Эрон бўйлаб саёҳат (43)
Ушбу дастурда биз Шерознинг яна бир қанча диққатга сазовор жойлари билан танишамиз. биз билан бўлинг
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат туркуми тингловчилари ва мухлислари, шуни эсда тутингки, аввалги дастурда биз Форс вилоятининг маркази Шероз шаҳрига ташриф буюрган эдик. Ҳофизия, Саъдия, Вакил тарихий бозори, Шаҳчероғ, Эрам боғи, Персеполис, Пасаргард - бу шаҳарга саёҳат пайтида ўтказиб юбормаслик керак бўлган Шерознинг диққатга сазовор жойлари. Шунингдек, Эроннинг буюк шоирлари мақбараси ва Шерознинг энг машҳур ва таниқли сайёҳлик жойларидан бири бўлган Ҳофизия ва Саъдияни зиёрат қилишни режалаштирганмиз.
Ҳофиз номи билан машҳур Хожа Шамсуддин Муҳаммад Шерозий (милодий 1315-1390), энг моҳир форсий лирик, лисон ал-Ғайб лақабини олган, ҳижрий ВИИИ аср шоири ва жаҳоннинг машҳур нотиқларидан бири. Унинг машҳур китоби “Дивон” (шеърлар тўплами). Унинг аксарият шеърларида ишқ ва тасаввуф мавзулари ёритилган. Машҳур немис шоири ва даҳоси Иоган Волфганг Гёте (1832-1749) каби дунёга машҳур кўплаб шоирлар Ҳофизга маҳлиё бўлиб, Ҳофиз шеърларидан илҳомланиб шеърлар ёзганлар. Ҳофиз шеърларини турли тилларга таржима қилиш орқали дунёнинг кўп одамлари Ҳофиз шеърлари билан таниш бўлади. Ҳофизнинг Эрон халқи орасида алоҳида ўрни бор ва унинг кўпгина шеърлари мақол сифатида келтирилади. “Ҳофизхонлик” эронликларнинг ўсмирлардан тортиб кекса авлодларигача мунтазам равишда қиладиган ишларидан биридир. Шунингдек, Ҳофиз шеърлари анъанавий Эрон мусиқаси ва хаттотлигида кўп марта қўлланилган.
Бу буюк Эрон шоирининг қабри Ҳофизия кўчасида жойлашган. Ҳофиз қабри 20 та тош устунли гўзал тош бинодан қурилган бўлиб, унинг атрофида ям-яшил дарахтлар, ям-яшил гуллар билан қопланган боғ жойлашган. Ҳофиз қабри меъморчилиги Аҳамонийлар ва Зандилар даври меъморчилигидан олинган бўлиб, ҳижрий 1315-йилга тегишли. Ҳофизия дизайнери Андре Годард исмли франтсуз архитектори, Годард Эрон маданияти ва санъатига алоҳида қизиқиш билдирган буюк шарқшунослардан биридир. Шуни билиш керакки, Ҳофиз қабри биринчи марта ҳижрий 856 йилда Форс ҳукмдори Муҳаммад Яғмаий саъй-ҳаракати билан қурилган ва шу кунларда у Шерознинг маҳаллий ва хорижий саёҳатчилар орасида энг машҳур сайёҳлик масканларидан бирига айланган ва доимо унинг мақбарасига кўплаб зиёратчилар ташриф буюради
Саъдий мақбараси - ҳар йили кўплаб одамларни ўзига жалб этадиган Шероздаги яна бир сайёҳлик маскани. Милодий 13-аср шоири Саъдий ҳам Эроннинг машҳур шоирларидан биридир. У чуқур ахлоқий тафаккури билан бутун дунёга машҳур. У мўғулларнинг Эронга бостириб кириши сабабли ўнлаб йиллар давомида дунё кезган донишманд эди. У ўзининг бошидан кечирганларини, кузатишларини ва асосан ўша урушдан омон қолган одамлар билан учрашган ҳикояларини нозик ва чиройли ёзган. Унинг асарлари мўғуллар томонидан камситиш ва таъқиблардан азият чеккан оддий эронликларнинг бошидан кечирган воқеаларнинг бевосита аксидир.
Саъдий мақбараси Делгўша боғи ёнида ва бу форс шеърияти ва адабиёти шоири қабри ёнида бошқа қабрлар бор. Бу ерда машҳур шоир Саъдий умрининг сўнгги кунларини ўтказган ва вафотидан кейин дафн этилган. Илхонлилар даврида қабрнинг асл иншооти бир неча даврларда қурилиб, таъмирланиб, охир-оқибат паҳлавийлар даврида унинг ҳозирги кўриниши ва қиёфасига айланиб, одамлар келиб Саъдий шеърларини шивирлайдиган масканга айланган.
Шероз шаҳри кўп юксалишларни кўрган. Бир пайтлар бу шаҳар Зандиянинг пойтахти бўлган. Широздаги Зандия даврига оид гўзал ва тарихий бинолар санъат ва меъморчилик нуқтаи назаридан жуда муҳим. Бу мажмуани бирга зиёрат қилганингиз маъқул.
Занд мажмуаси қалъа, ҳаммом, масжид ва анъанавий бозорни ўз ичига олади. Ушбу мажмуанинг жойлашуви Шерознинг марказида ва Занд кўчасида, Шерознинг энг қадимий кўчалари ва ушбу шаҳарнинг энг яқин ва энг яхши меҳмонхоналари орасида жойлашган.
Бу мажмуа Шерознинг тарихий ва қизиқарли диққатга сазовор жойларидан биридир. Занд мажмуаси Эрон миллий асарлари рўйхатида рўйхатга олинганини билиш ўринли.
"Карим Хони қалъаси" Зандиядаги энг муҳим ва энг катта бино бўлиб, у 12 200 квадрат метр майдонда энг яхши материаллар ва ўша даврнинг энг яхши меъморлари томонидан қурилган ва Каримхоннинг қароргоҳи бўлгани учун Каримхон қалъаси номи билан машҳур. Қўрғон биноси ташқи кўринишидан ўрта аср қалъаларига ўхшаб, ичкаридан анъанавий Эрон бинолари, ҳовлилари, ҳовузлари ва сувоқлари билан қурилган. Қўрғон турар жой ва ҳарбий архитектуранинг уйғунлиги бўлиб, Қожарлар даврида маҳаллий ҳукмдорларнинг қароргоҳи бўлган. Каримхоний қалъаси паҳлавийлар даврида қамоқхонага айлантирилган ва фойдаланишнинг бу нотўғри ўзгариши бинога жиддий зарар етказган. Ҳозирги вақтда Карим Хон қалъаси қизиқарли ва ажойиб ҳайкаллар музейи бўлиб, Эрон Ислом Жумҳурияти Маданий мерос ташкилоти томонидан бошқарилади.
Эроннинг деярли барча йирик шаҳарларида жуда чиройли архитектурага эга йирик бозорлар мавжуд. Бу бозорлар табиийки, барча турдаги сувенирлар ва ҳунармандчилик буюмларини харид қилиш учун энг яхши жой. “Вакил бозори” Эрондаги энг яхши тарихий бозорлардан бири бўлиб, қурилган барча бинолар орасида Вакил бозорининг бетакрор мажмуаси гавҳардек порлаб туради. Ушбу ажойиб тўпламни қурилиши тахминан ҳижрий 1137 йилда бошланган ва 1156 йилгача давом этган. Турли даврларда бозор танасида капитал таъмирлаш ва ўзгаришлар амалга оширилди. Илгари бу бозор Шерознинг асосий ва марказий бозори бўлган бўлса, бугунги кунда у ёшларнинг харид қилиш учун тўпланадиган жойига айланган ва ўзининг анъанавий ва эски муҳитини ҳамон сақлаб қолган. Бозорда гиламлар, зираворлар, ҳунармандчилик ва антиқа буюмлар учун эски дўконлар мавжуд. Ушбу бозорнинг ўзига хос хусусиятлари орасида ажойиб гўзаллик ва архитектура ва кондиционерлик учун қурилган тешиклари бўлган мултипликатив камар киради.
Вакил бозори ёнида жуда чиройли уй жойлашган бўлиб, у "Мошир" уйи номи билан машҳур бўлган ранг-баранг шиша билан қопланган нафис кошинлар ва ёғоч деталларга тўла. Бу гўзал уйнинг асосчиси марҳум Мирзо Абулҳасан Мушир ал-Мулк эди. 1348 йилда ушбу бинода амалга оширилган таъмирлаш ва реставрация натижасида бу тарихий обида қайта тикланди. Ҳозир бу уйнинг бетакрор ҳовуз уйида чойхона бўлиб, унда ажиб кошинлар ва мокасинлар қўйилган, уй хоналарида форс ҳунармандчилиги ва маҳаллий санъат намуналари ҳам намойиш этилган, шу боис бу жой ъсанъат саройи” деб ҳам аталади.
Эрон меъморчилигининг яна бир ажойиб кўриниши - ажойиб кошинлар кўрсатадиган Вакил масжидидир. Кўп сонли устунли бу бинонинг катта навлари бу масжидни Эрондаги бошқа масжидларга қараганда бадиий ва беназир асарга айлантирган. Бу масжид яқинида вакил ҳаммоми жойлашган бўлиб, ўз даврининг етук дурдоналаридан бири ҳисобланади. Бу ҳаммом Эронда музейга айлантирилган анъанавий ҳаммомлардан биридир. Бу ҳаммом ўша даврлардан ҳикоя қилувчи, ўша даврдаги Эрон маданияти ва халқи билан таништирувчи ҳайкалларга тўла. Вакил ҳаммоми ўз даврининг энг илғор архитектура техникасидан фойдалангани учун доимо ҳайратга тушган ғайриоддий намуналардан биридир.
