Pars Today

Балхоб тумани тақдири Толибон кучлари томонидан қамал қилингани сабабли мураккаблашган, кенг кўламли тўқнашувлар ва оммавий қотллар бўлиши эҳтимоли бор.

Толибон билан келишмовчиликдан сўнг Толибоннинг ягона ҳазора қўмондони Мавлавий Маҳди Мужоҳид беш ой олдин гуруҳдан ажралиб, она шаҳри Балхобда уларга қарши чиқди. Толибоннинг Бомиён вилоятидаги собиқ хавфсизлик бошлиғи Мавлавий Маҳди Бомиён губернатори билан келишмовчиликдан кейин истеъфога чиқди, Кобул ва Ҳилмандда бошқа масъулият таклифларини рад этди ва Балхобга қайтди. Толибон ўртасидаги келишмовчиликлар, бу гуруҳ Афғонистонни эгаллаб олганидан кўп ўтмай Фарёб вилоятидаги ўзбек қўмондонларининг қуролсизлантирилиши натижасида бошланиб, аста-секин Панжшир, Тахор, Бадахшон, Фарёб ва Сарипўл вилоятларида давом этди.

Атлас ахборот агентлиги раҳбари, Афғонистон бўйича эксперт Сайид Аҳмад Мусавий шундай деб ҳисоблайди: Меҳди Мужоҳид шундай хулосага келдики, Толибон ҳеч қандай тарзда иттифоқчи ҳисобланган одамлар билан, яъни улар асли толиб ва пуштунлардан  бўлмаган ва Толибоннинг асосий таркибига кирмайдиган гуруҳ аъзолари ҳеч қандай ҳолатда ташкилотнинг асосий ва биринчи даражали аъзоси сифатида кўрмайди. Меҳди Мужоҳид Толибон уни Балхобдан сиқиб чиқаришни ва кучлари ва ҳарбий объектларни тарқатиб юборгандан сўнг уни олиб ташлашни режалаштираётганини ҳис қилди.

Шу боис, Толибон ва Мавлавий Маҳди ўртасидаги бир неча музокаралар ва воситачиликдан сўнг, ҳозирда Балхоб хавфсизлик билан боғлиқ хавотирли вазиятда. Толибоннинг инклюзив ҳукумат туза олмагани, шунингдек, этник ва диний зиддиятларнинг кучайиши Афғонистонни ноаниқ келажакка олиб келди ва Балхоб мамлакатдаги хавфсизлик инқирозининг бир мисолидир.

Шу муносабат билан Муҳаммад Муҳаққиқ Толибонни аввалги ҳукуматнинг сиёсий арбоблари ва Афғонистон халқи Ислом бирлиги партияси етакчиси ҳақида огоҳлантирди ва шундай деди: Балхобга қилинган ҳужум ҳазора халқи билан уруш ҳисобланиб, ҳеч бир томоннинг манфаатига мос келмайди.

Балхобнинг ўтиб бўлмас мавқеи ҳамиша ўша ҳудуднинг туб аҳолиси ёрдамида бўладиган тўқнашувларда қўрғон бўлиб келган. Балхоб аҳолиси мураккаб тоғлар ва водийлар ўртасида яшайди. Албатта, бу ҳолат минтақанинг қамал қилинишига ҳам олиб келади, чунки Балхобга Бомиён, Санчарак ва Суф водийсидан учта кириш йўлида бир нечта кўприклар бор ва бу кўприкларнинг вайрон бўлиши билан Балхоб ўз аҳолиси учун қамоқхонага айланади. Шунга қарамай, Балхоб қачон хоҳласа, босқинга қарши туриб, енгилмас қалъага айланди. 1990-йиллардаги каби, ўша пайтда Толибон Балхобни қўлга кирита олмади. Аммо ҳозир Балхобдаги баъзи этник ва диний тафовутлар, тумандаги ҳазоралар кўп бўлишига қарамай, унинг хавфсизлигига таҳдид солмоқда. Шу муносабат билан Афғонистон бўйича журналист ва эксперт Мухтор Вафо Сарипўл вилоятидаги сиёсий фаолдан иқтибос келтирди: Балхобда ўнлаб йиллар давом этган ички зиддият мавжуд ва айнан мана шу фарқ Румий Маҳдийнинг шаҳардаги рақибларини Толибонни қўллаб-қувватлашга ундаган.

Бу узоқ йиллик келишмовчиликларга қўшимча равишда, Толибоннинг ўзликлар билан боғлиқ зиддиятларининг кучайиши турли гуруҳларнинг ишончсизлиги ва можаронинг бошқа ҳудудларга тарқалиши ва беқарорлашиши эҳтимолини оширди. Шу муносабат билан Афғонистондаги университет профессори Али Амирий шундай деди: Балхобдаги уруш қўзғолон эмас, бу тозалашдир. Толибон исёнкор элементни бостирмайди, балки бегона элементни тозалайди. Гап шундаки, этник ҳақиқатнинг қаттиқ қояси тез орада Толибон остидан чиқиб кетди.

Қомондон Жалил Балҳабий ҳам Толибонни тозалаш ҳақида шундай деди: Шу кунгача Толибон аймоқ, тожик, туркман, ўзбек ва ҳазора толибларидан тозалашда катта муваффақиятларга эришди. Баъзилари қочиб кетишган, баъзилари эса ишдан бўшатилган. 

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, инклюзив ҳукумат ваъдасига қарамай, Толибон бу борада ҳали самарали чоралар кўрмади. Бу ҳолат Афғонистонда этник ва диний зиддиятларни кучайтирар экан, мамлакатни ноаниқлик ҳолатига солиб қўйди ва афғон халқи ўртасида чет элликларнинг аралашуви ва бўлинишига йўл очди. Афғонистон бўйича эксперт Сайид Аҳмад Мусавийга кўра, мамлакат соатли бомбага айланган ва портлаш қаердан бошланган бўлса, у ердан тарқалади. Бу Марказий разведка бошқармаси ва АҚШ бошиданоқ қидирган нарса.

Афғонистоннинг Балхоб туманидан Толибон қўшинларининг олиб чиқилиши