Соңғы онжылдықта, әсіресе 11 қыркүйек оқиғасынан кейін Еуропа елдерінде мұсылмандардың құқықтары бұзылды. Адам құқықтарын талап етіп, өздерін әрқашан демократияның қорғаушысы ретінде көрсетсе де, Еуропа елдері мұсылмандардың кең ауқымды құқықтарын бұзу арқылы Еуропадағы бұл үлкен топты іс жүзінде екінші сортты азаматтар деп санайды.

The Huffington Post журналисі Луиз Ридли 2014 жылы жазған мақаласында Ұлыбританиядағы мұсылман құқығының жаппай бұзылуы туралы баяндаған. Ридлидің айтуынша, Англиядағы мұсылман азшылығы басқа азшылықтармен салыстырғанда жұмыста көп кемсітушілікке ұшырайды. Осыған сүйене отырып, британдық мұсылмандардың жұмыс мүмкіндігі христиандық әріптестеріне қарағанда 76 пайыздан азырақ. Мұсылман әйелдердің жұмыс істеу мүмкіндігі христиан әйелдерге қарағанда 65 пайызға аз.

Франция – әлемде демократия мен адам құқықтарын құрметтеудің бесігі ретінде батыстық БАҚ таныстырған Еуропа елдерінің бірі. Бұл елде 6 миллионға жуық мұсылман тұрады, яғни бұл ел халқының он пайызға жуығы мұсылмандар. Бірақ өзінің зайырлы құндылықтарын қорғаймыз деген сылтаумен Франция үкіметі бұл елдің мұсылмандарын жеке және әлеуметтік бостандықтардан айырды және хиджабқа тыйым салатын заңды жүзеге асыру арқылы қыздардың мектептер мен университеттерде хиджабпен оқуына кедергі жасап отыр. Францияда тұратын мұсылмандар Алжир мен Палестинадағы исламдық қозғалыстармен ынтымақтасады, ал Франция үкіметі бұл қозғалыстармен мұсылмандардың кез келген ынтымақтастығын саяси-насихаттық қысым және олардың басшыларын түрмеге жабу арқылы басып тастайды. Францияның ішкі істер министрі Жеральд Дарманеннің айтуынша, 2020 жылдың қыркүйегінен 2022 жылға дейін Франциядағы 2623-тен астам мешіттің 99-ы жабылған. Сонымен қатар Францияның шығысындағы зираттар мен мешіт қабырғаларын қирату сияқты мұсылмандарға қарсы «деструктивті» әрекеттер де орын алды.

Халықаралық құқық қорғау ұйымдары Еуропадағы мұсылман құқығының бұзылуына қатысты мәселелерде пассивті позиция ұстанды. Осыған қарамастан, кейбір жағдайларда адам құқықтарының бұзылуы соншалықты, бұл институттар оны назардан тыс қалдыра алмайды. Мысалы, 2021 жылы Human Rights Watch ұйымы Еуроодақ Жоғарғы сотының жұмыс берушілерге белгілі бір жағдайларда орамал тағуға тыйым салуға рұқсат берген шешімін діни сенім бостандығын бұзу деп атады. Human Rights Watch ұйымы өз мәлімдемесінде: «Германиядағы осындай кемсітушілік тыйымдар мұсылман әйелдерінің ұстаздық жұмыстарын тастап, Франциядағы оқуларын тастауына себеп болды». Бұл ұйымның пікірінше, діни бостандықтар, әсіресе мұсылман әйелдері үшін елеулі шектеулер мен күмәндар бар.

Мұсылмандардың құқығы бұзылған тағы бір ел – Норвегия. Ислам Норвегиядағы ең үлкен діни азшылық және ел халқының екі пайызын құрайды. Осыған қарамастан, бұл елде мұсылмандардың құқықтарын бұзу фактілері көптеп кездеседі. Норвегия полициясының 2019 жылы осы елде Құранды өртеу туралы қорлау әрекетіне наразылық білдірген мұсылмандардың наразылығына зорлықпен реакциясы Норвегиядағы мұсылман құқықтарының ұйымдасқан түрде бұзылуының мысалы болып табылады. "Aftenposten" мәліметінше, исламға қарсы топ (SIAN) жазадан қорықпай, мұсылман құқықтарын жаппай бұзған. Бұл жаңалықты растай отырып, норвегиялық «Resett» сайты: «Ондаған полиция күштерінің бақылауында болған оқиғада SIAN мұсылмандардың пайғамбарына тіл тигізді. Осыған қарамастан құқық қорғау ұйымдары бұл әрекетті айыптаған жоқ».

Мұсылман құқықтарының бұзылуы адам құқықтарын қорғау институттары тарапынан назардан тыс қалған тағы бір ел – Нидерланды. 2007 жылға дейін бұл елдің халқының шамамен 9 пайызы мұсылман болған, бірақ исламофобия мен антимұсылмандық үрдісі күшейгені сонша, Нидерландыдағы мұсылмандар саны азайып келеді. Бұл көрсеткіш 2020 жылы шамамен бес пайызға жетті. Бұл қысқарту процесі мұсылмандардың осы елден іс жүзінде кетуімен болуы мүмкін еді, немесе бұл елдің мұсылмандары осы жүйеде өздеріне келтірілген зиян мен кемсітушіліктің алдын алу үшін өздерінің шынайы діндерін жариялаудан және білдіруден бас тартты. Осы себептердің кез келгені, егер рас болса, бұл елдегі мұсылмандардың қолайсыз жағдайының нашарлағанын көрсетеді. Амстердам университетінің зерттеушісі Энник ван дер Валктың айтуынша, 2015 жылдан бері Нидерландыда мұсылмандарға қатысты кемсітушілік екі есеге жуық артып, 54-ке жуық мешіт қорланған. Бұл зорлық-зомбылық әрекеттердің қатарында мешітке табынушыларға қорқытатын хабарламалар жіберу немесе мешіттердің сыртқы қабырғаларына нацистік белгілерді салу.

Deutsche Welle 2021 жылғы баяндамасында: «Лондон экономика мектебі мен АҚШ-тың Питтсбург және Пенсильвания университеті ғалымдарының зерттеу нәтижелері Германияда хиджаб киген әйелдердің қатаң дискриминацияға ұшырағанын көрсетеді», - деп жариялады. Бұл жағдай мен адам құқықтарын қорғау институттарының үнсіздігін Еуропа елдерінің көпшілігінде байқауға болады. Еуропа елдерінде мұсылман құқықтарының жаппай бұзылуына қарсы адам құқықтары институттарының әрекетсіздігі исламдық ұйымдардың жаппай наразылығын тудырды. Осылайша, 2020 жылы 25 азаматтық қоғам ұйымы мен үкіметтік емес ұйымдардың коалициясы, оның ішінде 11 ел бар, Еуропалық комиссияның президенті Урсула фон дер Ляйенді мұсылмандарға деген қарым-қатынасты зерттеуге шақырды. Бұл коалицияда Францияның қара нәсілді қауымдастықтар кеңесі, Нидерландыдағы Исламофобияға қарсы альянс тобы және Ұлыбританияда орналасқан Адам құқықтары ұйымы Еуропалық комиссия төрағасын үкіметтің қолдауымен исламофобияға қарсы шұғыл әрекет етуге шақырды.  

Адам құқықтары жөніндегі институттардың мұсылман құқықтарының жаппай бұзылуына қарсы әрекетсіздігі Адам құқықтары туралы Еуропалық конвенцияның 9-бабына сәйкес діни сенім бостандығы құқығы адамның негізгі құқықтарының бірі болып табылатындығына, ал діни сенім бостандығына құқығы бар екендігіне негізделген. Еуропада бұл құқық адамның басқа да негізгі құқықтары мен бостандықтарымен бірге Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық конвенцияның және оның кепілдік беретін органы – Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық соттың қорғауында. Екінші жағынан, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің (1966) 18-бабы діни бостандық құқығын екі өлшемде қабылдайды: дінге сену бостандығы және дінді білдіру бостандығы. Демек, дін және сенім бостандығы құқығы барлық адамдарға тиесілі. Азаматтық және саяси құқықтар туралы пактінің 2-бабында сондай-ақ Пактіде көрсетілген барлық құқықтарға Пакт қатысушылары болып табылатын елдердің аумағында тұратын барлық адамдар кіретіні айтылған. Ал адамдарды нәсіліне, түсіне, жынысына, тіліне, дініне, саяси немесе басқа да көзқарастарына, ұлттық және әлеуметтік тегіне, байлығына, тегіне немесе басқа да жағдайына қарай ажыратуға болмайды.