Pars Today

Білімге негізделген экономиканың маңызды салдары болады. Иран экономикасы үшін осы салдардың бірі өндіріс шығындарының төмендеуі болып табылады.

**

Өндіріс шығындарын азайту

Мұхаммад Сабури Дейлами, экономикалық сарапшы  былай деді: «Өндіріске байланысты процестерде жаңа технологияларды қолдану міндетті түрде өндіріс факторларының өнімділігін арттырады және осылайша өнімнің түпкілікті өндірісінде өндіріс факторларының әрбір бірлігін пайдаланудың таза құны төмендейді. Яғни, бұл шешім отандық өндірілген өнімнің өзіндік құнын төмендетудің бір жолы болып табылады, бұл отандық өндірілген өнімнің әлемдік нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді».

Өнімнің өзіндік құны жоғары болатын салалардың бірі – ауыл шаруашылығы. Өндіріс ең аз ресурстарды пайдаланып, ең жоғары тиімділікке ие қызметке бағытталуы керек екендігі сөзсіз. Өндірістің негізгі құралдарының бірі ретінде білім шектелмейтіндіктен және көп пайдаланған сайын оның мөлшері азаймайтындықтан, білімге негізделген өндіріске көшудің әсері мен нәтижелерінің бірі өндірістік ресурстарды аз пайдалану деп санауға болады. Мысалы, өндірісті білімге негізделген етіп жасау арқылы сол тұрақты шикізат пен кірістермен көбірек өнім немесе тауар шығаруға болады, бұл ауыл шаруашылығы саласында айқын мысал. Бүгінгі таңда егістік алқаптары мен суды тұтыну көлемі, т.б. арқылы өндірісті ғылымиландыру арқылы жұмыс істейтін егістіктер мен фермалар кейде дәстүрлі түрде басқарылатын басқа ұқсас жерлерге қарағанда бірнеше есе көп өнім береді. Ислам революциясының жетекшісі айтқандай: «Білімге негізделген экономика шығындарды азайтады».

Өнімділіктің айтарлықтай артуы

Білімге негізделген өндірісте өнімділікке ерекше көңіл бөлінеді. Зерттеулерге сәйкес, соңғы онжылдықтардағы өнеркәсіптік прогрестің маңызды бөлігі шағын бизнестің инновациялық қызметінің нәтижесі болып табылады және бұл бизнестің екі негізгі сипаттамасы  капиталды көп қажет ететіннің  орнына білімге негізделген болуы. Мысалға,  үкімет тарапынан жан-жақты қолдау көрсетілсе, автомобиль өнеркәсібі білім мен технология, жасампаздық жетіспейтіндіктен баға мен сапаны реттеп, халыққа да, ел экономикасына да тиімді бола алмады. Білімге негізделген компанияларға жүгіну елдің автомобиль өнеркәсібінің сапа мәселелерінің көп бөлігін азайтуы мүмкін.

Насрин Сұлтанхаһ, ғылым және технология жөніндегі бұрынғы вице-президент бұл туралы: «Білімге негізделген экономика мен өнеркәсіп білім мен технология осы экономиканың барлық әртүрлі секторларына, төменгі және орта салаларға және жоғары технологиялық салаларға енген кезде орын алады. Мысалы, қазір елдер автомобиль өнеркәсібінде бір-бірімен бәсекелеседі, ал технология мен білімге көбірек қол жеткізгендер басқаларға қарағанда әртүрлі мүмкіндіктері бар машиналарын шығарып, экономикалық бәсекелестік әлемінде аман қалуы мүмкін. Төменгі және орта салалардың өзі өнімділігін арттырып, бәсекеге қабілетті болуы және төмен құны мен сапасы жақсы болуы үшін олардың осы салаларға ену үшін білім мен технологиядан басқа таңдауы жоқ. Мысалы, шафран, бөріқарақат және кілем сияқты төменгі өнеркәсіптеріміз бәсекеге қабілетті болып, әлемде басымдыққа ие болуы үшін білім мен технология осы төменгі өнеркәсіп салаларына еніп, қолданылуы керек. Білімге негізделген компания тек жоғары технологиялар саласында жұмыс істейтін компания деп ойламауымыз керек. Экономика мен өнеркәсіп білімге негізделген экономикаға айналуы мүмкін»,- деді.

Өндірісті әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті ету

Әлемдік нарықтарда және экономикалық дамыған елдерде білімге негізделген өндірістік экономикадан басқа ештеңе жоқ, яғни, бар болғаны білімге негізделген экономика. Экономикалық кәсіпорынның бәсекелестік нарықта және еркін саудада өмір сүруінің шарты оның заман талабына сай болуы, яғни ғылыми-зерттеу және білім өндірісін қажет ететін жаңа өнімдер мен қызметтерді ұсынуы керек және ол ғылыми-зерттеу жұмыстарын атқарып, нарықта жаңа өнімдер ұсына алатын жағдайда сол нарықта бәсекеге қабілетті болып қалады. Трансұлттық компаниялар деп аталатын әлемдік экономикадағы жетекші компаниялардың көпшілігінің қаржылық есептерін қарасаңыз, олардың сатылымындағы зерттеулер мен әзірлемелердің үлесі шамамен он-жиырма пайызды құрайды. Яғни миллиард долларлық табысына сүйене отырып, олар осы бәсекелес нарықта өз орнын сақтап қалу үшін табысының он-жиырма пайызын ғылыми зерттеулер мен білім өндірісіне жұмсайды. Сондықтан білімге негізделген өндіріс мәселесі – әлемдік нарықтың талабы.

Білімге негізделген өндіріспен отандық тауар өндірушілердің халықаралық нарықта болуы қамтамасыз етіліп, отандық өнімді шығару және шетел капиталын немесе шетелдік тұтынушыларды тарту мүмкіндігі қамтамасыз етіледі. Басқаша айтқанда, отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігі ел үшін валютаға әкелуі мүмкін және бұл бәсекелестіктің негізі білім болғандықтан, ол қоғамдық игілік ретінде қарастырылады және жаһандық дұшпандар мен қысымдардан аз әсер етеді және бұл бір білімге негізделген экспорттың артықшылықтары.

Білімге негізделген компаниялар жоғары технология және зерттеу нәтижелерін коммерцияландыру саласындағы қызметтің екі маңызды сипаттамасына негізделген. Білімге негізделген компаниялар мен мекемелерді бағалау және тану ережелеріне сәйкес, тауарлар мен қызметтерде технологиялық деңгейдің, өндіріс сатысының және зерттеулер мен әзірлемелерге негізделген дизайнның үш шарты болуы керек, осылайша оларды білімге негізделген тауарлар мен қызметтерге жатқызуға болады. Сонымен қатар, өндірілетін және ұсынылатын тауарлар мен қызметтер жоғары немесе ортадан жоғары технологиялар саласында болуы керек. Бұл зертханалық үлгіні жобалау және жасаудың техникалық білімін немесе өнімді өндіру процесінің техникалық білімін техникалық күрделілікке байланысты көшіру қиын екенін және оны алу басқа компаниялардың нарыққа шығуындағы негізгі кедергілердің бірі екенін білдіреді.