Bu bölümde Kermanşah'ın tarihi ticari merkezleri ile tanıştıracağız sizleri .

Kermanşah Çarşısı   Kermanşah şehrinin geleneksel ticari merkezlerinden biri olmasının yanı sıra kendi döneminde   Batı Asya bölgesinin en büyük kapalı çarşısı olmuştur.  Bu çarşı 200 yıl önce Muhammed Ali Mirza Devletşah döneminde inşa edilmiştir.  Kermanşah kapalı çarşısı   hala dinamikliğini korumuş ve şehrin ve etraftaki şehirlerin ekonomisinde de önemli rol oynamaktadır.   

Kermanşah'ın  kadim tarihi ve tarihi eserlerinin yanı sıra  bu şehirdeki  tarihi çarşılar da ilgi çektiğini görürüz.   Öyle çarşılar ki gezilmesi için saatlerce zamana ihtiyaç olacaktır.  Bu çarşılardaki uzun koridorlara ise en çok da tarih hayranları ilgi duyarlar. Bu çarşılardaki büyük odalar ve dükkanlar hep dikkat çeker. Buralara uğrayan biri muhakkak  hediyelik almak ister.  Bu çerçevede Kermanşah'ın  kalaş ayakkabıları, kak tatlısı, sarı yağı, pirinç ekmeği tatlısı, rengarenk kumaş turları hediyelik olarak öne çıkar.  Tabii bu şehirde bulunan çarşıda sadece bu tür hediyelikler değil  her şey bulunur.  İşte bu nokta Kermanşah'ın kapalı çarşısıdır.     

Kermanşah da tıpkı tarihi çarşılara sahip diğer şehirler gibi   eski yolların kesiştiği noktada yer almaktadır.   Bu çerçevede İran'ın Kuzey sınırlarından ya da Rusya ve Osmanlı'dan Fars Körfezine doğru  giden kafileler veya Doğu'dan Batı'ya doğru giden kafileler Kermanşah şehrinin bulunduğu noktadan geçmek zorunda kalmışlardır.     

Kaçarların ikinci kralı Fethalişah Gacar'ın oğlu Muhammed Ali Mirza Devletşah   1806 yılında  babasının emri üzerine  o dönem Kermanşahan adlandırılan eyaletin hakimi ve Irakeyn sancak bölgesinin hükümranı olarak   Gacarlar saltanatının görkemini gözler önüne sermek amacı ile Kermanşah'ta binalar tesis etmekle görevlendirildi.   Muhammed Ali Mirza Devletşah'ın ardından oğlu İmamkulu Mirza İmaduddevle  babanın yolunu devam ettirdi. Böylece  Kermanşah'ta devletşah veya imaduddevle ismi ile bilinen birçok tarihi bina ve eser geriye kaldı.        

Bu çerçevede Gacarlar hanedanı döneminde tanınan tarihi bir çarşı olan Kermanşah çarşısı da  Devletşah döneminde inşa edilen oğlunun döneminde tamamlanan çarşıdır.   Kral bile olabilecek durumdaki Muhammed Ali Mirza Devletşah erken ölümü nedeni ile dünyaya gözlerini yumdu ve Kermanşah hakimiyetini oğluna bıraktı.  Onun ardından ise  yine oğlu Muhammed Hüseyin Mirza Hişmetuddevle ve daha sonrası da Muhammed Taki Mirza Hüsamüssaltana ve Tahmasp Mirza Muididdevle hakim olarak atandı.   Bu kişilerin ardından ise sıra  İmamkulu Mirza İmaduddevle'ye geldi.  Kermanşah şehri ise bu hükümran döneminde imar hale getirildi.   Bu çerçevede çarşının üstü kapatıldı ve genişletildi. 

Kermanşah  kapalı çarşısının  büyüklüğü ve önemini gözler önüne seren hususlardan biri de Nasıreddin Şah Gacar seyahatnamesinde adının geçmesidir.   Bu dönemde şehir etrafında bulunan 40 kadar han ve kervansaray   bu bölgenin  kafilelerin uğrak noktası olduğunu gösteriyor.  Fransız şarkiyatçı Eugene Flandin ise   bu şehirden   değerli yükler ve mallar taşıyan büyük kafileler ve kervanların Doğu'dan ve Batı'dan geçtiğini belirtmiştir. 

Kermanşah kapalı çarşısı 18 kadar koridordan oluşmasının yanı sıra güzel süslenmiş giriş ve çıkışlara ve de kavşaklara sahiptir.     Bu da  eski zamanlarda yaşamış mimarların estetik becerileri ve bölgenin zengin kültürünün göstergesidir.   Bölge ekonomik olarak revaçta olup İpek Yolunun da uğrak noktalarından biri sayıldığı zaman bu çarşı   Avrupalı ve Asyalı tüccarın asıl alışveriş yaptığı nokta idi. Bu nokta stratejik öneminden dolayı birçok özel kültürel özelliklere de sahiptir.   

Kermanşah kapalı çarşısında Vekiluddevle, Hac Ali Muhammed Hemedani ve Yeni Sera diye üç önemli  sera vardır: Vekiluddevle aslında  dört avludan ve bir koridordan oluşan bir seradır.  Koridor ve büyük avlu seranın ortasında yer alıp seranın bölümlerine bir birine bağlıdır.  Daha büyük avlunun ortasında ise  keşkül tası biçiminde bir havuz yapılmıştır. Günümüzde ise bu havuz bahçe olarak kullanılmaktadır.  Seranın her bölümünde tuğla cepheyi görmek mümkün.  Kimi noktalarda ise   turkuvaz renginde fayans işlemeleri de görülmektedir.   

Yeni Sera diye bilinen alan ise  iki salon ve bir koridordan oluşmaktadır. Bu koridor ise Doğu-Batı eksenindedir.   Aslî salonun yanı sıra bir de daha küçük salon ve avlu, Güney Doğu kısmında  da zaviye bulunmaktadır.  Dükkanlar ise   simetrik olarak salonların etrafında yer almıştır.    

Hac Ali Muhammed Hemedani Serası ise günümüzde çarşı alanının dışına çıkacak şekilde Feyzabad mahallesinde  yer almaktadır. Bu sera geçmişte Kermanşah kapalı çarşısının bir parçası sayılırmış.  Bu sera  iki katlı olup bodrum katına da sahiptir.  Giriş kapısı  fayans işlemeli, binanın içi ahşap sütunlar ve sütun başlıkları ile süslenmiştir.  

Târike Bazar ve Kadim Pazar isimleri de bilinen Kermanşah geleneksel çarşısı   iç açıcı mimarisi ile  Kermanşah eyaletinin önemli tarihi eserlerinden sayılır.  Bu çarşı,  Kermanşah'ın en önemli parçalarından biri sayılır.   Burada ticareti, toplumun sosyal, kültürel ve dini faaliyetlerini beraber görmek mümkün.   Seraların dışında  Kermanşah kapalı çarşısında diğer değerli noktalar da bulunmaktadır.  Bu çerçevede  Emaduddevle camisi, Hac Şehbaz Han Camisi ve  Hamamına değinmek mümkün. 

Günümüzde  ise üretim alanında faaliyet gösteren mesleklerden sadece demirciler, kurabiyeciler ve kuyumculara değinmek mümkün.  Çarşının  bazı kısımları ise  dini veya etnik azınlıkların ismi ile anılmaktadır. Örneğin Yahudiler çarşısı veya Türkler çarşısı.  Kapalı çarşının  uzun koridorlarında birçok sera ve  kervansaraylar bulunmaktadır. Bunlar tarih boyunca yolcular ve tüccara büyük hizmetler sunmuşlardır.    

Kermanşah tarihi çarşısı  İran'ın en büyük kapalı çarşı kompleksidir.  Bu çarşının tavan bölümü   İran'ın diğer tarihi çarşılarında olduğu gibi  iki kanatlı kavislidir.  Tavan bölümünde özel ışığı içeri alan delikler yerleştirilmiştir.    Dükkanlar da daha kısa bir şekilde ancak aynı iki kanatlı kavisli olarak  çarşının iki tarafında inşa edilmiştir.  

Kermanşah çarşısı ana koridora sahip olmasına rağmen  diğer çarşılarda olduğu gibi  tali koridorlar, seralar, bölmeler ve kervansaraylara da ev sahipliği yapmaktadır.  Bunların hepsinin bir araya gelmesi ile Kermanşah Tarihi Çarşısı meydana gelmektedir.   Mevcutta ise  çarşının ana koridoru   Kermanşah şehrinin gelişimi ve Moderris caddesinin buradan geçmesi ile iki bölüme ayrılmıştır. Çarşının daha büyük kısmı  Tophane çarşısının başından  ÇağaSorh tarihi kapısından başlanıp  Seyyed Cuma Köprüsü tarihi kapısına doğru devam etmektedir.  Buğdacılar, tüfekçiler, Türkler, Eğerciler, bakırcılar, kuyumcular, kurabiyeciler, kumaşçılar ve demirciler koridorları ve salonları bu bölümde yer almaktadır.

Kermanşah kapalı çarşısı kadim mimarisi  ve geniş alanı ile şimdiye kadar çok geniş çaplı mesleklere ev sahipliği yapmış ve bu yüzden  İran'ın diğer önemli çarşıları sayılan,Rey Büyük Çarşısı, Hemedan Büyük Çarşısı, Şuş Büyük Çarşısı, İsfahan Büyük Çarşısı, Şiraz Büyük Çarşısı, Kerman Büyük Çarşısı ve Tebriz Büyük Çarşısı ile karşılaştırılmaktadır. 

Kermanşah çarşısı  4 temel bölümden oluşmaktadır.  Bu çarşı uzunluğuna gelişmiş ve iki tarafında birçok kamu alanı da bulunmaktadır.  Çarşının içinde bulunan boş alanlar ve dükkanların bir birine bağlı olduğunu  bunun mimari güzellik katmak amacı ile de hayata geçirildiklerini söylemek gerek.  

Kermanşah çarşısının önemli özelliklerinden biri de   her mesleğin diğer meslekler ile bağlantısına, müşterilerin ihtiyaçlarına ve şehrin yapısına uygun bir şekilde yerlerine yerleştirilmesi ve bölümler arasında makul bir bağlantısının ve uyumun sağlanmasıdır. 

Mevcut dönemde ise Moderres caddesinin inşası ile bu tarihi kapalı çarşı  Doğu ve Batı kısımları olmak üzere ikiye ayrıldı.   Şimdi de  bu cadde   bu tarihi yapıyı ikiye ayırıp   Ulu  Cami ve Sebze Meydan alanından geçtikten sonra   ticari birimlerin bulunduğu alana bağlanmıştır. 

Kermanşah da artık modern hayata ayak uydurmuş ve ticari komplekslerin  ev sahipliğini yapmaya hazırlanmıştır.  Bu ticari merkezlerde alışverişler iyice kızışmasına rağmen  Kermanşah kapalı çarşısı da hala  göz kamaştırıcı güzelliği ile  insanların ruhunu okşamaktadır.    

Siz de eğer rengarenk  kumaşlar ve yöresel giysilere ilgi duyuyorsanız bu çarşının kumaşçılar salonuna ve koridoruna uğrayın.   İran'ın bu bölgesinin lezzetli tatlılarının satıldığı kurabiyeciler ve pastacılar koridoruna da baş vurabilirsiniz.  Burada  Bji ve kak tatlısından pirinç ekmeği tatlısına kadar türlü türlü tatlılarla karşılaşacaksınız. Yemek olarak da Kermanşah'ın  çubuk badem pilavını ve köftelerini yiyebilirsiniz.  Buna ilaveten   bu görkemli çarşının tarihi mekanlarını da bir bir gezebilirsiniz ve büyük bir sanat turu atabilirsiniz.