարտահրավերների։
Ռազմական ռազմավարություն
Կոշտ ուժի կիրառումը այս նախագիծը առաջ մղելու հիմնական գործիքներից է: Գազայի պատերազմը, որը խլեց ավելի քան 60 հազար մարդու կյանք, այս քաղաքականության հստակ օրինակն է: Բացի այդ, Լիբանանի և Սիրիայի վրա լայնածավալ հարձակումները, Դամասկոսի շուրջ բուֆերային գոտիների ստեղծումը և հարևան ռազմական ենթակառուցվածքների ռմբակոծությունը, Դիմադրության առանցքը թուլացնելու Իսրայելի ջանքերի մասն են կազմում: Չնայած այս գործողությունները կարող են կարճաժամկետ օգուտներ ունենալ, երկարաժամկետ հեռանկարում դրանք կհանգեցնեն ռազմական գործողությունների սրման և Դիմադրության ուժեղացման:
Քաղաքական ռազմավարություն
Քաղաքական մակարդակում Թել Ավիվը մշտապես որոշել է իր ուղին՝ մերժելով երկու պետությունների լուծումը և շարունակելով բնակավայրերի կառուցումը: 2018 թվականի «Ազգության մասին» օրենքը, որը սահմանում է Իսրայելը որպես «հրեական ազգային պետություն», ինստիտուցիոնալացրել է այս քաղաքականությունը և բնակավայրերի կառուցումը սահմանել որպես ազգային արժեք: Նման միջոցառումները սրել են պաղեստինյան հակամարտությունը և խթանել տարածաշրջանային ավելի լայն անվստահությունը:
Դիվանագիտական ռազմավարություն
Թել Ավիվն ամենաշատը կախված է դիվանագիտական ասպարեզում ամերիկյան աջակցությունից: Թրամփի վարչակազմի կողմից Երուսաղեմի և Գոլանի բարձունքների որպես Իսրայելի մաս ճանաչելն այս աջակցության հստակ խորհրդանիշն էր: Չնայած այս կախվածությունն առավելություններ է ունեցել Թել Ավիվի համար, այն կարող է ապագայում թուլություն դառնալ, քանի որ ուժերի գլոբալ հավասարակշռությունը փոխվում է։
Հանրային դիվանագիտության ռազմավարություն
«Մեծ Իսրայել» նախագծի դիսկուրսիվ չափումն իրականացվում է «հասբարայի» կամ հանրային դիվանագիտության միջոցով: Ռեժիմի պաշտոնյաների կողմից «Մեծ Իսրայելի» քարտեզների ցուցադրումը միջազգային ֆորումներում և լրատվամիջոցների ու կրոնական խորհրդանիշների օգտագործումը ընդլայնողական քաղաքականությունը օրինականացնելու ջանքերի մաս են կազմում։
Աշխարհաքաղաքական հետևանքներ
Նախագծի իրականացումը խորը հետևանքներ է ունեցել Արևմտյան Ասիայի տարածաշրջանի կայունության համար: Գազայի պատերազմը, Լիբանանի և Սիրիայի վրա հարձակումները և անվտանգ գոտիներ ստեղծելու ծրագիրը մեծացրել են տարածաշրջանային լարվածությունը և նոր հակամարտությունների հավանականությունը: Հերմոն լեռան և Յարմուկ շրջանի նման ռազմավարական կետերի նկատմամբ վերահսկողությունը կարող է լրջորեն խաթարել տարածաշրջանի անվտանգության հավասարակշռությունը:
Կարգավորման համաձայնագրերի թուլացում
«Մեծ Իսրայել» նախագիծը լուրջ հարված է հասցրել արաբական երկրների հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին: Սաուդյան Արաբիայի հետ «Աբրահամի համաձայնագրի» բանակցությունների դադարեցումը և Թուրքիայի բացասական արձագանքը Իսրայելի տարածքային ընդլայնման հնարավորությանը, վկայում են տարածաշրջանային խաղաղության նկատմամբ վստահության անկման մասին: Արաբական երկրներն այժմ նախագիծը դիտարկում են որպես իրենց ազգային անվտանգությանն ուղղված ուղղակի սպառնալիք:
Ժողովրդական ընդդիմություն
2023 թվականի հոկտեմբերին «Ալ-Աքսայի փոթորիկ» գործողությունը ցույց տվեց, որ տարածաշրջանի ազգերի զարթոնքը կարող է շարունակվել բողոքի ցույցերի կամ զինված գործողությունների տեսքով: Այս գործընթացն, ինչպես իսլամական զարթոնքը մեծացնում է Թել Ավիվի ընդլայնողական քաղաքականությանը դիմակայելու կարողությունը:
Պատմական ձախողումներ
Իսրայելի կողմից Սինայի կամ հարավային Լիբանանի խամաճիկ պետության նկատմամբ վերահսկողությունը պահպանելու ձախողումը վկայում է «Մեծ Իսրայել» նախագծի գործնական սահմանափակումների մասին: Այս փորձը ցույց է տալիս, որ այս ծրագիրն ավելի շատ հիմնված է գաղափարախոսական իդեալների, քան իրական ցամաքային աջակցության վրա:
Եզրակացություն
«Մեծ Իսրայել» նախագիծն իր արմատներն ունի սիոնիստական գաղափարախոսության և այնպիսի ծրագրերի մեջ, ինչպիսին է Յինոնը, և մինչ օրս այն հետապնդվում է Նեթանյահուի և Սմոտրիչի նման առաջնորդների կողմից: Այս նախագիծը շարունակվում է ԱՄՆ աջակցությամբ և որոշ արաբական կառավարությունների թույլ արձագանքով, սակայն այն բախվում է լուրջ մարտահրավերների, այդ թվում՝ ժողովրդական դիմադրության, տնտեսական ճնշումների և աշխարհաքաղաքական սահմանափակումների: Հետևաբար, չնայած Մեծ Իսրայելի գաղափարը մնում է Թել Ավիվի քաղաքականության կենտրոնում, դրա լիարժեք իրականացումը, կարծես, անհնար է ներկայիս պայմաններում: