18-Остона саммити; музокараларнинг ҳолати ва муҳим жиҳатлари

Сурия бўйича Остона саммитининг 18-раунди кеча, 15-июн куни Қозоғистон пойтахти Нурсултонда уч кафил давлат вакиллари иштирокида бошланди ва икки кун давом этади.

Остона жараёни 2017-йилнинг 23-январида бошланган. Жараённинг маркази ва асоси БМТ Хавфсизлик Кенгашининг 2254-резолюциясининг остонаси ва Сурия суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини сақлашга содиқ қолишга урғу беришдир. Остона саммитида тўрт гуруҳ иштирокчи қатнашади: Сурия ҳукумати ва унинг мухолифлари, кафил давлатлар, кузатувчи давлатлар ва БМТ вакили ҳамда айрим халқаро институтлар.

18-учрашувда Сурия делегациясига Сурия Ташқи ишлар вазири ўринбосари Айман Сусан, Сурия мухолифати эса Аҳмад Тома раҳбарлик қилади. Учрашувда кафил ҳукуматлар вакиллари сифатида уч давлат, Россия, Эрон Ислом Жумҳурияти ва Туркия иштирок этмоқда. Иордания ҳукумати делегацияси ҳам назорат органи сифатида мавжуд. Ливан делегацияси ҳам аввалги учрашувларда иштирок этган. Жорий Остона йиғилишида БМТнинг Сурия бўйича махсус вакили Гиер Педерсеннинг сиёсий ёрдамчиси Роберт Данн билан бирга БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлиги ва Халқаро Қизил Хоч қўмитаси вакиллари ҳам иштирок этмоқда.

Остона учрашувларининг энг муҳим ютуқларидан бири Суриядаги кескинликнинг пасайганлиги бўлди. Учрашувлар бошланганидан буён Суриянинг турли ҳудудларида кескинлик пасайган ва деескалация зоналарига гуманитар ёрдам жўнатилган.

17-йиғилиш 2021-йил декабр ойида Нурсултон шаҳрида бўлиб ўтган ва энди 6 ойдан сўнг 18-йиғилиш ўтказилмоқда. Учрашув Сурия ташқи ишлар вазири ўринбосари Айман Сюзан Туркиянинг ҳаракатларини, айниқса Сурия шимолига бир неча бор уюштирган ҳужумларини қаттиқ танқид қилиб, буни халқаро ҳуқуқнинг очиқдан-очиқ бузиши ва Остона саммитидаги ютуқларга зид деб атаган пайтга тўғри келди. Аслида Туркия Сурия суверенитетини такрорий ҳужумлар билан бузмоқда, бироқ Туркиянинг ўзи Остона жараёнини кафолатловчи давлатлардан бири ҳисобланади ва Остона жараёнининг энг муҳим асоси Суриянинг суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини сақлаб қолиш мажбуриятидир.

18-Остона саммитининг яна бир жиҳати шундаки, Россиянинг ҳозир бўлиши Сурия инқирозини ҳамон ўзининг ташқи сиёсатидаги устувор йўналишларидан бири деб билишини кўрсатди. 24-февралда Россиянинг Украинага бостириб кириши бошланганидан сўнг Россиянинг Сурияга эътибори сусайгани ва Москва Суриядан ўз қўшинларини олиб чиқишга интилаётгани ҳақида кўплаб хабарлар пайдо бўлди. Россия президентининг махсус вакили Александр Лаврентев Остона саммити аввалида Россиянинг Украинада махсус ҳарбий амалиёт ўтказаётганига қарамай, Сурия муаммосини ҳал қилиш Россия ташқи сиёсатининг устувор йўналишларидан бири эканини айтди.

Афтидан, 5 та масала 18- йиғилишининг энг муҳим устувор йўналишларидир.

Сурияни қайта тиклашга кўмаклашиш, суриялик қочқинларнинг қайтишига кўмаклашиш, шунингдек, Сурия конституциясини ишлаб чиқиш жараёни 18-Остона саммитининг бошқа мавзуларидир.

АҚШнинг Сурияда ноқонуний мавжудлиги ва ИШИД терроризмига қарши кураш баҳонасида нефтини ўғирлаш ана шу масалалардан биридир. Исроилнинг Сурияга тез-тез ҳужум қилиши Остона саммитининг яна бир мавзуси бўлади. Охирги ойларда сионистик режим турли баҳоналар билан Сурияга ҳужумларини кучайтириб, Туркия ва Америка билан бирга Сурия суверенитетини бир неча бор бузди.

Сурия бўйича "Остона-18" йиғилиши чиқарилган сўнгги баёноти билан якунланди