5  маусым Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні: Өмірді құтқаратын періште болайық

Жерді тірілтуде, шөлейттенумен және құрғақшылыққа төзімділікпен күресуде өмірді құтқаратын періште болайық.

Біз жасыл жолмен өттік. Ауа-райы өте жақсы және жағымды болды. Жаңадан суарылған көк шөптердің, таң басында жайқалған гүлдердің иісі, қуанып сайраған құстардың дауысы адамға шаттық сыйлады. Өзеннің шуы  кеңістікке жайылып, бәрі мүмкіндігінше әдемі болды. Мен көліктен түсіп, осы жағымды ауа-райында серуендеп, содан кейін өзен жағасында таңғы ас ішкіміз келді.

Мен өзенге жақын жер таптым, сонда тоқтадық. Ауа-райының жақсылығы, өзеннің әсем толқыны мен табиғат үні мен құстардың ұшқаны, ағаштар бізге жаңа өмір сыйлап, жанашыр дәрігердей бар дертімізді емдегендей болды. Мен терең дем алып, ұлыма: «Балам көрдің бе? Құдай қандай табиғатты жаратқан! Қандай әдемі кеңістік! Біз оған риза болуымыз керек»,- дедім. Отын әкеліп, бір бұрышқа от жақтық. Біз таңғы асты судың жағасында ішіп, ағаштар мен түрлі-түсті өсімдіктердің арасында жүгірдік. Бір сағаттан кейін біз саяхатымызды жалғастыру үшін заттарымызды жинадық.  

Таңертеңгілік бағдарламаға қатты қуанған кішкентай қызым: «Әке, бұл ағаштар, өзендер, шөптер қашанға дейін созылады? Біз өмір сүргенше ме?» – деп сұрады. Қызымның қуанғанын көріп рахаттанып: «Әркім қоршаған ортаны бүлдірмеуге, тазартуға, қоқыс тастамауға қамқорлық жасағанша. От жағу кезінде ағаштар мен табиғатқа зиян тигізбеу үшін абай болғанша, тағы басқалар...». Сосын жан-жағыма қарасам, осы бірнеше сағатта сағатта тастаған қоқысты көрдім.  

Мен ұялып, көліктен сөмке әкеліп, қоқыс жинадым да: «Табиғат аясында тамақтанған сайын немесе көңіл көтерген сайын барлық қоқысты жинап, табиғаттан шығаруымыз керек. Тазалық табиғаттың тіршілігін қосады...». Балам тәтті тілмен: «Әке, біз де Аллаға шүкіршілік етуіміз керек дедіңіз», – деді. Мен қоқысты жинап, көлікке салдым. Мен ұлыма: «Иә, балам!» дедім. Алланың берген нығметіне шүкіршілік етудің ең жақсысы – сол нығметті сақтап, аялай білу... Ормандарды, өзендерді бұзбай, таза ұстау үшін табиғатқа қамқорлық жасағанда, бұл Аллаға деген ең үлкен, ең жақсы шүкір. Алланың берген нығметтерін бағалай білуіміз керек. ... өйткені табиғат біз адамдар үшін құтқарушы періштесі...».  

Сосын бәріміз осынау сұлулық үшін Аллаға дауыстап шүкіршілік еттік. Табиғат қамқор ана мен құтқарушы періште іспетті жүрегіміз бен жанымызды жылтыратып, құшағын жайған еді. Осы ұлы илаһи нығмет бізге де, бізден кейінгі ұрпақтарға да сақталуы үшін біз қоршаған ортаны сақтаудың періштесі болуымыз керек деп ойладым..

5 маусым Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні

Жыл сайын бесінші маусым әртүрлі елдерде атап өтіледі. Статистикаға сәйкес, бұл күні дүниежүзінің 100-ден астам елі Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күнін мерекелеуге қосылды. Бұл бағдарлама 1973 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған ортаны қорғау бағдарламасымен басталды және осы уақытқа дейін жалғасуда.

Бірақ бұл күнді атаудағы басты мақсат неде? Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні неге маңызды?

Өсіп келе жатқан индустрияландыру және даму үдерісімен планета осал болып келеді, сондықтан адамдар арасында қоршаған ортаны қорғау туралы хабардар болу өте маңызды. Осы тақырыпқа сәйкес жыл сайын 5 маусымда Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні бүкіл әлемде атап өтіледі және бұл күнді мерекелеудегі басты мақсат – қоршаған орта туралы хабардар ету болып табылады.

Ғылыми тұрғыдан алғанда, бізді қоршаған барлық нәрсе қоршаған ортаны құрайды. Қоршаған ортаның тірі компоненттеріне өсімдіктер, жануарлар және микробтар жатады. Ал бұл ортаның жансыз компоненттеріне ауа, су, топырақ, т.б.

Қоршаған орта ұғымы негізінен біз тыныс алатын ауадан адам өмірін сақтау үшін байланыста болатын барлық нәрселерден тұрады. Біз ішетін судан қалалық пейзаждарға және адамдарды бір-бірімен және олардың қоршаған ортасымен байланыстыратын қарым-қатынастарға дейін барлығы біздің ортамызды құрайды.

Біз Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні қоршаған орта деп аталатын тұжырымдаманы тойлаудың кезекті оқиғасы деп ойлауымыз мүмкін, бірақ олай емес.

Бұл күнді құрметтеу мен атау тарихы да, осы күнді атау арқылы жүргізілген практикалық саясат та Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні жалпы жұртшылық арасында хабардар болумен қатар, соңғы жылдары үкіметтерге ықпал ете алғанын көрсетеді.

1972 жылы 5-16 маусым аралығында Стокгольмде (Швеция) Біріккен Ұлттар Ұйымының қамқорлығымен шақырылған экологиялық мәселелер бойынша бірінші ірі конференция өтті. Қоршаған орта конференциясы немесе Стокгольм конференциясы деп аталатын бұл іс-шара адамның қоршаған ортасын сақтау және жақсарту бағдарламасына қалай қол жеткізуге болатыны туралы ортақ көзқарасты құруға бағытталған. Бұл іс-шара шын мәнінде халықаралық экологиялық саясатты дамытудағы сәтті бағдарлама болды. Бірнеше айдан кейін, сол жылы 15 желтоқсанда Бас Ассамблея 5 маусымды Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні ретінде белгілеу туралы қарар қабылдады үкіметтерден жыл сайын осы күні ауқымды іс-шаралар өткізуді және олардың қоршаған ортаға алаңдаушылықтарын атап өтуді сұрады.

Қоршаған ортаны қорғау ол туралы хабардар етуне, құндылықтарды қалыптастыруға, сонымен қатар салауатты қоршаған ортаға ұмтылуға бағытталған. Бір күннің Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні деп аталуы хабардарлықты арттыруға, халықаралық институттар мен ұйымдар озон қабатының бұзылуы, улы химикаттар, шөлейттену, жаһандық жылыну сияқты мәселелерді көтеріп, маңызды конференциялар мен оларды шешу жолдарын іздестіру кездесулер өткізуге көмектесті.

Бұл жерде маңызды сұрақ туындайды: қоршаған ортаға неліктен қауіп төніп тұр?

Ластану деңгейінің жоғары болуына байланысты қоршаған ортаға қауіп төніп тұр. Қоршаған ортаның барлық негізгі компоненттері ластаушы заттар торына түсті. Ластаушы заттардың деңгейінің артуы қоршаған ортаның табиғи жағдайларын бұзады. Ластаушы заттардың түрлері табиғи (мысалы, жанартау атқылауы, орман өрттері және т.б.) немесе техногендік (өндірістерден және автомобильдерден бөлінетін ластаушы заттар сияқты) болуы мүмкін.  

Өкінішке орай, қоршаған ортаның ластануының көп бөлігі адам әсерінен болып табылады, бұл қоршаған ортаның тез бұзылуына әкелді, ал қоршаған ортаның ластануының көпшілігіне ауаның ластануы, судың ластануы, топырақтың ластануы жатады. Біз қоршаған орта біздің планетада өмір сүруіміз үшін ең маңызды нәрселердің бірі екенін білеміз. Қоршаған орта бізді тәрбиелейді және аман қалуымызға көмектеседі.  Біз өмірді ауасыз, сусыз, топырақсыз елестете алмаймыз. Өсімдіктер мен жануарлар да тіршілік етудің маңызды құралы болып табылады. Өсімдіктер айналамыздағы ауаны тазартуға көмектеседі. Біз азық-түлікті өсімдіктер мен жануарлардан аламыз. Қоршаған ортаның барлық компоненттері қарым-қатынастар желісінде өзара тәуелді.  Бұл желінің тепе-теңдігін сақтау өте маңызды, өйткені оның құрамдас бөліктерінің бірі бұзылса, бүкіл экологиялық желі күйреп, бүкіл тіршілікті жояды. Осы себепті біз қоршаған ортаны қорғауға тырысып, келтірілген залалды жоюға шешім қабылдауымыз керек.

Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күнінде біз не істейміз?

Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күнінің басты мақсаты – қоршаған ортаның қазіргі жағдайы туралы хабардар ету. Бұл күні адамдар өз өмірін жақсарту жолдарын іздеп, қоршаған ортаға көмектесуге тырысады.

Жыл сайын қоршаған ортаны қорғау проблема туындайды, оған назар аударылады және сол жылы әлемнің барлық елдерінен осы проблемамен күресуге міндеттеме алынады. Шын мәнінде, жыл сайын атаудың себебі жаһандық байланысты, Дүниежүзілік күннің маңызды мәселелері бойынша үздіксіз белсенділікті, хабардарлықты арттыру және қоршаған ортаны қорғау күні ұранына сәйкес елдердің міндеттемесін қалыптастыру болуы мүмкін.

Бұл планета осы жерде тұратын барлық адамдарға арналған және оған зиян келтіру өмірдің жойылу белгілерінің бірі болып табылады. Салауатты орта мен табиғат болмаса, бізде оны бақытты ететін ештеңесі жоқ жаны өлген қоғам болады.  Осыған байланысты 2024 жылғы Қоршаған ортаны қорғау күнінің ұраны «жерді қалпына келтіру, шөлейттену және құрғақшылыққа төзімділік» дегенді білдіреді. Сондықтан үкіметтер мен ұйымдар биыл осы мәселелерге назар аударып, шөлейттену мен құрғақшылыққа қарсы тұру салаларына орасан зор инвестиция құйылады.

Күмәнсіз, қатаңырақ заңдар қабылдау, пластмасса пайдалануды айыптау, қоршаған ортаны тазарту, көбірек ағаш отырғызуға тырысу, қоғамдық хабардарлықты арттыру және қоғамдық көлікті пайдалану, энергия тұтынуды азайту сияқты тұрақты мінез-құлықтарды насихаттау үшін бұқаралық ақпарат құралдары мен жарнамалық науқандарды бастау және ұқсас әрекеттер  ластануды азайтуға және қоршаған ортаны сақтауға көмектеседі.

Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні адамдардың қоршаған ортаны қорғау туралы хабардарлығын таратуға көмектесе отырып, бізге планетамызды бағалауды және қоршаған ортаның таза, жасыл және болашақ ұрпақ үшін қандай жағдайда болмасын сау сақталуын қамтамасыз етуді еске салады. Өйткені қоршаған орта біз адамдар үшін құтқарушы және өмір беруші болғандықтан, Алланың бұл сыйы біз үшін және болашақ ұрпақ үшін сақталуы үшін біз де қоршаған ортаны сақтайтын періште болуымыз керек.