Pars Today

Keqkuptimet më të shumta që i ngjiten politikës së jashtme të Iranit janë ato që kanë të bëjnë me akuzën që i drejtohet zakonisht kësaj politike dhe që sillet rreth dëshirave të tij për të “përhapur shiizmin”, veçanërisht formulën ideologjike e doktrinore të cilën Irani e ka miratuar zyrtarisht që nga përmbysja e sistemit të mbretit Muhamed Reza Pahlavi në vitin 1979.

Opinion

Abdul Fettah Na‘um

Keqkuptimet më të shumta që i ngjiten politikës së jashtme të Iranit janë ato që kanë të bëjnë me akuzën që i drejtohet zakonisht kësaj politike dhe që sillet rreth dëshirave të tij për të “përhapur shiizmin”, veçanërisht formulën ideologjike e doktrinore të cilën Irani e ka miratuar zyrtarisht që nga përmbysja e sistemit të mbretit Muhamed Reza Pahlavi në vitin 1979, ajo është formula që rrjedh nga Shiizmi Imamij Xhaferij Ithnaasherij (duodecimal, dymbëdhjetimamësh), duke marrë në konsideratë ixhtihad-in tek i cili arriti Imam Khomeini dhe me miratimin e secilit prej shtetit dhe shoqërisë në Iran.

Megjithatë, akuza ndaj Iranit se po përpiqet të shiitizojë myslimanët sunitë në mjediset islame, dhe në mënyrë të veçantë ato arabe, nuk është akuzë e saktë, duke marrë parasysh, gjithashtu, se ajo është akuzë e ngarkuar me keqkuptime kontekstesh gjeopolitike. Pra, ajo është vetëm një pjesë e propagandës politike të organizuar kundër Iranit nga ana e vendeve “sunite” - në krye të të cilave ndodhet Mbretëria e Arabisë Saudite - të cilat sillen rreth orbitës amerikane, që nga suksesi i Revolucionit Iranian; edhe pse Arabia Saudite, për shembull, gjatë ditëve të revolucionit jemenas ishte aleate me Imam Jahjanë “shiit” dhe Shahun “shiit” kundër Abdullah Sel’lalit dhe Xhemal Abdel Naserit, që të dy sunitë.

Megjithatë, koncepti i “eksportimit të revolucionit”, të cilin e gdhendi Imam Khomeini në fillimin e vitit 1979, shpjegon gjithë dyshimin e shprehur nga krerët e mëparshëm të shteteve arabe “sunite”, si qëndrimin e presidentit egjiptian Anwar Sadat, qëndrimin e mbretit maroken Hasan II, e të tjerë. Por refuzimi me të cilin u përballën domethënia e Revolucionit Islamik dhe përpjekjet iraniane për “ta eksportuar atë”, nuk u kaplua nga “paniku i përhapjes së supozuar të shiizmit” - madje edhe në Arabinë Saudite - vetëm se pas luftës së Irakut me një shtrirje që arriti kulmin me efektet e krizës siriane dhe me rritjen e krizave të sigurisë dhe krizave politike në Irak. Shqetësimet “sunite” nga eksportimi i revolucionit nuk shkonin përtej frikës se disa nga lëvizjet e “Islamit politik sunit” - në krye të të cilave lëvizjet e “Vëllazërisë Myslimane” dhe të ngjashme me to - do të binin në harmoni me Revolucionin e Iranit atëherë.

E gjithë buja e ngritur rreth çështjes se sa është “përhapja e shiizmit” në agjendat zyrtare apo jozyrtare të institucioneve fetare e politike iraniane, është bujë që rrjedh nga konfuzioni midis dy rrymave të mëdha fetare historike të cilat i ka njohur Shiizmi Imamij Xhaferij Ithnaasherij (duodecimal, dymbëdhjetimamësh), të cilat të dyja së bashku janë prej “doktrinave të konsiderueshme myslimane”, siç i pranon Al-Az’hari dhe siç shprehen për to në mënyrë të hapur edhe dijetarët e mëdhenj të tij, si eruditi Sheltut, eruditi Abu Zehrah, e të tjerë. Çështja këtu ka të bëjë me rrymën Akhbari apo Ikhbari (përfaqësuar nga tekstualistët a kronistët) dhe rrymën Usuli (përfaqësuar nga fundamentalistët). Ato janë dy rryma pothuajse paralele me dy rrymat Al-Mufawwidah (deleguesit) dhe Al-Muawwilah (interpretuesit, hermeneutët), të cilat dolën në pah në traditën sunite, sipas fjalëve të Sejed Kemal al-Haidari.

Rryma Akhbari, siç nënvizon al-Shehrestani në librin “Al-Milal wal-Nihal” (Dogmat dhe sektet), është rrymë shiite imamite “selefiste”, e cila i bazon parimet e saj mbi “traditën e transmetuar”, pra është një rrymë tekstuale, e ngjashme në një masë të madhe me të mëvonshmit e rrymës selefiste Al-Mufawwidah dhe mbetjet e tyre të sotshme në hapësirën sunite, të përfaqësuar me lëvizjen që u themelua nga Muhamed ibn Abdul-Wahab. Por përjashtimi i atributit ikhbari (tekstualist) nga dijetarë të mëdhenj imamìtë si Al-Kulajni, Al-Tusi, Al-Saduku dhe Al-Mufidi, nuk do të thotë se rryma Ikhbari nuk ka gjetur simbole që e mbartën dhe ftuan në të. Ende sot e kësaj dite ekzistojnë shembuj konkretë prej tyre, në krye të të cilëve është autoriteti fetar, kleriku Al-Shirazi dhe ndjekësit e tij. Ata janë zhytur në “predikimin e shiizmit” ndaj Ehli Sunetit; dhe ndër shembujt e figurave të tyre të shquara në media që shkaktojnë polemika dhe provokime medhhebiste janë Sheikh Yaser Al-Habib, Sheikh Hasan Allahjari dhe të tjerë.

Përsa i përket shiizmit fundamentalist, nuk i intereson asgjë nga çështja e “shiizimit të sunitëve”. Kësaj rryme i takon shumica e shiitëve në Iran dhe në vende të tjera, rrymë e cila është miratuar nga institucioni fetar zyrtar iranian; këtyre u intereson shumë rrënjosja e premisave juridike e doktrinore dhe nënshtrimi i tekstit ndaj interpretimit logjik e historik, diçka e ngjashme me rolin që ka luajtur interpretimi (ta’wil) esh‘arit në doktrinën sunite dhe konsolidimi i jurisprudencës shafiite sunite, të cilët që të dy gëzojnë përhapjen dhe ndikimin më të madh në botën sunite sot. Si rrjedhojë, shiizmi fundamentalist mund të jetë misionar kundrejt popujve të tjera joislame, duke e konsideruar Islamin fe misionare, por ai nuk është misionar kundrejt sunitëve.

Pra, mund të thuhet se predikimi i shiizmit ndaj sunitëve është agjenda e adoptuar në mënyrë eksplicite dhe implicite nga ekstremistët e shiizmit ikhbarij Shirazij, të cilët e shohin sunizmin vetëm si “një kopje Bekrije” të Islamit (që i atribuohet Ebu Bekrit) dhe e konsiderojnë shiizmin një kombinim mes besnikërisë (walâ) ndaj Ehli Bejtit dhe distancimit (barâ) nga të gjithë ata që i konsiderojnë si shkaktarë të padrejtësive ndaj Ehli Bejtit, të cilët sipas tyre janë shumica e shokëve të Profetit, tre kalifët e parë të drejtë dhe disa nga gratë e tij, në krye të të cilave dy zonjat Aishe dhe Hafsa. Kjo i bën të mos hezitojnë ndaj fyerjes, mallkimit dhe blasfemizimit të tyre. Për më tepër, shiizmin fundamentalist Imamij i cili aplikohet në Iran, Liban, Irak dhe në shumicën e botës myslimane shiite ata e shohin thjesht e vetëm si “një kopje betrije” (të mangët), pra si një shiizëm që e përmban besnikërinë (walâ) ndaj Ehli Bejtit, por të cilit i është cunguar distancimi (barâ) ndaj atyre që tekstualistët (Ikhbarijjun) besojnë se janë armiqtë e tyre.

Në përgjithësi, ky trend ka një marrëdhënie të keqe me sistemin qeverisës në Iran dhe me rezistencën libaneze, madje nxit vazhdimisht kundër tyre, ashtu siç nuk i rezistojnë dot ushqyerjes së konflikteve medhhebiste shiite-sunite me të njëjtin ritëm që vepron lëvizja vehabiste dhe degëzimet e saj ideologjike e ushtarake. Kjo e bën çështjen të jetë peng i një pakice sunitësh që blasfemizojnë të gjithë shiitët dhe tregohen armiq ndaj shumicës së sunitëve dhe i një pakice shiitësh që blasfemizojnë të gjithë sunitët dhe tregohen armiq ndaj shumicës së shiitëve, sikur të ishin Shirazinjtë vehabinjtë e shiitëve. Kështu, është e qartë se linjës fetare mbizotëruese në Iran nuk i intereson aspak përhapja e shiizmit në botën sunite, ashtu siç blasfemizimi i shiitëve nuk i intereson aspak shumicës mbizotëruese në shoqëritë dhe vendet e botës sunite, por i gjithë problemi është tek dy rrymat që mbijetojnë në kurriz të mjediseve shiite dhe sunite.

Me të njëjtin intensitet që orientohet propaganda e sipërpërmendur se Irani është një shtet që i kushton rëndësi përhapjes së shiizmit në mjediset sunite, shpesh po aq orientohet e njëjta propagandë drejt stigmatizimit të Iranit si “shtet persian safavid”, në kuptimin që besnikëria e tij nacionaliste është më e madhe, sesa ajo sektare shiite. Realiteti është se shfaqja e dy cilësimeve kryesisht nga orientimi vehabist përfshin një mori kontradiktash, pasi nacionalizmi dhe sektarizmi nuk përputhen, sepse secili prej tyre i imponon ithtarit të tij thurjen e një morie besnikërish duke marrë në konsideratë ose përkatësinë kombëtare, ose përkatësinë fetare. Por stigmatizimi i Iranit me “tendencë pragmatike” – siç këmbëngulin disa platforma të propagandës amerikane – në qoftë se është i vërtetë, e shfajëson Iranin nga dy tendencat së bashku, sipas fjalëve të studiuesit Muhammad Ali Mirzai, studiues në Universitetin e Teheranit. Kjo, përveç faktit se stigmatizimi i Iranit me një nga tri tendencat dhe insistimi se ai e tepron në strehimin tek njëra prej tyre, është ajo që e bën kontradiktën të pamundur. E vërteta është se përvojat e ndryshme të popujve kanë treguar se kombinimi i nacionalizmit me besnikërinë kulturore e fetare – qoftë kjo e vetme apo e shumëfishtë - dhe me pragmatizmin është plotësisht i mundur në qoftë se kemi të bëjmë me një format qytetërimor racional.

Si përfundim, mund të themi se në qoftë se Irani dëshiron të përhapë shiizmin, ai është padroni i “fuqisë së butë” (soft power) dhe se ka mundësi ta bëjë atë me mjete me të cilat diskursi sektar vehabist e ka të pamundur të përballet. Për shembull, mund të marrim në konsideratë ndikimin e dramave seriale televizive të tilla si “Yusuf Al-Siddik” (Jusufi i sinqertë) dhe “As’habu’l-Kahf” (Njerëzit e shpellës) etj. Këto produksione të përsosura artistike iraniane dhe superiore ndaj produksioneve dramaturgjike arabe, janë shfaqur, por edhe janë përkthyer e dubluar dhe janë ndjekur nga audienca sunite. Ato janë mbushur plot me referenca aluduese për doktrinat dytësore të shiizmit imamit. Megjithatë, asnjë sunit nuk është ndjerë i fyer nga kjo dhe as nuk ka ndjerë se kjo çështje bie ndesh me bindjet e tij. Në të njëjtën kohë, të gjitha “heroizmat” e vehabizmit nëpër platformat prej të cilave ulërijnë duke paralajmëruar për “gogolin” e quajtur Iran që synon pareshtur të përhapë shiizmin mes sunitëve, nuk e kanë penguar audiencën e gjerë sunite t’i pranojë këto produksione. Mësimi që duhet nxjerrë është se Irani mund ta bëjë atë nëse dëshiron, por prioritet i tij është mbështetja e sunitëve të tillë si “Hamas” dhe “Xhihad” në rezistencën ndaj sionizmit, të cilin vehabizmi, për shembull, nuk e sheh si një rrezik!

*Ky artikull është marrë nga gazeta "Al-Safir".