Fars Eyaleti: Geleneksel Sanatların Kültürle Ekonomiyi Buluşturduğu Yer

Parstoday – İran'ın güneyinde yer alan Fars Eyaleti, zengin geçmişi, çeşitli iklimi ve hareketli göçebe ve kırsal nüfusuyla ülkenin önde gelen el sanatları merkezlerinden biridir.

Halı dokumacılığı, kilim ve cicim dokumacılığı, minyatür sanatı, kündekâri, oymacılık, seramikçilik, sepet örücülüğü ve çömlekçilik gibi sanat dalları, bu bölgenin çeşitli yerlerinde derin köklere sahiptir. Parstoday’in Press TV’ye dayandırdığı haberine göre, bu el sanatları sadece yerel toplumların kültürel kimliğini yansıtmakla kalmaz, aynı zamanda bölge ve ülke için ekonomik bir hazine niteliği taşır.

Fars’ın el sanatları; milli ve bölgesel gelir artışına katkı sağlayabilecek, istihdam yaratabilecek, ihracatı artırabilecek ve aynı zamanda İran’ın kültürel mirasını koruyabilecek potansiyele sahiptir.

Dünya genelinde tanınan 460 el sanatı dalından 370’i İran’da aktif olarak icra edilmekte ve sadece Fars Eyaleti bu dalların 120’sine ev sahipliği yapmaktadır. Bu rakamlar, bölgenin muazzam kapasitesini açıkça ortaya koymaktadır.

Fars’ın gelenekselden yenilikçiye uzanan el sanatları çeşitliliği, estetik ve ticari açıdan benzersiz bir değer sunmaktadır. Yerel motifler ve doğadan ilham alan renklerin kullanımı, bu eserlerin uluslararası pazarlarda cazibesini iki katına çıkarmaktadır.

Fars’ın Zarif Sanatlarının Küresel Tanınırlığı

2019 yılında, Fars Eyaleti’nin merkezi Şiraz kenti, Dünya El Sanatları Konseyi tarafından "Dünya El Sanatları Şehri" olarak ilan edilmiştir. Şiraz; kündekâri, oymacılık, çini yapımı, kilim ve halı dokumacılığı, cam işçiliği ve çömlekçilik gibi geleneksel sanatların çeşitliliğiyle dünya çapında ün kazanmıştır.

Ayrıca, Fars eyaletine bağlı Abadeh şehri, tarihsel geçmişi ve oyma sanatında aktif çok sayıda sanatçı ve atölyesiyle 2018 yılında "Dünya Ahşap Oymacılığı Şehri" unvanını almıştır.

Abadehli sanatçılar, kaliteli ceviz ve armut ağaçlarını kullanarak hem işlevsel hem de sanatsal değeri olan mobilyalar, süs panoları, sanatsal kutular ve ahşap kaplar üretmektedir.

Fars Sanatına Uluslararası Onur

Farslı zanaatkârların ince işçilikle ürettiği eserler, Londra Victoria ve Albert Müzesi gibi prestijli müzelerde sergilenmiştir.

Şiraz ve Abadeh dışında, Fars Eyaleti’nde dört şehir ve köy daha el sanatları alanında ulusal düzeyde tescillenmiş olup, geleneksel dokumacılık, çarık yapımı, sepet örücülüğü ve "rendbafi" gibi dallarda uzmanlaşmıştır.

Bu tesciller; istihdam artışı, gelir yükselişi, ihracatın gelişimi ve kültürel turizmin canlanmasına büyük katkı sağlamıştır.

Fars ayrıca, UNESCO El Sanatlarında Üstünlük Ödülüne layık görülmüş ve bu ödül, bölgenin sanatçılarının ustalığını, yaratıcılığını ve kültürel özgünlüğünü tescillemiştir.

Fars Kültürel Miras, Turizm ve El Sanatları Genel Müdürlüğü’nün açıklamasına göre, Saharnaz Lafti (oymacılık), Kerim Azergasht (geleneksel müzik aleti yapımı) ve Nazem Mohammadi Keshkuli (kilim dokumacılığı) isimli üç yerel sanatçı uluslararası UNESCO nişanı kazanmıştır.

2021–2023 yılları arasında, Farslı sanatçılar toplamda 23 UNESCO ödülü alarak, bölgenin küresel konumunu sağlamlaştırmış ve el sanatlarının uluslararası pazarlarda tanıtımına önemli katkı sunmuştur.

Bu ödüller, Fars’ın el sanatlarının sanatsal değerini onaylamakla kalmayıp aynı zamanda bu ürünlerin sürdürülebilir ve özgün üretim ilkelerine uygun olduğunu da göstermektedir.

Fars El Sanatlarının Petrol Dışı Ekonomideki Rolü

Fars Kültürel Miras, Turizm ve El Sanatları Müdürlüğü’nün verilerine göre, 2021–2023 yılları arasında, bu eyaletin geleneksel el sanatları ve takı ürünleri ihracatı 3.7 milyon dolara ulaşmıştır. Başlıca ihracat ülkeleri arasında Katar, İtalya, Almanya ve Rusya yer almaktadır.

2024 yılının ilk sekiz ayında ise Fars Eyaleti, 587.243 dolar değerinde el sanatı ihraç etmiş ve 1.500 yeni iş imkânı yaratılmıştır.

Bu rakamlar, geleneksel sanatların yalnızca kültürel mirası korumakla kalmayıp, aynı zamanda halkın geçimini destekleyen ve İran'ın petrol dışı ekonomisine ivme kazandıran etkili bir araç olduğunu göstermektedir.

Fars’ın Gururu: Kaşkay Halıları ve Dokunmuş Miras

Fars’ın meşhur el sanatları arasında, Kaşkay göçebelerinin halıları özel bir yere sahiptir. Cesur renkler, dengeli desenler ve geometrik motiflerle bezeli bu halılar, dünya çapında tanınmaktadır.

Kaşkay geleneğinde erkekler yün kırkımı ve tezgâh kurulumundan, kadınlar ise ip eğirme, doğal boya seçimi (örneğin kök boya, çivit, nar kabuğu) ve taslaksız halı dokumaktan sorumludur.

Her halı eşsiz bir eserdir ve bu sanat annelerden kızlara nesilden nesile aktarılmaktadır. Motifler genellikle göçebe yaşamın ve kültürel sembollerin yansımasıdır; her halı adeta kültür ve doğadan dokunmuş bir hikâyedir.

Kaşkay Halıları: Fars’tan Dünya Müzelerine Uzanan Bir Mücevher

Kaşkay halıları arasında, özellikle Kaşkuli halıları öne çıkmaktadır. Bu halılar, İran sınırlarını aşarak ün kazanmış ve hatta Sigmund Freud’un danışma koltuğu bu halılardan biriyle kaplanmıştır.

Bugün Kaşkay halıları, Rusya Ermitaj Müzesi, Victoria ve Albert Müzesi (Londra), Chicago Sanat Enstitüsü, New York Metropolitan Müzesi ve İran Ulusal Halı Müzesi gibi prestijli müzelerde sergilenmektedir.

2010 yılında, “Fars Halı Dokuma Gelenekleri” UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne dahil edilmiştir. Bu onur, yalnızca yerel dokumacıların teknik becerilerini değil, aynı zamanda her bir el yapımı eserde gizli derin kültürel anlamları da tanımaktadır.

Fars Sanayi, Maden ve Ticaret Kurumu’na göre, İran’da el dokuması halıların %20’si bu eyaletteki 174.000 sanatçı tarafından üretilmekte olup, bunların %80’i ihraç edilmektedir.

Şiraz’daki Vekil Çarşısı, İran’ın en eski ticaret merkezlerinden biri olarak, bu sanatı yaşatan önemli bir merkez olmaya devam etmektedir.

Halıların yanı sıra, kilim, cicim ve pano benzeri dokumalar da özellikle kırsal ve göçebe bölgelerde yaygın şekilde üretilmektedir. Hatta küçük dekoratif dokuma ürünleri bile ihracat pazarlarında kendine yer bulmuştur.

El Sanatları: Hem Sanatsal Hazineler Hem Ekonomik Değerler

Fars’ın el sanatları, özellikle halı, kilim ve geleneksel tekstil ürünleri, yalnızca sanatsal açıdan değerli değil, aynı zamanda hayati ekonomik varlıklardır.

Son ihracat verileri, tek taraflı yaptırımlar gibi dış baskılara rağmen bu eyaletin döviz kazandırmaya, istihdamı sürdürmeye ve uluslararası pazarlarda yer edinmeye devam ettiğini göstermektedir.

Uzmanlar, bu sektörün **kalite artırımı, yen