Құрбан айт

Құрбан шалу – жүректі тақуа, жанды таза ететін рухани және қаржылық байланысты үзудің символы.

Зилхаджа айының 8-ші түні келіп, хазірет Ибраһим діни парызын өтеп, ұйықтап, түсінде: «Ей, Халил, маған жақындағын келсе, тұрып сүйген балаңды өткір пышақпен құрбандыққа шал!» деген бұйырық естиді. Хазірет Ибраһим бұл үндеуден шошып оянып, іштей ойлады: «Бұл мейірімділік пе, әлде жаман азғыру ма?»

Арафа түні де дәл осындай түсін көріп, Құрбан айт түні мұның илаһи әмір екеніне көзі жетеді. Құрбан айттың таңында Ибраһим Халил әйелі Хажармен қоштасып, ұлы Исмаилмен бірге үйден Минаға бет алады. Минаға жеткенде хазірет Ибраһим Исмаилға түс пен илаһи бұйрықты айтып, оның пікірін сұрайды. Бұл туралы Құранда былай айтылды: «Ұлы (Исмаил) өзімен бірге жүруге жеткен кезде: “Балақайым! Сені түсімде бауыздағанымды көремін; назар аудар, көзқарасың не?”,- деді. Ол: “Әй әкетайым! Өзіңе не әмір етілсе, оны орында. Алла қаласа, мені сабырлылардан табарсың” деді».   (Сафат-102).

Исмаил илаһи әмірді орындауға шешім қабылдағаннан кейін: «Әке, бетімді жауып, аяғымды байла»,- деді. Ибраһим баланың бетін жапты, бірақ сойғанда аяғын байламауға ант етті. Исмаилдың маңдайы жерге тиген кезде Ибраһим пышақты ұлының тамағына қойып, басын аспанға бұрып, бауыздамақ болды, бірақ Жәбірейіл   кедергі жасайды.  

Бұл бірнеше рет жасалды. Сонда: «Рас түсіңді шынға шығардың. Күдіксіз ізгі іс істегендерді осылайша сынаймыз” (дедік). » («Сафат», 105) деген уахи түсті. Ақырында хазірет Ибраһим перзенті Исмаилдың орнына көктегі қошқарды бауыздайды. Құран бұл сынақты былай түсіндіреді: «Бұл, әрине, айқын сынақ» («Сафат», 106-шы аят).

Құрбан айт мейрамының болмыстық философиясын тереңдету және тереңдету үшін қасиетті Құранға, дәстүрлер мен исламдық билік пен ғалымдардың ойларына сілтеме жасау арқылы хазірет Ибраһим (ғ.с.) оқиғасының терең білімінің тереңдігін түсінуге болады.  

Шиіт ғұламаларының бірі Аятолла Макарем Ширази бұл маңызды және негізгі мәселе туралы: «Талай рет илаһи сынақтың отты пешінен шыққан Ибрахим бұл жолы да жүрегін теңізге салып, ақиқат әміріне басын салып, өмір бойы күткен, енді жасөспірімге айналған баланың басын өз қолымен кеспек»,- деп жазды.  

Хазірет 13 жасар баласын тәуелсіз, ерік-жігерсіз деп есептегендіктен, ұлының ұлы шайқасқа жан-тәнімен қатысып, әкесі сияқты мойынсұну мен қанағаттану қуанышын татқанын қалайды. Басқа жағынан, бала да әкесінің жігері мен шешіміне берік болғанын қалайды, ол «мені өлтір» демейді, бірақ «сізде қандай тапсырма болса да орында, мен оның бұйрығына бағынамын» дейді.  Ол әрі қарай жалғастырып, хазірет Ибраһим (ғ.с.) мен хазірет Исмаилдың (ғ.с.) жеңісін түсіндіруде былай деп қосады: Ал, хазірет Ибраһим (ғ.с.) Алланың алдында әдептілік дәрежесін жоғары деңгейде ұстайды, ешқашан иманының, ерік-жігерінің, шешімінің күшіне сүйенбейді. Керісінше, ол Алланың қалауына   сүйенеді және одан табандылық сұрайды. Міне, осылайша әке де, бала да бұл үлкен сынақтың алғашқы кезеңінен толық жеңіспен өтеді.

Зилхаджа айының оныншы күні Құрбан айт және мұсылмандар үшін ең маңызды мерекелердің бірі. Алла Тағала Ибраһим пайғамбардың (ғ.с.) тақуалығы мен тазалығы үшін шалған құрбандығын қабыл еткен күн. Осыған сәйкес илаһи діндерде бұл күні мүміндерге Аллаға құрбан шалу ұсынылады. Ал зилхаджа айының 10-шы күнін Мина жерінде өткізетін қажыларға Ислам дінінің уәжіптерінің бірі – Алла жолында құрбандық шалу. Өйткені бұл айт пенделердің Ұлы Аллаға ең жақыны «Құрбан» күні. Сол себепті қажылар күн шыққанда құрбандық шалса, зилхаджа айының 10-шы күні түске дейін құрбандық шалынатын күні «Құрбан айт» деп аталады.

Құрбан айт пен құрбан шалу тек илаһи елде болған қажыларға ғана парыз, ал әртүрлі елдерде тұратындарға парыз емес. Шын мәнінде, Құрбан айттың философиясы – құрбан шалып, нәпсіқұмарлықтан айырылу. Зилхаджа айының 9-шы жұлдызында имам Хусейн (ғ.с.) дұғасына жататын Арафа дұғасын оқимыз. Біз нәпсі қалауымыз бен дүниелік үмітімізді құрбан етіп, Алла Тағалаға жақындай алуымыз үшін Алладан кешірім сұраймыз.

Ислам ілімдерінің ішінде адамның эволюциясы мен өсуі үшін жан мен мал-мүлкін тек Алла жолында құрбан ету. Бұл адам өзінің барлық дүние-мүлкі мен мүлкін құлдық арқылы жұмсауы тиіс илаһи аманат деп санайтынын білдіреді. Сондай-ақ құрбан шалу – тәуелділікті кесіп тастаудың белгісі және шынайы сүйікті және Алла Тағаланың разылығы жолында мал-мүлік пен жанды құрбан етудің көрінісі. Әрине, құрбандық шалып, қой сойып Алла Тағалаға жақындау дәрежесіне жеткені – жүректің тақуалығы мен жанның тазалығын тудыратын рухани және қаржылық байланыстарды үзу. Алла Тағала құрбан шалу қағидасын Алланың ғибадаттарының бірі деп танып, оны тура жолдың нығметі үшін мүміндерді құрметтеп, шүкір етудің белгісі ретінде енгізіп, құрбандық шалушыны қайырымдылар мен жақсылық жасаушылар қатарына қосқан.

Құран Кәрімде: «Құрбандық шалған кезде Аллаға тән нәрсе – құрбандықтың еті мен терісі емес, тақуалы», – делінген. Бірақ істің шындығы – құлдың қожайынына түпкілікті мойынсұнуы, бағынуы мен сүйіспеншілігі. Ал, ақиқатында, құрбан шалу – дүниелік және материалдық тәуелділіктен арылтып, дүниелік зынданнан құтылу үшін нәпсі ауаларын құрбан етіп, жанмен жиһад жасаудың бір түрі. Құрбан айт күні қажылар қажылық парызын өтеп болған соң Минада мал сойып, құрбандық шалғаннан кейін ихрамда айнаға қарау, тырнақ алу, шаш тарау сияқты тыйым салынған нәрселерді Қажылық Исламдағы ең маңызды ғибадаттардың бірі екенін ескерсек, оны орындау мүмкіндігі де әрбір мұсылман үшін өте қуанышты. Нәтижесінде қажылықтың ауыр парыздарын орындағаннан кейін келетін күн илаһи сауап ретінде және ихрамды аяқтау ретінде айт болып саналады.

Бұл құрбандықтың ұлылығының бір белгісі – ол уақыт өткен сайын кеңейіп, қазір жыл сайын бір миллионнан астам адам сол ұлы құрбандықты еске алып, құрбан шалады және оқиғаны мәңгі есте сақтайды. Сондықтан Алла Тағала Құран Кәрімде: «Ибраһимге сәлем болсын» дейді. Иә, «Тақуаларды осылай сыйлаймыз».

Құрбан айт – хазірет Ибраһимнің (ғ.с.) келешек ұрпаққа өнеге болғанының осы бір басты қасиетінің белгісі. Оның бағдарламасы қажылық дәстүрі түрінде алдағы ғасырлар мен ғасырларда ақырзаманға дейін мәңгілік болды.

Әлемнің барша мұсылмандарын  Құрбан Айт мерекесімен құттықтаймыз!