Pse kolonializmi nuk i nënshtrohet harresës?

ParsToday - Parlamenti i Algjerisë ka filluar të shqyrtojë për herë të parë një projektligj për të "kriminalizuar" kolonializmin francez në këtë vend nga viti 1830 deri në vitin 1962.

Shqyrtimi i projektligjit për "kriminalizimin e kolonializmit francez" në Parlamentin e Algjerisë pas më shumë se gjashtë dekadash pavarësie të këtij vendi nuk është vetëm një iniciativë ligjore ose simbolike; është një shenjë e rëndësishme e kthimit të "kujtesës kolonialiste" në qendër të konflikteve politike dhe diplomatike midis Algjerisë dhe Francës.

Në një kohë kur marrëdhëniet midis dy vendeve po përjetojnë një nga periudhat e tyre më të tensionuara, ky veprim, në vend që të përqendrohet në të kaluarën, sfidon drejtpërdrejt të ardhmen e marrëdhënieve algjeri-franceze dhe madje edhe mënyrën se si Evropa e trajton trashëgiminë e kolonializmit.

Kolonializmi i drejtpërdrejtë evropian mori fund zyrtarisht, veçanërisht pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe kryesisht në vitet 1950 dhe 1960, por fundi i kolonializmit nuk do të thoshte edhe fundi i pasojave të tij. Përvoja e vendeve afrikane, aziatike dhe latino-amerikane ka treguar se kolonializmi ka vazhduar edhe pas pavarësisë politike në formën e strukturave të pabarabarta ekonomike, varësive të sigurisë, ndarjeve sociale dhe narrativave historike të shtrembëruara. Për këtë arsye, kujtesa e kolonializmit mbetet një nga çështjet më të ndjeshme dhe sfiduese në marrëdhëniet midis ish-kolonive dhe fuqive kolonialiste evropiane, veçanërisht Francës dhe Britanisë.

Në këtë kontekst, kolonializmi i Algjerisë zë një vend të veçantë. Nga viti 1830 deri në vitin 1962, Franca e sundoi Algjerinë jo thjesht si koloni, por si pjesë të territorit të saj; një projekt i bazuar në aneksimin territorial, vendosjen e një popullsie evropiane dhe eliminimin sistematik të identitetit vendas. Lufta e Pavarësisë së Algjerisë, me më shumë se një milion e gjysmë viktima, ishte një nga proceset më të dhunshme të dekolonizimit të shekullit të 20-të. Kjo përvojë la një kujtim thellësisht të plagosur dhe të pazgjidhur në marrëdhëniet midis dy vendeve. Propozimi që po shqyrtohet aktualisht nga parlamenti algjerian është një përpjekje për të dalë nga paqartësia dhe heshtja historike.

Këmbëngulja e kryetarit të Parlamentit të Algjerisë se ligji nuk është hartuar kundër popullit francez, por përkundrazi për të treguar të vërtetën historike tregon se qëllimi kryesor është të detyrojë qeverinë franceze të pranojë përgjegjësitë politike, morale dhe ligjore që rrjedhin nga kolonializmi. Kriminalizimi i glorifikimit të kolonializmit, kërkesa për njohje zyrtare të krimeve dhe kërkesa për kërkim falje pasqyrojnë të gjitha faktin se Algjeria nuk mjaftohet më me "shprehje të paqarta keqardhjeje" dhe narrativa të paqarta. Rëndësia e kësaj mase bëhet edhe më e dukshme kur e shohim në kontekstin e tensioneve të vazhdueshme midis dy vendeve. Mbështetja e Francës për planin e autonomisë së Marokut për Saharën Perëndimore është qartësisht në kundërshtim me qëndrimin e Algjerisë në mbështetje të së drejtës së rajonit për vetëvendosje.

Ky qëndrim i qeverisë franceze ka treguar edhe një herë se dallimet gjeopolitike mund ta rikthejnë shpejt kujtimin e kolonializmit në qendër të konfliktit. Në rrethana të tilla, e kaluara nuk është një dosje e mbyllur, por një mjet aktiv në konfliktet politike të sotme. Në një nivel më të lartë, ky konflikt zbulon një dyanshmëri të thellë në mënyrën se si qeveritë evropiane merren me të kaluarën e tyre të errët. Gjermania është një shembull kryesor në këtë drejtim. Pas Luftës së Dytë Botërore, ky vend u përpoq të rindërtonte legjitimitetin e tij të humbur duke pranuar përgjegjësinë e plotë për Holokaustin, duke paguar dëmshpërblime dhe duke e bërë këtë të kaluar të errët pjesë të identitetit të tij moral dhe politik. Mbështetja e fortë e Berlinit për regjimin izraelit, edhe përballë kritikave globale në rritje për krimet sioniste në Rripin e Gazës, është e rrënjosur në këtë përballje historike. Por të njëjtat qeveri evropiane, kur bëhet fjalë për periudhën kolonialiste në Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine, papritmas theksojnë nevojën për të "lëvizur përtej të kaluarës" dhe për të "shikuar drejt së ardhmes".

Krimet strukturore të kolonializmit, nga vrasjet masive dhe uria e detyruar deri te skllavëria, plaçkitja e burimeve dhe shkatërrimi i kulturave, shpesh margjinalizohen ose përfaqësohen në diskursin zyrtar evropian si gabime të vogla historike. Kjo dyanshmëri nuk është aksidentale, por rezulton nga llogaritjet politike dhe ekonomike, pasi pranimi i plotë i krimeve kolonialiste mund të çojë në një valë pretendimesh ligjore, dëmshpërblimesh financiare dhe një rishikim të marrëdhënieve të pabarabarta midis Veriut dhe Jugut. Nga kjo perspektivë, projektligji për kriminalizimin e kolonializmit francez në parlamentin algjerian është një sfidë që shkon përtej marrëdhënieve dypalëshe midis Algjerit dhe Parisit. Ky projektligj vë në pikëpyetje narrativën zyrtare evropiane të historisë bashkëkohore dhe thekson parimin se krimet kundër njerëzimit, pavarësisht nga gjeografia dhe identiteti i viktimave, nuk i nënshtrohen kalimit të kohës. Për sa kohë që qeveritë evropiane përcaktojnë në mënyrë selektive përgjegjësinë historike, kolonializmi do të mbetet një plagë e hapur në marrëdhëniet Veri-Jug; një plagë që rishfaqet sa herë që ndodh një krizë politike ose diplomatike, duke treguar se pa drejtësi historike, "lëvizja e së kaluarës" nuk është gjë tjetër veçse vazhdimi i padrejtësisë në një maskë të re.