Batı’nın Suçlarının Yeniden Okunması | ABD’nin İşbirliğiyle Guatemala’da Maya Yerlilerinin Katliamı

Parstoday – Amerika Birleşik Devletleri, Guatemala iç savaşında (1960–1996) baskıcı askeri rejimleri desteklemede kilit bir rol oynadı.

Parstoday’in haberine göre, ABD’nin Guatemala’daki askeri yönetimlere verdiği destek; eğitim, silahlandırma ve siyasi himayeyi içeriyordu. Bu durum, özellikle Maya yerlilerinin geniş çaplı bir şekilde katledilmesine yol açtı ve Latin Amerika’nın en uzun ve en kanlı iç savaşlarından birine zemin hazırladı.

Tarihsel Arka Plan

1954’te demokratik olarak seçilmiş Jacobo Árbenz hükümetine karşı yapılan darbadan sonra, ABD destekli ordu yönetimi ele geçirdi. Guatemala siyasi istikrarsızlık dönemine girdi. Sosyal ve ekonomik reformlar durduruldu. Bu koşullar, 1960 yılında başlayıp 36 yıl süren iç savaşın temelini oluşturdu. Sonraki on yıllarda askeri hükümetler, Washington’un desteğiyle muhalifleri bastırdı. Otuz yılı aşkın süre devam eden bu savaş 1996 yılında barış anlaşmasının imzalanmasıyla sona erdi. Bir gerçekleri araştırma komisyonunun bulgularına göre, Guatemala iç savaşının kökeninde ülkenin İspanyol kökenli beyaz elitlerinin ırkçı kültürü yatıyordu.

ABD’nin Doğrudan Rolü

Amerika Birleşik Devletleri, Guatemala ordusuna askeri eğitim, silah ve istihbarat desteği sağlayarak bu suçların işlenmesine zemin hazırladı. Washington, Soğuk Savaş çerçevesinde her türlü muhalefeti komünizmle ilişkilendirerek Maya yerlilerine yönelik baskıyı meşrulaştırdı. Bu destek sayesinde askeri rejimler uluslararası baskıdan korkmadan soykırım politikalarını uygulayabildi.

Askeri Destek: ABD, 1962’den 1996’daki savaşın sonuna kadar Guatemala’daki askeri hükümetlere yardım etti. Bu yardımlar silah ve teçhizat gönderilmesini ve özel kuvvetlerin eğitilmesini içeriyordu. Guatemala ordusunun birçok subayı Panama’daki Amerikan askeri okulunda ve daha sonra “Amerika Kıtası Okulu”nda eğitim aldı.

İstihbarat Desteği: CIA, karşı-ayaklanma operasyonlarının planlanmasına katılıyor ve muhaliflerin bastırılması için gerekli istihbaratı orduya sağlıyordu.

Siyasi Meşruiyet: ABD hükümetleri muhalifleri komünizmle suçlayarak geniş çaplı baskıyı haklı gösterdi ve uluslararası arenada askeri rejimleri savundu.

Suçlar ve İnsan Hakları İhlalleri

Guatemala iç savaşı geniş kapsamlı sivil katliamlarla geçti. Devlet güçleri, Amerikan askeri danışmanlarının yardımı ve CIA’nin desteğiyle ülkenin yerli halkına karşı kitlesel katliamlar gerçekleştirdi. ABD destekli ordu ve paramiliter güçler şu suçları işledi:

Maya Yerlilerinin Katliamı: Guatemala iç savaşında Maya yerlilerine yönelik katliam, Latin Amerika’daki en trajik insan hakları ihlallerinden biriydi. ABD’nin askeri rejimlere verdiği destek, bu soykırımda dolaylı bir rol oynadı ve geniş çaplı katliamların önünü açtı. Kırsal bölgelerde yaşayan Maya halkı, solcu gerillalarla işbirliği yapmakla suçlanarak baskının ana hedefi haline geldi. Özellikle Ixil Üçgeni’nde binlerce yerli, gerillaları destekledikleri iddiasıyla katledildi. Birleşmiş Milletler’in gerçekleri araştırma komisyonuna göre, toplam 200 bin kişi devlet güçleri tarafından öldürüldü; bunların %83’ü Maya halklarından, %17’si ise melez topluluklardandı. Devlet güçleri, özellikle 1978–1985 yılları arasında Maya ve melez halka yönelik 629 toplu katliam gerçekleştirdi. Kurbanların büyük çoğunluğunu siviller—köylüler, işçiler, zanaatkârlar ve öğrenciler—oluşturuyordu. Bu iç savaş sırasında Latin Amerika’nın küçük ülkesi Guatemala’da bir milyon kişi ülke içinde yerinden edildi ve 200 binden fazla kişi komşu ülkelere sığındı. Maya soykırımı, sadece insani bir trajedi olmakla kalmayıp ABD’nin Latin Amerika’daki müdahaleci politikalarının en açık sonuçlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu soykırımın derin yaraları bugün bile Maya toplumunda hissedilmektedir.

Katliamın Boyutları

Geniş Çaplı Öldürmeler: BM gerçekleri araştırma komisyonuna göre yaklaşık 166 bin Maya yerlisi öldürüldü veya kayboldu. İç savaş kurbanlarının %80’inden fazlası Maya halklarındandı.

Şiddet Yöntemleri: Ordu ve paramiliter güçler kitlesel katliam, zorla kaybetme, sistematik işkence ve sivillere yönelik cinsel şiddet yöntemlerini kullandı.

Köylerin Yok Edilmesi: Özellikle Ixil Üçgeni’nde yüzlerce Maya köyü, gerillaların potansiyel üslerini yok etmek amacıyla tamamen yerle bir edildi.

Zorla Kaybetmeler: Binlerce siyasi aktivist, öğrenci ve aydın, askeri yönetimler tarafından hükümet politikalarına muhalefet ettikleri veya solcu gruplarla ilişkilendirildikleri gerekçesiyle kaçırılıp kaybedildi.

Toplumsal ve Ekonomik Sonuçlar

Yoksulluk ve Göç: İç savaş nedeniyle milyonlarca insan evlerini terk etmek zorunda kaldı ve komşu ülkelere göç etti.

Devlete Güvensizlik: ABD’nin baskıcı rejimlere verdiği destek, halkın devlet kurumlarına olan güvenini zayıflattı.

Ekonomik Eşitsizlik: ABD nüfuzundaki ekonomik politikalar, özellikle yabancı şirketlerin desteklenmesi, sosyal eşitsizlikleri derinleştirdi.

Sonuç olarak, ABD’nin Guatemala iç savaşına doğrudan müdahalesi bu savaşın uzamasına katkıda bulunmakla kalmadı, aynı zamanda sivillere yönelik geniş çaplı suçların işlenmesine de neden oldu. Washington’un askeri ve siyasi desteği, katliamların, zorla kaybetmelerin ve sistematik insan hakları ihlallerinin zeminini hazırladı. Bu savaş, ABD’nin Latin Amerika’daki müdahaleci politikalarının en belirgin örneklerinden biri olup sonuçları bugün hâlâ Guatemala toplumunda hissedilmektedir.