Çfarë dini për Natën e Jalda-së, trashëgiminë shtatë mijëvjeçare të iranianëve?

ParsToday - Nata e Jalda-s, ose Nata Çele, është një nga festimet më të vjetra iraniane.

Nata e Jalda-s, e cila fillon me perëndimin e diellit më 30 azar të kalendarit iranian (dita e fundit e vjeshtës) dhe vazhdon deri në lindjen e diellit më 1 dej të kalendarit iranian (dita e parë e dimrit), i ka rrënjët në historinë dhe kulturën e lashtë iraniane, si Novruzi dhe Çaharshanbe-Suri. Është nata më e gjatë e vitit dhe iranianët e kanë festuar prej kohësh me gëzim dhe rituale të veçanta. Sipas ParsToday, fjala "Jalda" rrjedh nga gjuha Asiriane dhe do të thotë "lindje".

Festivali daton mijëra vjet më parë. Disa arkeologë, duke përmendur qeramikë dhe motive shtazore që lidhen me muajt iranianë, e kanë vlerësuar historinë e Jalda-s të jetë deri në shtatë mijë vjet më parë.

Iranianët e lashtë e festonin Natën Jalda bazuar në mitologji dhe kuptimin e ngjarjeve kozmike. Ekzistojnë dy rrëfime kryesore rreth arsyes së kësaj nate:

- Fitorja e dritës mbi errësirën: Njerëzit e lashtë jetonin me bujqësi dhe blegtori, dhe ndryshimet e ditës dhe të natës ishin shumë të rëndësishme për ta. Ata e konsideronin dritën dhe diellin si simbole të mirësisë dhe krijimit, ndërsa errësirën dhe të ftohtin si simbole të së keqes. Prandaj, iranianët festonin natën më të gjatë të vitit, sepse pas kësaj, ditët do të bëheshin më të gjata dhe drita do të triumfojë mbi errësirën.

- Lindja e Mehr-it (Mithra): Adhuruesit e besimit Mithra e konsideronin Natën Jalda si natën e lindjes së perëndisë Mehr (Mithra); një perëndi që shfaqet në një shpellë të vogël dhe sjell diellin në botë. Disa transmetime thonë gjithashtu se në këtë natë Mithra kthehet dhe i bën ditët më të gjata.

Ritualet dhe zakonet e Natës Jalda

- Tregimi i historive dhe shëmbëlltyrave: Familjet iraniane mblidhen këtë natë dhe pleqtë u tregojnë histori dhe shëmbëlltyra të tjerëve. Historitë lokale janë të njohura në çdo rajon.

- Falli i Hafezit: Një nga traditat popullore të Natës Jalda është të marrësh fallin e Hafezit nga koleksioni i poezive të këtij poeti të shquar iranian. Më i moshuari i kuvendit hap Divanin e poezive të Hafezit dhe lexon e interpreton poezinë e zgjedhur. Shumica e poezive të Hafezit kanë një përmbajtje romantike dhe shpresëdhënëse, prandaj falli zakonisht është i gëzueshëm.

- Leximi i Shahname-së: Leximi i Shahname-së nga poeti i madh iranian Ferdosi, veçanërisht në stilin e recitimit artistik, është një pjesë tjetër e zakoneve të Natës Jalda. Ky zakon është një simbol i kulturës dhe identitetit iranian.

- Shtrimi i tryezës së Jalda-s: Tryeza e Jalda-s është e zbukuruar me fruta si shegë dhe shalqinj, arra dhe ushqime shumëngjyrëshe. Shegët dhe shalqinjtë simbolizojnë diellin dhe bekimet dhe kanë një vend qendror në tryezë. Pranë tyre janë frutat e thata si manaferrat, fiqtë, pjeshka dhe kajsitë. Arrat e Jalda-s janë gjithashtu një kombinim i arrave të thata dhe farave; ushqime që simbolizojnë bollëkun, shëndetin dhe lumturinë.