Ислам революциясы жетекшісі хиджра-шамси күнтізбесінің биылғы 1401 жылын «Өнідіріс: білімге негізделген және жұмыспен қамтушы» жыл деп атады.

Болат өнеркәсібін кез келген елдің экономикасының маңызды негіздерінің бірі ретінде қарастыруға болады. Тіпті жан басына шаққандағы болат тұтынуы елдің индустриялануын бағалау үшін көрсеткіш ретінде пайдаланылады. Болат бұйымдары әртүрлі салалардағы ең маңызды элементтер болып табылады және көптеген қолданбаларға ие. Әртүрлі металдарды тұтыну адам өмірінде анық байқалады. Барлық ғимараттардан, автомобильдерден, кемелерден және ұшақтардан бастап үйлерде қолданылатын тоңазытқыштар, кір жуғыш машиналар және т.б. сияқты шағын құрылғыларға дейін болаттан жасалған бұйымдарды көруге болады.

Болат өнеркәсібі

Иран революцияға дейін де, одан кейін де болат өнеркәсібіне ерекше көңіл бөлді. Ирандағы болат зауытының тарихы хиджри күнтізбесі бойынша 1306 жылдан (1927) басталады, ол кезде алғаш рет болат зауытын салу шаралары қолға алынды, бірақ Екінші дүниежүзілік соғыс болат саласындағы мақсаттарға ұмтылу мен дамуына кедергі болды. Хузестанда импорттық сынықтарды өңдейтін алғашқы болат зауыты 1342 жылы құрылды және осы болат зауытын салу үшін ирандық және швед компаниясы арасында келісімге қол қойылды. Осыдан кейін мемлекеттік сектор да өз қызметін бастады, Иран мен бұрынғы Кеңес Одағы үкіметтері арасында Ираннан табиғи газды тасымалдау, ауыр өнеркәсіп алмасулары, Исфахандағы жылдық қуаттылығы 550 000 тонна болат құю зауытын салу келісімге отырды.  Осыған орай, осы зауыттың құрылыс жұмыстарын жүргізу және темір рудасы, көмір, әктас, отқа төзімді және т.б. сияқты кеніштерді жабдықтау үшін ұлттық Иран болат компаниясы құрылды және содан бері болат зауыттары бірінен соң бірі салынды. Революциядан кейін Хузистан Steel және Исфаһан Mobarakeh Steel, Хормозган Steel, Храсан Steel, Саба Steel, Кавиан Steel және Иран Alloy Steel сияқты болат бірліктері құрылды.  

Дүниежүзілік болат ассамблеясының статистикасы бойынша, Иранның революцияға дейінгі жылдық шикі болат өндірісі 1 миллион 800 мың тонна болса, 2020 жылы бұл көрсеткіш 29 миллион тоннаға көтерілді. Басқаша айтқанда, Иранның шикі болат өндірісі соңғы 40 жылда 16 еседен астам өсті. Иранның әлемдік шикі болат өндірудегі үлесі революцияға дейін 0,4 пайызды құраса, қазір ол 1,4 пайызға жетті. Дүниежүзілік болат өндірісінің 54,3 пайызы Қытайға тиесілі, Үндістан әлемдік өндірістің 5,6 пайызымен екінші орында, Жапония, АҚШ, Ресей, Оңтүстік Корея, Германия, Түркия және Бразилия болат өндірісі бойынша дүниежүзінде үшіншіден тоғызыншыға дейін, Иран дүние жүзінде 10-шы орында.  Дүниежүзілік болат қауымдастығының мәліметі бойынша, 2022 жылдың алғашқы екі айында Иран 11,8 пайыздық өсіммен әлемдегі ең жақсы 10 өндіруші арасында болат өндірісінің ең жоғары өсу қарқынына ие болды. Соңғы жылдары Иранда болат өндіру көлемі қажетті мөлшерден аз болды және осы себепті Иран қажетті болатты басқа елдерден сатып алып, импорттады. Бірақ 1990 жылдары салаға ерекше көңіл бөлінгендіктен болат өндірісі екі еседен астам өсті. Бүгінгі таңда Иран болат өндіруде халықаралық позицияға ие, өйткені 2010 жылы ол әлемде 17-ші орында болса, бүгінде ИИР болат өнеркәсібі бойынша әлемде 10-шы орында тұр. Батыс Азия аймағында болат өндірісі бойынша Иран бірінші орында тұр және 2020 жылы 29 миллион тонна болат өндірумен аймақтық өндірістегі үлесін шамамен 70 пайызға дейін арттырды. Елдегі ең ірі болат өндірушілер - Исфахан Мобараке Стил, Исфахан Стил және Хузестан Стил. Иранда жалпы номиналды қуаты жылына 40 миллион тонна болатын 88 белсенді болат өндіру бірлік бар және бұл ел 1404 жылға қарай 55 миллион тонна болат өндіруді мақсат етіп отыр. Ішкі нарықтың болат өнімдеріне қажеттілігі 20-24 миллион тоннаға дейін бағаланады. Отандық болат өндірісінің өсуіне байланысты Иран осы салада экспорттаушы елдердің біріне айналды. Иран болат экспорттаушы елдер арасында 16-шы орында. Иран болатының шамамен 40 пайызын Қытайға экспорттайды. Қытайдан кейін Иранның болат экспортының 23 пайызы Индонезияға, 6 пайызы Ганаға тиесілі. Осыдан төрт жыл бұрын, яғни 1397 жылы Иран 63 елге 4,2 миллиард долларға болат экспорттады.

Иран болат өнеркәсібіндегі әлемдік жетекші 10 өндірушінің бірі болып табылады, ал бұл сектор әсіресе Дональд Трамптың президенттігі кезінде АҚШ үкіметінің санкцияларынан тыс қалған жоқ. АҚШ Қаржы министрлігі 2020 жылдың қаңтарында Chadormelo тау-кен және өнеркәсіптік компаниясы, Хормозгон Steel Company, Исфаһан Steel Company, Голгаһр кен-тау өнеркәсіптік компаниясын, Арфа және Ғадир металлургиялық компанияларды, Хорасан Steel Company, Хузестан Steel Company, Auxin компаниясы, Оңтүстк Каве Steel Company, Саба Steel Company, Iran Alloy Steel Company, Steel Company және Tadbir Pars Creative компаниясын санкциялар тізіміне енгізді. Елдегі ең көп болат өндіретін Исфаһан Mobarakeh Steel Company бұған дейін АҚШ-тың санкциялар тізімінде болған.

Осы жылдар ішінде салынған барлық санкциялар мен шектеулерге қарамастан, Иранның металлургия саласының белсенділері жергілікті мамандар мен сарапшылардың білімін пайдалана отырып, осы салаға қажетті көптеген құрал-жабдықтарды елде өндіретін жағдай тудыра алды. Сондай-ақ олар Иранға қарсы санкцияларға қарсылық білдіріп, елді әлемдегі үздік өндіруші 10 елдің қатарына шығарды. Соған қарамастан, қысымшылық санкциялар Иранның болат экспортына кедергі болып табылады.