Имам Садық (ғ.с.) және адамның құтқарылуы

Бүгін шиіттердің алтыншы имамы хазірет Джафар Садықтың (ғ.с.) шәһид болған күні.

Имам Садық (ғ.с.) хижра-қамаридің 83 жылы рабиул-әууәл айының 17-ші  жұлдызында Мәдинада дүниеге келген. Оның сүйікті әкесі Имам Мұхаммад  Бақер (ғ.с.) және ардақты анасы Қасым бен Мухаммад бнн Әби Бәкірдің қызы  Умм Фарух. Имамның  есімі «Джафар» және әйгілі лақап аты «Садық».

Имам Садық (ғ.с.) да Алла Елшісінің (с.ғ.с.) басқа да  Әһли-бәйттері сияқты зәһид, иманшылдық, білім, хикмет және білім, т.б. сияқты көрнекті ахлақтық қасиеттерге ие болды. Мұхаммед бен  Талха имам Садықты (ғ.с.) Әһли  бәйттың ұлы тұлғаларының бірі,  ғылымы көп, ғибадат пен зәһидті өте жақсы көретін және Құран оқитын деп сипаттаған. Ғылыми көзқараспен халыққа бағыт-бағдар беруді бастап, ұлы заңгерлер мен ойшылдар шыққан қоғамда өзінің интеллектуалдық және жемісті саласын қалыптастырды.

Шиіттер бетпе-бет келген қиын жағдайда және шынайы Ислам өзін умайядтар немесе аббасидтер исламы түрінде көрсетеді деп қауіптенген кезде, имам кең ауқымды мәдени шараларды бастап, ислам ілімдерін жандандырып, қалпына келтіруге кірісті. Имам Садық (ғ.с.) мектебінің ғылыми жетістіктері, Хишам, Мұхаммед бен Муслім және т.б. сияқты ғылымның әртүрлі салаларындағы төрт мың шәкірттің болды және олар сол күнгі кең-байтақ Ислам еліне тарады. Имамның (ғ.с.) сахабалары арасында сол имамның ғылыми және баяндау жұмыстарын сақтауда үнемі және қажымас күш-жігер көрсеткен адамдар Имамның (ғ.с.) сахабалары арасында сол имамның ғылыми және қиссалық еңбектерін сақтауда үнемі және қажымас күш-жігер көрсеткен адамдар болды. Бұл шиіттер Ислам үмметі үшін үлкен ғылыми қорға айналды және имамның үлкен ықыласына ие болды.  

Негізінде, бұл шәкірт әрқайсысы имам Садықтың (ғ.с.) қисынының баяншысы  және діни және ғылыми мұралардың қамқоршысы және шынайы шиизмнің сақтаушысы болды, екінші жағынан олар исламға қарсы және бүлдіргіш ойлардың енуіне тосқауыл болды.    Жаңғырумен осындай мазхабтың құрылуы имам Садықтың (ғ.с.) Джафари (шиа) мазхабының басшысы ретінде танымал болуына себеп болды.

Соңғы қажылықта Алла Елшісі (с.ғ.с.) екі асыл мұраны, яғни  Құран мен Әтратты (әулетін) халыққа таныстырып, аман қалу үшін «Сақлайнды» ұстануды насихаттады. Әһле-бәйті өздерін адасудан сақтағандықтан, одан кейін үмбет олардан шабыттанып, сол жол және сол әдіспен әрекет ету үшін оларды ең жақсы жолбасшылар ретінде таныстырды. Имамның (ғ.с.) ұлық тағылымдарының ішінде оның адам және оның құтқарылуы туралы жетекші көзқарасы ойланып, ұстануға тұрарлық.

Имам Садықтың (ғ.с.) пікірінше, діни және дүниелік істерде ақыл-ойды пайдалану өсу мен кемелдіктің маңызды көрсеткіштерінің бірі болып табылады және адамның құтқарылуы тек осы негіз арқылы жүзеге асады. Имам Садық (ғ.с.) өзінің танымал сахабаларының бірі Муфзал бен Омарға: «Уа, Муфзал! Ақылға салмаған адам құтқарылмайды»,- деді. Табысты адамдар әрқашан дәл ақыл-ой есептеулерімен және интеллектуалды өлшемдермен жұмыс істейтінін және әрбір әрекет пен жоспарлауда өлшемдер мен стандарттар ретінде ұтымды танымдарды қолданатынын көп көрдік. Олар ырымшыл емес, істі өлшеусіз, бағалаусыз істемейді, осы рационализмнің аясында олар мүмкіндіктерді, ресурстарды, қаражатты дұрыс және уақытылы пайдалана алады. Мұндай адамдар илаһи жетекшілердің ерекше назарында. Имам Садық (ғ.с.): «Біз әрқашан дана, түсіністік пен діннен хабардар шиіттерді жақсы көреміз»,- деп айтқан. Бұл асыл имамның ілімінде ақыл – адам болмысының тірегі. Ақыл рухани нұрмен нығайтылса, адам ғұлама, зерделі, байқағыш болады, ал зерде ондай адамның көзқарасының жол көрсетушісі, себебі және мәселелерін шешудің кілті болады. Басқа жағынан, имам Садық (ғ.с.) ақыл мен хикметтің маңызды қағидасын баса көрсету арқылы өз ілімдерінде еркін ойлауды насихаттайды. Адамзаттың айналасындағы ескерткіштер мен құбылыстардан бақылау және қорытынды жасау арқылы сабақ алу, содан кейін еркіндік пен бағалау және мүддесіз ойлау - бұл ойлаудың рухы. Имам Садық (ғ.с.) мектебінде тәлім-тәрбие алған адам теңдесі жоқ жаратушыға бойсұнып, өз заманының мәселелерін дұрыс түсінеді. Имам Садық (ғ.с.): «Өз уақытын білген адам шатастырып, адастыратын істерге бой алдырмайды». Имам (ғ.с.) тағы бір хадисінде: «Данышпанның міндеті – өз уақытын (және халқын) білу және оның жағдайы мен оның жақсаруына көңіл бөлу»,- деді.

Біреу имам Садықтан (ғ.с.): «Адамдарға ақыл жеткілікті ме, басқа ештеңеге мұқтаж емес пе?» деп сұрады. Имам Былай деп жауап берді: «Ақылды адам ақылының жетегінде Алланың хақ екенін, оның Раббы екенін біледі. Және Оның кейбір нәрселерді ұнатып, ұнатпайтынын біледі... Сонымен қатар ол ақылдың оған діннің егжей-тегжейлерін айшықтай алмайтынын және бұл салада білім мен ілімнен басқа қажетті білімге жете алмайтынын түсінеді. Білім мен мәдениетке ұмтылу дана адамға парыз, адам болмысының жүйелі болуы ғылым мен мәдениетке байланысты. Ғылым өзінің бастапқы және практикалық мағынасында құндылықтарды таратуға және оларды дамыту мен тереңдетуге арналған. Ғылым ілгерілеген сайын адамның сана-сезімі де, мәдениеті де, өркениеттілігі де биіктей түседі. Имам Садық (ғ.с.) Алла Елшісінің (с.ғ.с.): «Білім – барлық жақсылықтың қайнар көзі» дегенін келтіреді. Имам Садық (ғ.с.) қоғамның мүмкіндігін және қажеттіліктерін  ескере отырып, ардақты әкесінің ғылыми және мәдени қозғалысын жалғастырып, оның пайдалы біліміне мән беру арқылы баршаны ғылым үйренуге, тіпті білімге ұмтылуға шақырды. Ол үйренуді ғибадат, ал білім жолында саяхаттауды Алла жолындағы хижрат деп санап: «Білім мен ғылым ізде, тіпті ол құйынға түсіп, өмірге қауіп төндірсе де»,- деді.   Имам Садық дәуірінде оның ілімімен нәсілшіл наным-сенім айтарлықтай жойылып, әртүрлі нәсілдер бір-бірімен араласып, бауырластық сезімін тудырды. Мысалы, Икрама Ғолам Абдолла бен Аббас сабақ ұйымдастыратын және оның сабақтарына Ирак, Сирия, Хиджаз, Египет және т.б. елдер адамдары қатысқан. Имам Садық (ғ.с.) жазбалар мен кітаптар шығару арқылы білімді тарату мен кеңейтуді бұйырды. Бір жерде: «Бір-бірлеріңмен кездесіңдер, жүректерің жансын, жаңалықтарымыз бен хадистерімізді еске алыңдар... Соларға амал етсеңдер, білім алып, дамисыңдар, құтыласыңдар», – деген. Басқа бір рауаятта: «Уа, Дәуіт! Менен достарымызға сәлем жолдап, бір кісімен бірге отырып, мәселемізді сөз еткен адамға Алланың мейіріміне бөленетінін айт... Жиындарыңызда, әңгіме-сұхбаттарыңызда біздің рухымыз жанданатыны сөзсіз»,- деген.

Имам Садық (ғ.с.) мектебінде тәлім-тәрбие алған адам өзін ғылыми және интеллектуалдық талпыныстармен безендіріп, қоғамды әлемнің батысы мен шығысына кез келген тәуелділіктен алшақтатып, өз шыңына жеткізуге тырысады, сана-сезімі бар деп айтуға болады. Сонымен қатар, ол ислам дінінің қағидаларын уақыт пен мекеннің жағдайлары мен талаптарына бейімдеп, мейірбан жүзімен осы илаһи дінді әлемге танытты. Имам Садық (ғ.с.): «Кімде-кім өз заманының ғалымы болса, оған қиындықтар мен күмәндер шабуыл жасамайды», - деген. Имам Садық (ғ.с.) мектебіндегі тағы бір мәселе – адамдардың серпінді және тәуелсіз қоғамға ие болуы үшін зұлымдық пен үстемдікпен күресуі керек. Имам Садық (ғ.с.) өзі де Ибн әл-Аббастың халифаларының бірі Мансур Дауаниқимен бір уақытта болып, оның залым үкіметіне қарсы күресу арқылы мектеп, қамқоршылық және имаматтың негізін қалап, Исламның шынайы өкілі болды.

Имам Джафар Садық (ғ.с.) хижра-қамаридің 148 жылы шәууәл айының 25-і күні 65 жасында шәһид болды. Хазіретті Мансур Дауаниқидің агенттері уландырды. Имам Джафар Садық (ғ.с.) Бақи зиратында әкесі, атасы және ағасы имам Моджтабаның (ғ.с.) жанына жерленді.

Әлемнің барша мұсылмандарына имам Садықтың (ғ.с.) шәһид болуына байланысты көңіл айтамыз.