Шафран Иранның «қызыл алтыны» болса, пісте «жасыл алтыны» атанды.

Иран жерінің табиғаты сан алуан. Иранның географиялық аймақтары климаттық жағдайлары, яғни температура, ылғалдылық, атмосфералық қысым, жел, жауын-шашын және басқа метеорологиялық сипаттамалары бойынша әртүрлі. Бұл мәселе Иранның агроөнеркәсіптік кешенін әртүрлі өсіру үлгісі, егіншілік әдісін қолданып,  бау-бақша және ауылшаруашылық түрлі өнімдерді өсіруге жол ашты.  Әр аймақта ағаштар мен өсімдіктер   жағдайға сай өсіп, бұл жағдай елдің кейбір жерлерінде белгілі бір өнімді өсіруге себеп болды. Шафран - б.з.д. 17 ғ. Хамедандағы (Иранның батысы) Альванд тауының етегінде өсетін жергілікті өсімдіктерінің бірі. Ирандықтар бұл құнды өсімдікті танып, оны өсірген алғашқы адамдар болды. Иранда қызыл алтын деп аталатын шафран ежелден бұл елде қуаныш пен береке белгісі болған.

Шафран қатты ыстық пен суыққа төтеп беретін төзімді өсімдік ретінде белгілі. Оны кез-келген жерде өсіруге болады, бірақ бұл бағалы өсімдіктің өсуіне қолайлы климат - субтропикалық. Иранның 100 мың гектардан астам ауылшаруашылық жерлерінде шафран өседі. Елдің көптеген облыстарында, мысалы Занджан, Керманшах, Хамедан, Ардебил, Лорестан және т.б жерлерде шафран өсіріледі, бірақ елде өндірілген шафранның 85-тен 90% -ы Солтүстік Хорасан, Хорасан Разави және Оңтүстік Хорасан сынды үш облыста өседі. Шафран пиязы уақыт өте келе топырақта өседі және көбейеді. Отырғызғаннан кейін 7-10 жыл ішінде оны жылына үш рет қана суару қажет.  Шафран пиязы ، уақыт өте келе топырақта өседі және көбейеді. Отырғызғаннан кейін жеті-10 жыл ішінде оны жылына үш рет қана суару қажет.   Осы құнды өнімді жинау қиындықтарына қарамастан,   жұмыс орындарын ұйымдастыру мен ішкі және әлемдік нарықтарда табыс табу өсімдікті өсіруді экономикалық жағынан тиімді етті. Әлемде тұтынылатын шафранның көбі Иранда өндіріледі. Иран - әлемдегі ең ірі шафран өндірушісі.  

Шафран шайы негізінен антидепрессант және қуаттандырады. Бүгінгі күні кейбір еуропалық фармацевтикалық компаниялар оны антидепрессант ретінде пайдаланады. Шафран асқазан-ішек жолдарының жұмысын жақсартуға көмектеседі. Шафранның басқа артықшылықтарына ас қорытуды жеңілдету, іштің пайда болуын жою, қан айналымын және қан түзілуін жеңілдету жатады. Бұл құнды зат антиоксидантты және қатерлі ісікке қарсы қасиеттерге ие.

2018 жылы Иран 400 тоннадан астам шафран  өндірді және  оның көп бөлігін экспортталды. Иран шафранды Оман, Ресей, БАӘ, Испания, Италия, АҚШ, Үндістан, Франция, Швеция, Аргентина, Сауд Арабиясы, Гонконг, Ұлыбритания және Швейцария сияқты елдерге  экспорттайды. Испания Иранның шафранның сатып алып, өңдеп, буып-түйіп, қайтадан басқа елдерге сатады.

Шафран Иранның «қызыл алтыны» болса, пісте «жасыл алтыны» атанды. Пісте өзінің жағымды қасиеттері мен дәмімен  Иранның   кілем  және уылдырығы сынды әлемнің әртүрлі елдеріне экспорттайтын   өнімдерінің бірі болып табылады. Иран - әлемдегі ең ірі пісте өндірушілерінің бірі және осы өнімнің экспорттық орталықтарының бірі. Пісте экспортында Иран әлемде әрқашан бірінші немесе  екінші орында болды.

Пісте ежелден Иранның әртүрлі аймақтарында өседі. Иранның солтүстік-шығыс аймағында және Түркіменстанмен және Ауғанстанмен шекаралас жерлерде пісте жабайы ормандарын көруге болады.  Пісте ағашы Иранда шамамен 3-4 мың жыл бұрын өсіріле бастады. Ирандағы алғашқы пісте сорттары жабайы пісте ағаштарын өсірудің нәтижесі болды.

Иранның 360 000 гектардан астам жерінде пісте өсіріледі. Пісте жерлерінің көбі Керман облысында орналасқан. Сондай-ақ пісте елдің Язд, Хорасан Разави және Оңтүстік Хорасан, Семнан, Казвин, Фарс, Кум, Теһран, Илам, Керманшах, Күрдістан, Шығыс Әзірбайжан, Батыс Әзірбайжан, Хамедан, Лорестан, Занджан және Ардебиль обыстарында өсіріледі.

Басқа бәсекелес елдермен салыстырғанда Иран пістесінің сапасы жоғары.  Иран пістелері ерекше және дәмді.   

Пістенің тағамдық құндылығы кейбір тұрғыдан уылдырық, асшаян, қызыл және ақ ет және т.б. сияқты көптеген құнарлы тағамдардан артықшылығы дәлелденген. 100 грамм пістенің энергия мөлшері шамамен 626 ккал құрайды. Пісте иммундық жүйені нығайтатын мыс, магний және В тобындағы түрлі дәрумендерге бай. Пісте қызыл қан жасушаларын құруға көмектеседі және калийдің ең жақсы көздерінің бірі болып табылады. Пісте теріге пайдалы, себебі Е дәруменіне бай. Пісте тағамдық талшықтардың көп мөлшеріне ие болып, ас қорытуды жақсартуға және холестерин мен қандағы қантты төмендетуге көмектеседі. Сондай-ақ, пісте анемияның алдын алатын  темірдің жақсы көзі болып табылады. Пісте майы өте  А, Д, Е, К дәрумендеріне бай және косметика мен дәстүрлі медицинада қолданылады.

Бүгінгі әлемдік пісте индустриясы -   миллиардтаған долларлық бизнес. Пісте экспортынан түсетін кіріс көптеген жылдар бойы елдің валюта түсіміндегі маңызды көрсеткіштердің бірі болды және үкіметтің мемлекеттік бюджетінің мұнай кірістеріне тәуелділігін төмендетуде маңызды рөл атқарды. Иранның стратегиялық ауылшаруашылық өнімі ретіндегі пістенің экономикалық мәні 1,5 - 2 миллиард доллар аралығында. Қиыр Шығыс, әсіресе Қытай, Еуропа, солтүстіктегі көршілер және кейбір араб елдері ирандық пістені экспорттайтын елдер болып табылады. Соңғы жылдары білімге негізделген кейбір компаниялардың келуімен экспортқа арналған пістенің қосылған құнын арттыруға бағытталған шараларға куә болып отырмыз. Шикізатты сатудан гөрі пісте мармелады, пісте майы, пісте сүті, халва және пісте шоколады сияқты өнімді өңдеп, оны бағалы тауарға айналдыру ел экономикасына жұмыс орындарды  арттырып, көбірек табыс әкелуі мүмкін.