Çfarë ishte ligji "kapitullimi" dhe pse Imam Khomeini e kundërshtoi atë?

Pars Today - Marrëveshjet e njohura si "kapitullimi" ose "juridiksion konsullor" kanë qenë ndër mjetet ligjore të fuqive koloniale për të ushtruar ndikim në vendet e tjera.

Marrëveshjet e njohura si "kapitullimi" krijuan imunitet për kolonizatorët e huaj duke mohuar juridiksionin e vendit pritës mbi shtetasit e huaj dhe praktikisht vunë në dyshim pavarësinë ligjore dhe politike të vendit pritës. Sipas Pars Today, në vitet 1961, me zgjerimin e pranisë ushtarake amerikane në Iran, u ngrit çështja e imunitetit gjyqësor për këshilltarët amerikanë.

Në vitin 1950, Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së paraqiti një plan për të përcaktuar statusin ligjor të ushtarëve të saj në vendet anëtare të NATO-s. Në Iran, ky plan iu paraqit Asamblesë Konsultative Kombëtare në formën e një neni të vetëm me mbështetjen e ambasadës amerikane dhe përpjekjet e kryeministrave të kohës - nga Ali Amini te Asadollah Alam dhe së fundmi Hassan Ali Mansour.

Në tetor 1963, një projektligj i paqartë mbi të drejtën e gjykimit konsullor iu dërgua Asamblesë, por nuk u miratua. Me marrjen e detyrës nga Hassan Ali Mansour, projektligji i kapitullimit u miratua me 74 vota pro dhe 61 vota kundër në Asamblenë e 21-të; ndërsa disa përfaqësues refuzuan të votonin dhe kryetari i seancës njoftoi miratimin e projektligjit duke fshirë votimin e tyre. Ky veprim u bënë prani të zyrtarëve të ambasadës amerikane në Asamble dhe çoi në reagime të forta.

Lajmi për miratimin e projektligjit arriti tek ndjekësit e Imam Khomeinit përmes një punonjësi të Asamblesë. Pasi konfirmoi saktësinë e lajmit, ai mbajti fjalimin e tij historik më 4 nëntor 1964 dhe në një mesazh të shkruar po atë ditë, ai e quajti këtë ligj "dokumentin e skllavërisë së kombit iranian". Imami, me një ton të prerë, e konsideroi Amerikën si shkakun kryesor të fatkeqësisë së kombeve islame dhe tha:

" Bota le ta dijë se çdo problem me të cilin po përballet kombi iranian dhe kombet myslimane vjen nga të huajt. Është nga Amerika... Është Amerika ajo që po ushtron presion mbi parlamentin dhe qeverinë iraniane për të miratuar dhe zbatuar një rezolutë kaq të turpshme që shkel mbi të gjitha nderet tona islame dhe kombëtare."

Kjo protestë jo vetëm që zgjoi opinionin publik, por gjithashtu hapi rrugën për internimin dhe dëbimin e Imamit më 2 nëntor të atij viti. Ky qëndrim konsiderohet një pikë kthese në formimin e diskursit anti-kolonial të Revolucionit Islamik.

Në Bahman 1357, sipas kalendarit diellor, populli i Isfahanit ndërmori hapin e parë praktik në shkeljen e Ligjit të Kapitullimit duke nxjerrë në gjyq një qytetar amerikan që kishte rrahur një shofer. Ky veprim simbolizoi kthimin e sovranitetit kombëtar te populli. Më në fund, më 13 maj 1979, marrëveshja e kapitullimit u anulua zyrtarisht dhe një nga simbolet e dominimit të huaj u hoq nga struktura ligjore e Iranit.