İran-Türkmenistan-Kazakistan Treninin Önemi
İran-Türkmenistan-Kazakistan demiryolu hattı, Orta Asya jeopolitik çıkmazının çözümü olarak görülmektedir.
Türkmenistan Maliye ve Ekonomi Bakanı Muhammedgeldi Serdarov St. Petersburg Uluslararası Konferansı'nda ülkenin Kazakistan ve İran ile olan demiryolu hattını Avrasya'daki ticari işbirliğine başarılı bir örnek olarak gösterdi. Cumartesi günü bu konuşmanın ardından Kazakistan çıkışlı bir transit konteyner treni Türkmenistan'dan geçerek İran'a girdi ve ardından Türkiye'ye doğru hareket etti.
926 km'lik Kazakistan-Türkmenistan-İran demiryolu anlaşması üç cumhurbaşkanı tarafından Ekim 2007'de imzalandı ve 2009'da inşa süreci başladı. Demiryolu, Aralık 2014'te üç ülkenin cumhurbaşkanlarının huzurunda hizmete açıldı. Açılışından bu yana Çin rotaya katıldı ve 2016'da koridordan konteyner taşıyan trenler geçti. Ancak kısa bir süre sonra güzergah üzerindeki ülkelerde geniş Türkmenistan demiryolu gibi altyapı sorunlarının yanı sıra köprülerin olmamasından dolayı ticari mal taşımacılığı ve vagonların hareketi zorlaştı. Ancak altyapı reformları ve Kasım 2021'de İran İslam Cumhuriyeti, Türkmenistan ve Kazakistan arasında imzalanan üçlü demiryolu muhtırası sonucunda bu güzergah etkinleştirildi.
Türkmenistan-Kazakistan-İran demiryolu, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun Fars Körfezi ve Avrupa'ya uzanan uluslararası taşımacılık güzergahının 600 km'den fazlasını azaltacak ve mesafeyi iyice düşürecektir. Demiryolu, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleriyle demiryolu alanında işbirliğini hızlandıracak ve kolaylaştıracak ve Kazakistan ve Türkmenistan bölgelerinde istihdam ve sürdürülebilir kalkınma yaratacaktır.
Üniversite profesörü ve uluslararası ekonomi uzmanı Beşşare Hana bu hususta şöyle bir değerlendirmede bulunmaktadır: "Demiryollarına yatırım yapmak küresel ekonomiyi canlandırmanın harika bir yolu. Çünkü demiryolu taşımacılığı, yüksek güvenlikli en başarılı yoldur. Ayrıca demiryolları ile kara taşımacılığı günümüzde çoğu ülke ekonomisinin ana arteri ve damarı haline gelmiştir. Bunun nedeni, demiryolu taşımacılığının hava ve deniz taşımacılığına göre maliyetlerinin yüzde 40 oranında daha az olmasıdır."
Kazakistan, Türkmenistan ve İran arasındaki demiryolu hattı da Orta Asya'nın jeopolitik açmazını hem siyasi hem de jeopolitik olarak açmaktadır. Birleşmiş Milletler Asya-Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu'nda bölgesel bir ekonomik entegrasyon uzmanı olan Nazar Diab, denize kıyısı olmayan gelişmekte olan ülkelerin komşu kıyı ülkelerinden ithal edilmeleri ve ihraç edilmeleri gerektiği için zor durumda olduklarını söyledi. Böylece Kazakistan, Türkmenistan ve İran arasında böyle bir erişime izin veren demiryolu ulaşım koridoru, denize kıyısı olmayan bu bölgelerin jeopolitik açılımını sağlamaktadır.
Bu demiryolu hattının bir diğer etkisi de Orta Asya ülkelerinin bölge dışındaki güçlere bağımlılığını azaltmak ve bölgeye müdahalelerini engellemektir. Bu bağlamda Orta Asya konularında uzman olan "Elizabeth Woods", bu tür bölgesel işbirliklerinin ABD gibi bölge dışındaki güçlerin etkisini ve rolünü ve müdahalesini azalttığını belirtmektedir.
Genel olarak üç bölge ülkesi olan Kazakistan, Türkmenistan ve İran arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin genişletilmesinin yanı sıra bölgesel demiryollarının diğer Orta Asya ülkeleri için ekonomik faydalarının yanı sıra siyasi ve kültürel ilişkilerin de gelişmesinde etkili olacağı belirtilmelidir. Bu ortak projeler hiç şüphesiz Orta Asya'nın denize kıyısı olmayan ülkelerinin jeopolitiğinin önünü açarken, bölgesel istikrar, barış ve güvenlik getirecektir.
