Rusya'nın Caspian yapısı ile ilgili yeni önerisi

Bölgedeki barışçıl ülkelerin ekonomik ve ulaştırma önerileriyle bölgedeki işbirliği yapısını düşmanlık ve düşmanlıktan, iş birliği ve dostluğa değiştirdiği bir dönemde, Moskova yetkilileri de bu alanda faaliyet gösteriyor.

Rusya Dışişleri Bakanı, Caspian Denizi'ne kıyısı olan ülkelerin ortak çalışmasının Avrasya bölgesinde güvenliğin, istikrarın ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması açısından önemli bir faktör olduğunu söyledi. "Sergei Lavrov" "Beş Caspian" çerçevesini oluşturmayı önerdi. 
Moskova'daki Caspian İşbirliği Bakanlıklar Arası Komisyonu'nun ilk toplantısında konuşan Sergey Lavrov şunları söyledi: "Moskova, Rusya, İran İslam Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Kazakistan ve Türkmenistan ülkeleri de dahil olmak üzere "Beş Hazar" çerçevesinde, bölgenin kârlı bir uluslararası işbirliği bölgesi olarak statüsünü güçlendirmeye hazır." dedi.
Sergey Lavrov sözlerinin devamında şöyle konuştu: “Bu bağlamda Hazar Denizi'nin son derece kırılgan çevresini korumak amacıyla bölgenin ticaret, ekonomik alışverişler, transit, bilimsel ve insani ilişkiler alanlarındaki kapasitelerini nasıl geliştirebileceğimizi incelememiz gerekiyor.”
Rusya Dışişleri Bakanı'nın son açıklamaları Sergey Lavrov'un daha önce bu yılın Haziran ayında İran İslam Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Kazakistan ve Türkmenistan büyükelçileriyle Moskova'da bir toplantıya katıldığı bir ortamda gerçekleşiyor. Söz konusu toplantıda, Caspian Denizi'ne kıyısı olan ülkelerin dışişleri bakanlarının Moskova'da yapılacak toplantısının gündeminin hazırlanması da dahil olmak üzere Caspian Denizi'nin "beş" komşu ülkesi çerçevesinde işbirliği kurmaya yönelik ilave tedbirler hakkında görüş alışverişi yapıldı. Rusya'nın Caspian Denizi kaynaklarının ortak ve karşılıklı kullanımına ilişkin yeni önerisinin kıyı ülkeleri açısından oldukça önemli olduğu açıktır.
Hiç şüphe yok ki bu öneri er ya da geç kıyı ülkelerinin gündemine girecekti. Özellikle bazı kıyı ülkeleri Caspian Denizi'nin fosil enerji kaynaklarını 20 yıldan beri işletmekte ve bu alanda halen faaliyet göstermektedir. Caspian Denizi'ne kıyısı olan ülkelerden Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkmenistan, petrol dışı ihracattan yararlanamamakta ve hidrokarbon enerji gelirlerine oldukça bağımlıdır.
Ancak Rusya'nın "Beş Hazar" önerisi, dünyanın en büyük gölünün kuzeyinde yer alan ülkelerin bağımsızlığından bu yana tartışılan ülkelerin ihtiyacı olarak değerlendirilebilir. Ancak görünen o ki Rus hükümeti yetkilileri bu konuyu sahil ülkelerine daha tutarlı ve ilkeli bir şekilde sunmaya kararlı. Fakat görünen o ki, Rus hükümetinin yetkilileri bu konuyu kıyı ülkelerine daha tutarlı ve ilkeli bir şekilde sunmaya kararlı. Bu bağlamda kıyı ülkeleri, temel bir gerçeğe daha az dikkat etmekteler. Caspian Denizi kıyısındaki bazı ülkelerin bu su alanının fosil enerji kaynaklarından yararlanma çabaları meselesi, kıyı ülkelerinin bağımsızlık ilanından bu yana bu ülke liderlerinin gündeminde yer almaktadır.
Bu gündem, Aralık 1991'de kabul edilen ünlü Almatı Deklarasyonu'na tamamen aykırıydı. Almatı Deklarasyonu hükümlerinde bağımsızlığını yeni kazanan ülkelerin liderleri, Sovyetler Birliği'nin bölge ve dünya ülkeleriyle yaptığı tüm anlaşmalara uyma sözü verdiler. Fakat 1992 yılında Sovyetler Birliğinin yerini alan Rusya, Azerbaycan Cumhuriyeti, Kazakistan ve Türkmenistan pratikle Almatı Deklarasyonu'nun yükümlülüklerine bağlılıklarını kanıtlayamadılar.
Caspian denizi kıyısında Sovyetler Birliğinin yerine geçen ülkelerin ilk 10 yıllık bağımsızlık döneminde yaşanan olaylara bakılırsa, doğal ve Allah vergisi kaynakların kullanılmasından sonra, Caspian Denizi'ndeki en önemli konu, bu geniş su alanının çevresinin korunması olmuştur. Caspian Denizi'ndeki bitki ve hayvan türlerinin korunması alanında hazırlanan en önemli belge olarak kabul edilen Tahran'daki Caspian Denizi Çevre Anlaşması'na göre, kıyı ülkeleri, gaz ve petrol kaynaklarının kullanılmasından kazanılan gelirlerin bir bölümünü bu geniş denizin bitki ve hayvan türlerini korumak için harcamaları gerekiyor. Bir başka ifade ile  kıyı ülkeleri Caspian çevresine özel önem vermeyi taahhüt etmişlerdir.
Caspian Denizi, değeri 500 milyar dolar olarak tahmin edilen bol miktarda balık rezervine sahiptir ve burada asıl önemli olan, petrol rezervlerinin 30 veya 50 yıl sonra tükeneceğidir. Ancak çevre düzenlemelerine uyulması ve bu stokların korunması durumunda balık stokları binlerce yıl kullanılabilir olacaktır.