Қажылық – пенделік уақыты (2)

Бүгінгі күні мен қажылық исламның ең керемет рәсімдерінің бірі және адам баласының құдіретті көрінісі екенін бұрынғыдан да көбірек сезінемін.  Дүниенің түкпір-түкпірінен олар бір нүктеде, Меккеде, қауіпсіз алқапта бас қосады. Мен осы үйге жол салып, әлемнің түрлі-түсті киімдерін шешіп, адамдар теңізінің арасында ақ және біркелкі матамен Аллаға қарай ұмтылғаннан бері мен бұл сапардың басқа сапарлардан айырмашылығын байқадым. Менің көптеген серіктерім қуаныш көз жасын жасыра алмайды.

Қазір әл-Харам мешітінің бір бұрышында Хақтың ұлылығына таңырқап, қажылық туралы кітап оқып отырмын. Автор қажылық философиясының ең маңыздысы – адамның адамгершілік және тәрбиелік түрленуін атап өтеді және: «Ихрам рәсімі адамды материалдық байланыстар мен сыртқы артықшылықтардан шығарып, белгілі бір ләззаттарға тыйым салып, өзін-өзі жетілдірумен айналысу арқылы оны материалдық дүниеден ажыратып, нұр, руханият пен тазалық әлеміне жеткізеді. Ойдан шығарылған ұпайлар мен дәрежелер мен медальдардың ауыр жүгін иығында сезінгендер өздерін жеңіл әрі жайлы сезінеді. Одан кейін бірінен соң бірі орындалатын басқа рәсімдер адамның Аллаға деген рухани мүдделерін сәт сайын нығайтып, қарым-қатынасын жақындата түседі. Адам өзінің қараңғы да күнәға толы өткенінен ажырап, тазалық пен нұрға толы жарқын болашаққа қосылғандай болады. Қажылық рәсімдерін орындау  дайындалған жүректерде моральдық өзгеріске негіз береді және оның өмірінің жаңа парағын сөзбен айтып жеткізе алмайтындай етіп бастайды»,- деп жазды. Сондықтан да болар, Ислам рауаяттарынан: «Кімде-кім қажылық парызын толық орындаса, анасынан туған күніндей күнәларынан құтылады» деп оқимыз. Басқаша айтқанда, қажылық – мұсылмандар үшін қайта туылу, жаңа адам өмірін бастайтын туу. Бұл нығметтер мен жетістіктер қажылықтың тек сыртқы көрінісіне қанағаттанбай, қажылықты сапарға немесе жалғандық пен екіжүзділікке айналдырмай, оның рухы мен ішкі болмысынан хабардар болғандар үшін.

Уахи елінде біздің әрбір басқан қадамымыз Ибраһим (ғ.с.), Исмаил (ғ.с.) және анасы Ажар туралы естеліктер өмірге әкеліп, олардың арнаулары мен құрбандықтары көз алдымызда сәт сайын бейнеленеді. Ислам пайғамбарының (с.ғ.с.) Мекке жерін, мешіт әл-Харам мен Қағбаны шірк пен пұтқа табынушылықтан азат етіп, таухид пен бірқұдайшылық мекеніне айналдырғаны туралы ойлансаң, бұл ахлақтық өзгеріс тереңдей түседі. Мекке мен Мәдина орындарында ғасырлар өтсе де жүректерді сүйіспеншілікпен билеп, адамдарды таухидке, бірлікке, бақытқа, иманға жетелеп келе жатқан Исламның ұлы тұлғасы хазірет Мұхаммадтың (с.ғ.с.) жүзін көргендей боласыз.  Осы уақытта адам қуаныш пен бақытқа бөленеді. Ғибадат нұрында қол жеткізген руханият қоғамдық өмірден бастау алып, одан туындайтын иман өмірдің барлық саласын қамтып, адамдарды әлеуметтік мәселелер мен қоғамдық оқиғаларға сезімтал етеді. Негізінде, Исламда ғибадат дегеніміз – адам баласының барлық физикалық, ақыл-ой және сезімдік өлшемдері бар бір Жаратушының алдында болуы. Ақыл мен парасаттылықтың жоқтығы хаос пен пайдасыздықты тудырады және бұл Исламдағы ғибадат мақсаттарына елеулі қайшы келеді.

Ғұлама, сарапшы әрі Ирак саясаткері шәһид Мұхаммед Бақыр Садрдың  айтуынша, «Исламдағы ғибадат – жанның материяға қарсы революциясы, бірақ материяны адам өмірінен алып тасату емес, оны илаһи құндылықтарға бағындыру. Бүкіл білім мен құдірет болып табылатын абсолюттілікке бару – бәрі әділеттілік пен мұқтаждықтың жоқтығы және бұл адам өзінің эволюциялық қозғалысы жолында бар барлық надандық, әлсіздік, қысымшылық және мұқтаждықпен бетпе-бет келуі керек дегенді білдіреді. Құран түсіндірмесі бойынша әркімде бар нәрсе Алланың пәк болмысының нығметінен, ғибадат орындалса, оның пайдасы адамның өзіне қайтады. Бұл ғаламның барлық жаратылысында көрінетін адамның рухани және табиғи қажеттілігі. Бұл мектепте өмір беретін қажылық әдет-ғұрыптары мен ережелері құлшылық рухын тәрбиелеп, адамның құлдық пен тақуалық сезімін күшейтеді. Хазірет Ибрахим: «Мен шынайы түрде жүзімді көктерді, жерді жаратқанға мүлде жөнелттім. Және ортақ қосушылардан емеспін» деді. («Анғам» сүресі 79-шы аят).   

Қажылықтың тәлім-тәрбиелік сабақтарының бірі – көркем мінез-құлық,  жұмсақ сөз бен сұлулық үйрену. Бұл әсіресе, бұрын қажылар кейде айлап бір керуенде болып, бір-бірімен үнемі байланыста болғанында өте маңызды болды. Алла Елшісі (с.ғ.с.) толық қажылықты жақсы сөз бар қажылық деп біледі. Имам Бақер (ғ.с.) да сахабаларымен жақсы араласпаған адамды қажылықтан пайда көрмеген деп есептеген.

Адамның өзін-өзі жетілдірудегі маңызды қадамы – ішкі жан дүниесін жамандықтар мен әділетсіздіктерден безендіріп, лас тоттарды кетіру және бұл ең жақсы әдеп, қажылық жемісі мен берекесі. Қажыларға кейбір нәрселерді істеуге тыйым салынады. Бұл тыйымдар адамды бүлік пен жойылуға әкелетін күштерден тазарту үшін. «Бақара» сүресінің 197-ші аятында қажылықтың үш харамы, яғни нәпсіні тастау, ұрыс-керіс пен өтірік айтудан аулақ болу, ақыл-ойды жетілдіру және тақуалықты меңгеру туралы айтылған. «... Кім қажылық айларында (ыхрам байланып) міндеттенсе, қажылы кезінде әйелге жақындасу, кінә істеу және жанжал жоқ.  Әй ақыл иелері! Нендей қайыр істесеңдер, Алла оны біледі. Және азық алыңдар. Негізінде азықтың жақсысы тақуалық. «Әй ақыл иелері! Менен ғана қорқыңдар». Тәубе ету күнәлардың кешірілуіне және ішкі тазаруына әкеледі. Адам кез келген уақытта және кез келген жерде шынайы тәубемен Аллаға орала алады. Бірақ бұл қажылық сапарында толығымен орын алады және дәстүр бойынша қажының тәубесі қабыл болып, күнәлары кешіріледі. Имам Саджад (ғ.с.) былай дейді: «Қажылықтың хақысы – оның Алланың рақымының босағасына кіріп, күнәлардан Аллаға қашу екенін білу...». Доспен сырласу адамның жан дүниесін жұмсартады, ерік-жігерін нығайтады, жанын тазартады, ал бүлікшіл түйсіктерін реттеп, бақылайды. Қажылық Алланың үйінен қайтқан адамға мұсылман адамның илаһи сипаттарға жақындап, тек Алла және Оның разылығы үшін ойлап, амал ету керектігін үйретеді.