Bugünkü sohbetimizde İran’ın tarım ve gıda maddeleri piyasalarını gözden geçirmeye devam etmek istiyoruz.

Günümüzde İran 60 bin hektarlık nar bahçeleri ve yılda bir milyon ton nar üretimi ile dünyada bu ürünün en büyük ihracatçısı konumundadır.

Nar tarım sektöründe bahçe ürünlerinden biridir ve mazisi 4 bin yıl öncesine dayanır.

Bir çok uzman nar ağacını İran’ın yerli bitkilerinden biri olduğuna ve İran’dan Hindistan ve ardından Kuzey Afrika, Çin, Avrupa ve Amerika bölgelerine gittiğine inanıyor.

Gerçekte yaban nar ağacının İran’ın Hazar denizi kıyıları, ülkenin batısındaki dağlık ve düz alanlarında Lorestan, Kürdistan, Çaramahal ve Bahtiyari, Fars, Bulucistan eyaletleri, Alborz sıradağlarının Güney eteklerinde Mencil ve Luşan yörelerinde yetişmesi nar ağacının İran’ın yerli bitkilerinden biri olduğu yönündeki düşüncenin somut delili olabilir.

Son semavi kitap Kur'an'ı Kerim’de nar meyvesinin adı üç kez geçmiştir. Allah teala Enam suresinin 99. ayetinde göklerin yaratılışı, yağmur rahmetinin nazil oluşu ve nar gibi meyvelerin yeryüzünde yetişmesi gibi nimetleri Allah tealanın azametinin işaretleri olarak buyuruyor. Yine Rahman suresinin 68. ayetinde nardan cennette müminlere sunulan meyvelerden biri şeklinde söz ediyor. yüce Allah Enam suresinin 141. ayetinde de kullarına nar meyvesini tüketmelerini tavsiye ediyor.

Bilimsel adı Punica granatum olan nar, oldukça gür ve düzensiz ve biraz da dikenli dalları olan bir ağaç türüdür. Nar ağacı aşırı sıcakları, kuru rüzgarları ve eksi 10 dereceye varan soğukları tahammül edebilen bir ağaçtır ve bu yüzden dünyanın bir çok yöresinde yetiştirilebilir.

Nar ağacının ortalama boyu 2 ila 5 metre arasında değişir. Bu ağacın yaprakları yemyeşil ve çiçeği de  nar kırmızısı rengindedir. Nar çiçekleri çift cinsiyetli ve pembe, turuncu ve kırmızı renklerindedir. Bu çiçekler tek tek veya 2 ila 15 kadarı bir arada görülür. Bu çiçekler çan şeklindedir. Nardan doğada gıda maddeleri ambalajının mucizesi şeklinde söz edilir. Bu benzetme kapalı bir ortamda kıpkırmızıdan inci beyazına kadar değişen renklerdeki nar tanelerinin birbirine yapışık vaziyette ve bol sulu olarak beyaz bir kabukla korundukları içindir.

Nar meyvesi ekşi, tatlı ve ikisinin arası mayhoş tadı olmak üzere üç tattadır. Nar meyvesi renk ve büyüklüğü bakımından da çeşit çeşittir, fakat özellikleri hemen hemen aynı sayılır. İranlı büyük bilgin ve hekim İbni Sina tatlı, mayhoş ve ekşi nar sırasıyla birbirine üstün olduğunu söylemiştir. İbni Sina ayrıca nar meyvesinin her şeyi ilaç niteliği taşıdığına inanıyordu. Nitekim günümüzde nar özellikleri üzerine yapılan araştırmalar da bu meyvenin birçok hastalığın önlenmesi ve tedavisinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu arada narın kabuğu, kökü, çiçeği ve nar çekirdeği ilaç nitelikleri bakımından ilaç sanayiinde kullanıldığı belirtilmelidir.

Geleneksel tıp hekimlerine göre nar meyvesi bol faydaları ve özellikleri yüzünden adeta hayat iksiridir. Nar meyvesi B2, B2, C ve B9 vitaminleri ve ayrıca demir, magnezyum, potasyum, fosfor ve sodyum zengini bir meyvedir. Nar kanı temizler, karaciğeri takviye eder ve şeker hastalığını önler. Nar astım ve akciğer rahatsızlığı ve şiddetli öksürükler için çok faydalı bir meyvedir. Bu meyve özellikle kalp ve damar hastalarına tavsiye edilir. Zira nar damarların tıkanmasını ve enfarktüse yol açmasını engeller.

Nar meyvesi kan yapar, ağızda iltihaplara karşı etkilidir. Nar ishali ve parazitleri gidermekte de etkilidir. İran’ın geleneksel tıp alanında bu meyveden safra kesesine faydalı olan ve böbrekleri takviye eden bir meyve şeklinde söz edilmiştir. Nar ayrıca üre ve kollestrol, yüksek tansiyon, prostat kanseri, alzaimer, yaşlanma ve obezite gibi hastalıklara da iyi gelir. Nar taneleri içerdikleri lifleri yüzünden sindirim sistemine faydalıdır ve vücutta zararlı maddelerin kalma süresini kısaltarak bağırsak kanseri gibi tehlikeli hastalıkları engeller. Nar yüksek antioksidanı yüzünden vücudun mikroplara ve virüslere karşı direncini arttırır. Nar ayrıca kemik yumuşaması ve sinir sisteminin zafiyetine de iyi gelir, depresyonu ve ızdırabı gidermekte faydalıdır.

Nar lekesi kolay kolay silinmez ve bu özelliği yüzünden eskiden bu ağacın dalları, kökleri, çiçekleri ve yaprakları ve kabuğundan iplikleri, kumaşları ve deriyi boyamakta yararlanılırdı. Günümüzde de nar kabuğundan geleneksel boya üretmekte yararlanılır.

Nar suyu bu meyvenin önemli ürünlerinden biridir ve anti bakterial özelliği ile bilinir. Nardan nar salçası, şerbeti, reçeli, marmaladı, jelesi, meşrubatı, dondurması, sosu, pudrası, turşusu, esansı ve diğer bir çok ürün elde edilir. Nar çekirdeğinden de güçlü anti oksidan özelliği bulunan bir yağ elde edilir.

Günümüzde İran 60 bin hektarlık nar bahçeleri ve yılda bir milyon ton nar üretimi ile dünyada bu ürünün en büyük ihracatçısı konumundadır.

Nar tarım sektöründe bahçe ürünlerinden biridir ve mazisi 4 bin yıl öncesine dayanır.

İran’da günümüzde Fars, Horasan, Merkezi, İsfahan ve Yezd gibi bir çok eyaletinde 700 çeşit nar yetiştirilir. İran’ın merkezi çölünün çevresinde yer alan eyaletlerinde nar bu yörelerin ekonomisinde önemli yeri olmuştur.

İran’ın Save, Neyriz, Firdevs ve Becistan ilçeleri ülkenin en büyük nar üreticileridir. Save ilçesinde üretilen nar kalitesi, tadı ve ince kabuğu, ayrıca uzun süre kalıcı ve organik olması yüzünden dünyaca ünlüdür. Save narı dünyanın diğer narları en çok 4 ay sağlam kalmasına nazar 19 ila 24 ay kadar sağlam kaldığı için ünlüdür. Save narının bu özelliği içerdiği yüksek asit oranı yüzündendir. Save yöresinde 70 çeşit nar üretilir ki ülkenin iç ihtiyacını karşılamanın yanında yurt dışına da ihraç edilir.

İran’ın Güney Horasan eyaletinin Firdevs ilçesinde nar bahçelerinden her yıl 20 ila 30 bin ton nar toplanır ve iç ve dış piyasalara sevkedilir. Firdevs yöresinin ürettiği narın en önemli özelliği diğer yörelerde üretilen nar meyvelerine kıyasla yüzde 2 daha fazla şeker içermesidir.

İran’ın ve belki de dünyanın en iktisadi narı ise İsfahan eyaletinin Kaşan kentinin Fin yöresinde üretilir, öyle ki her beş kilo narın sadece yarı kilosu tüketici tarafından kullanılamamaktadır.

Yine İran’ın en pahalı narı Yezd eyaletinde üretiler ve büyük bir bölümü ihraç edilir.

İran’ın kuzeyinde Mazandaran eyaletinin Gelugah gibi ilçelerinde nar ağacı yaban ve organik olarak bulunmaktadır. Bu yöre hektar başına nar üretiminde en yüksek randımana sahiptir.

Nar ağacını yetiştirmek için elverişli olan İran’ın bir başka yöresi, Doğu Azerbaycan eyaletinde Aras ırmağının kıyısında yer alan Colfa yöresidir. Nar ağacı özellikle yarı sıcak iklimlerde iyi yetişir. Buna göre iklimi yarı sıcak olan Colfa yöresi nar yetiştirmek için en uygun bölgelerden biri sayılır. Bu yörede mayhoş tadında yetişen nar çeşitleri Ermenistan ve Azerbaycan Cumhuriyeti gibi komşu ülkelerde büyük rağbet görmektedir.

Ancak İran’ın nar ihracatında hedef piyasaları Hollanda, Almanya, Fransa, İsviçre, İsveç, Rusya, Türkmenistan, Güney Kore, Irak ve Fars körfezi kıyılarında yer alan BAE, Katar ve Kuveyt gibi ülkelerdir.