Pars Today

Ислам революциясы жетекшісі хиджра-шамси күнтізбесінің биылғы 1401 жылын «Өнідіріс: білімге негізделген және жұмыспен қамтушы» жыл деп атады. Осыған орай, жыл ұранына негізделген бағдарламалар дайындалып, назарларыңызға ұсынылуда. Бұл жинақтың жалғасында Азияның екі дамыған елінің, атап айтқанда Жапония мен Оңтүстік Кореяның экономикалық прогресіндегі өндіріс орны талқыланады.

Жапония Екінші дүниежүзілік соғыста жеңіліске ұшыраған кезден бастап ұлттық экономика мен өндірісті қолдау науқанын ұйымдастырды, оған осы елдің халқы осы күнге дейін адал деп айтуға болады. Соғыс аяқталып, Жапонияда коалициялық үкімет құрылғаннан кейін Жапониядағы жан-жақты үйлестіру комитетінің орынбасары болған профессор Цуру Шигето, ол өзінше елдегі өндірісті қолдау науқанының декларациясы болып табылатын объективті көзқараспен баяндама жариялап, «Нақты экономика есебі» деп аталды. Бұл баяндама мәтінінің бір бөлігінде былай делінген: «Адамдар өз үй шаруашылығының жағдайымен қатар ел экономикасын да ойлауы керек. Өндіріс саласында болсын, тұтыну саласында болсын, жинақтау саласында болсын, инвестиция саласында болсын немесе кірістерді шығыстармен және жинақтармен теңестіру саласында болсын, олардың экономикалық мінез-құлқы мен ойларын онымен үйлестіріңіз».

Осы есептің жариялануымен жапон үкіметінің қайраткерлері өз елінің өндірісі мен экономикасын қолдаудың алғашқы қадамдарын жасауға тырысты. Бұл есеп жапон азаматтарының рухын жаңғыртуға тырысты. Сигето өз елінің халқына ішкі күшке сүйену керектігін ескертпек болды.

Жапон үкіметінің өз халқына деген бұл көндіруі бұл елде ұлттық өндірісті қолдау мәдениетінің институционалды болуына себеп болды. Осы орайда мамандар Жапония дүниежүзілік соғыста жеңілгеннен кейінгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін жапондықтар шетелдік тауарлардан гөрі өз елінің отандық, тіпті сапасыз тауарларын артық көреді деп есептейді. Бұл елдің халқы бала кезінен білім алып, ұлттық өндірісті қолдауға қатысты мәдени мәселелер оларға ауысқан. Бұл жағдай олардың Қытайдың қазіргі әлемнің жаңа жағдайында өз елінің экономикасын мұздатуына жол бермеуіне себеп болды.

Жапония 2021 жылы әлемдегі төртінші ірі экономика болды. 2021 жылы Жапонияның сыртқы саудасының жалпы көлемі шамамен 1 триллион 529 миллиард долларды құрады, оның 758,5 миллиард доллары жапон экспорты және 771,5 миллиард доллары басқа елдерден келген жапондық импорт болды. Жапонияның негізгі экспортына автомобильдер (автокөлік өндіру бойынша үшінші орын), жартылай өткізгіштер, автомобильдер, темір және болат, автомобиль бөлшектері, пластмасса материалдары және әртүрлі машиналар түрлері (электр энергиясы, энергия өндірісі және т.б.) жатады. 2021 жылы Жапонияның сыртқы саудасы 2020 жылмен салыстырғанда экспорттың 18,5%-ға және импорттың 21%-ға артты. 2021 жылы Жапонияның сыртқы саудасының шамамен 53%-ы Азия елдерімен, 15,5%-ы АҚШ пен Канадамен, 16%-ы Латын Америкасы және Меркосур елдерімен, 12%-ы Еуропа мен Еуропалық Одақпен, 5%-ы Таяу Шығыспен, 5%-ы Тынық мұхиты елдерімен, шамамен 1,5% Ресей және Орталық Азия елдерімен және шамамен 1,5% Африка құрлығымен болды. Осылайша, Азия елдері Жапонияның сыртқы саудасының маңызды мақсаттары болып саналады, өйткені 2020 жылы Жапонияның сыртқы саудасының шамамен 50% Азия елдерімен болды. 2021 жылы Жапонияның ең маңызды сауда серіктестері: Қытай, Америка, Тайвань, Оңтүстік Корея, Таиланд болды.

Оңтүстік Корея дүние жүзінде тауарлар мен қызметтердің экспорты бойынша бесінші орында. 1960 жылдары бұл ел кенеттен экономикалық секіріс жасай бастады және бұл секіріс Samsung және LG сияқты халықаралық өндірістік кешендердің дүниеге келуімен басталды. Хан өзенінің кереметі – бұл 1960 жылдардың басындағы Солтүстік Кореямен соғыстан кейінгі Оңтүстік Кореяның экономикалық өсімін білдіретін термин. Осы кезден бастап Оңтүстік Корея бай және ықпалды елге айналды. Оңтүстік Корея экономикасының жаһандық жетекші экономикаға айналуына ықпал еткен факторлардың ішінде ел басшыларының өндірісті нығайтуға ерекше көңіл бөлуі болды. Олар осы мақсатта әртүрлі құралдарды, соның ішінде оңтайлы қаржыландыруды, экономикалық жүйені ірі салаларға бағдарлауды, өнеркәсіптік артықшылықтар саясатын, өнімді жалға алуды, ақылды бизнес саясаты мен технологияны сіңіруді пайдаланды.

Оңтүстік Кореяның табысқа жетуінде әртүрлі тарихи, экономикалық, мәдени, әлеуметтік, саяси және қауіпсіздік факторларының ықпалы болғанымен, сарапшылар ел экономикасының дамуындағы басты фактор – үкіметтің тікелей араласуы екенін айтады. Оңтүстік Корея үкіметі салаларға көмектесу үшін ақылды тәсіл қабылдады. Бұл қажетті деп санаған құрал ретінде салаларға инвестицияны басқара отырып, олар сондай-ақ жылдам өсу мүмкіндігі бар салаларды анықтады дегенді білдіреді. Осы кезеңнен кейін олар мұндай салаларға қаржылық, кедендік, техникалық және операциялық көмек көрсетті. Осы орайда 1962-1966 жылдардағы 5 жылдық жоспарда Оңтүстік Кореяның цемент, тыңайтқыш және мұнай өңдеу өнеркәсібін анықтап, басымдық беруді атап өтуге болады. Үкімет бұл салаларды базалық салалар ретінде анықтап, оларға қолдау көрсетті. Келесі бағдарламаларда өсу әлеуеті жоғары салалар ретінде химия, металлургия және машина жасау салалары анықталып, қолдау көрсетілді. Үшінші және төртінші бесжылдықтарда бағдарламалар қатарына түсті металдар, кеме жасау және электронды өнеркәсіп қосылды.

Елдің Сауда министрлігінің деректері Оңтүстік Кореяның экспорты өткен жылдың бүкіл кезеңінде 2020 жылмен салыстырғанда 25,8 пайызға өсіп, 644,54 миллиард долларға жеткенін көрсетті, бұл 2010 жылдан бергі ең жылдам өсім болды. Оңтүстік Кореяның экономикасы экспортқа тәуелді, елде бай табиғи ресурстар болмағандықтан, елдің бюджеті экспорт есебінен қаржыландырылады. Оңтүстік Корея экспортының басым бөлігін электронды бөлшектер, автомобильдер, компьютерлер, кемелер және мұнай-химия өнімдері құрайды. Қытай Оңтүстік Кореяның ең ірі сауда серіктесі.

Дамыған елдердің экспорттық баптарына қатысты маңызды және стратегиялық тармақтардың бірі ауыл шаруашылығы тауарлары осы елдердің ең маңызды экспорттық баптарының бірі болып табылады. Бидай әлемнің көптеген бөліктерінде дәнді дақылдардың бірі ретінде тұтынылады. Сондықтан ол әлемдегі ең маңызды ауыл шаруашылығы өнімдерінің бірі болып табылады. Қуатты экономикалық елдердің көпшілігі өз экономикасының стратегиялық және қажетті тауарларын импорттамауға және қажет кезде басқа державалардың қысымына ұшырамауға тырысып, әлемнің кішігірім елдерін өздеріне тәуелді етеді. Мысалы, Англияда тұтынылатын азық-түліктің шамамен 60% осы елде дайындалады және өндіріледі, ал Швейцария мен Америка сияқты кейбір басқа қуатты елдер де өздерінің аграрлық секторына қатысты протекционистік саясатты қабылдады, бұл олардың еркін экономика тәсіліне қайшы келеді. 2018 жылы әлемдік бидай экспорты 41,2 миллиард долларға бағаланады. Континенттер арасында Еуропа 2018 жылы әлемдік бидай экспортының жартысынан көбіне ие болды, бұл осы өнімнің әлемдік экспортының жалпы көлемінің 54,8% құрады. Бидай экспорты бойынша екі жетекші елге ие Солтүстік Америка 27,6% құрап, екінші орында. 2018 жылы ең көп бидай экспорты келесі елдерге қатысты: Ресей 20,5% және құны 8,4 млрд доллар, Канада 13,8% және құны 5,7 млрд доллар, Америка 13,2% және құны 5,5 млрд доллар, Франция 10% және құны 4,1 млрд доллар.