Эрон бўйлаб телеканали (70)
Бугунги дастуримиз Қудс Разавий вилоятининг қимматли музейлари билан танишишга бағишланган. Биз билан бўлинг.
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат дастурлари тўпламининг барча тингловчилари ва мухлислари, азиз дўстлар. Ҳазрати Ризо алайҳиссаломнинг муборак остонасига қадам қўйган барча инсонлар бу муқаддас даргоҳга зиёрат қилиш, руҳларини сайқаллаш мақсадида келишган бўлса-да, лекин шуни айтиш керак, Остона Қудс Разавий музей мажмуаси Эрондаги энг хилма-хил музейлардан бири бўлиб, зиёратдан кейин унга ташриф буюриш бежиз бўлмайди.
Бугунги дастуримиз Қудс Разавий вилоятининг қимматли музейлари билан танишишга бағишланган.
Остон Қудс Разавийнинг қимматбаҳо музейи Ҳазрати Ризо (а.с.)нинг муқаддас қадамжолари ёнида жойлашган. Муқаддас Разавий зиёратгоҳида маданият маркази сифатида музей ташкил этишдан кўзланган мақсад, маъсум ва поклик бағишловчилари томонидан Ҳазрати Ризо (а.с.) музейига совға қилинган нафис, қимматбаҳо ва нодир буюм ва асарларни намойиш этишдан иборат. 1999-йилдаги сўнгги ўзгаришлар ва янги музей очилгандан сўнг, ҳозирда турли мавзудаги ўн битта музей мавжуд.
Остон Қудс Разавий музейида Қуръон хазиналари, гилам ва тўқимачилик буюмлари, астрономия ва соатлар, қурол-яроғ хазиналари, маркалар, банкнотлар ва тангалар хазиналари, медаллар хазиналари, Машҳад тарихи, расмлар, қобиқ ва салянгозлар хазиналари, сув ҳайвонлари, идиш-товоқлар, тош ва кулолчилик хазиналари, муаззам раҳбар совғалари орасида Миллий мулк музейи ва Антропология музейи мавжуд.
Остон Қудс Разавийдаги биринчи музей 1324-ҳижрий йилда Имом Ҳумайний ҳовлисида 1024 квадрат метр майдонга эга бинода қурилган ва Остон Қудсдаги ҳозирги музейлар коллекцияси Ковсар ҳовлисида жойлашган. Тўрт қаватли Разавий муқаддас зиёратгоҳининг марказий музейи қимматбаҳо ва ранг-баранг асарлар тўпламига эга. Пастки қаватда марка ва банкноталар хазинаси, биринчи қаватда Машҳад тарихи ва танга ва медаллар хазинаси, устритса, салянгоз ва моллюскалар хазинаси ҳамда тасвирий санъат хазинаси жойлашган. Астрономия хазиналари ва соатлар, қурол ва идишлар иккинчи қаватда жойлашган. Ушбу музейга Ковсар ҳовлисидан кириш мумкин.
Разавий зиёратгоҳи марказий музейининг бир қисми
Биринчи хазина тош ва кулолчилик буюмлари коллекцияси бўлса, музейга ташриф буюриш чоғида ташриф буюрувчилар олдига қўйиладиган биринчи буюм – ташриф буюрувчилар эътиборини ўзига тортадиган оқ тошдир. Имом Ризо (а.с.)нинг муқаддас зиёратгоҳига тааллуқли бўлган биринчи қабр тоши оқ совун тошидан ўйилган ва ниҳоятда нафислик билан қилинган. Бу тошнинг ўртасида меҳроб матни ва ҳошиясида куфий ёзувида иккита ёзув бўлиб, меҳроб шаклидаги қисмида унинг асосчисининг исми Аҳмад ибн Али ибн Аҳмад Алавий Ҳусайний ва қурувчининг исми Абдуллоҳ ибн Аҳмад тош устига ўйиб ёзилган. Музейдаги аксарият асарлар таъмирланган бўлиб, улар орасида ВИИ-ВИИИ асрларга оид асарлар, айниқса, Сафавийлар ва Қожарлар даврига оид асарларни кўриш мумкин. Мавжуд битиклар орасида зиёратгоҳнинг Сафавийлар даври хаттоти Алиризо Аббосийнинг хаттотлиги акс эттирилган зарҳал битиклари кўзни қамаштиради.
Гилам ва тўқимачилик ихтисослаштирилган хазинасида тарихий ва бадиий қимматга эга бўлган, баъзилари Сафавийлар даврига оид 100 га яқин нафис гиламлар намойиш этилмоқда.
Бу хазинани ташкил этишдан мақсад халқнинг турли қатламларини гиламчилик билан боғлиқ ўзига хос санъат турлари ва ушбу хазинада намойиш этилаётган ҳунармандчилик турлари билан таништиришдан иборат. Бу хазинанинг нафис гиламлари қаторида 500 йиллик Сафавийлар гиламини ва Ҳафт Шаҳр Эшгҳ гиламини қайд этишимиз мумкин.
Ҳафт Шаҳр гилами Эрон-Ислом маданияти ва сивилизациясини ифодаловчи, томошабиннинг ўзига хос тасвир ва нақшларини ўчириб ташлайдиган ушбу коллекциядаги энг гўзал гиламлардан биридир.
460х370 см ўлчамдаги ва меҳроб дизайни билан тўқилган ва Макка, Мадина, Карбало, Нажаф, Машҳад, Каземин ва Самарранинг етти шаҳарларидаги диний жойлар тасвирлари, шунингдек, Имом масжиди каби бошқа диний бинолар ва жойлар тасвирлари билан безатилган. Исфаҳон шаҳри ва Саъдий, Ҳофиз, Ис Фирдавсий каби шоирлар мақбаралари ҳам унда акс этган.
Бу етти сурат атрофида фаришталар худди шу жойларга сажда қилиб, яширинча ва муҳтождек япроқларга ўхшаш чизмалар билан кўринади. Ушбу гилам профессор Маҳмуд Фаршчиан томонидан ишлаб чиқилган ва Ҳож Меҳди Сафдарзода Ҳагиги томонидан тўқилган ва совға қилинган. Маржон боғи гилами, қирқ устунли сарой гилами, Ашуро даври гилами, Пайғамбаримиз масжиди гилами ва икки қиррали парда гилами бу хазинадаги нафис Эрон ҳунармандчилигининг бошқа дурдоналаридир.
Маркалар ва банкноталар хазинаси Остон Қудс Разавий музейлари коллекциясидаги яна бир ихтисослашган хазинадир. Бу хазина 1990 йил 12 февралда Остон Қудс Разавий музейлари коллекциясидаги иккинчи ихтисослаштирилган хазина сифатида очилган. Ушбу тўпламда ҳар бир давлат ва халқнинг урф-одатлари, тарихий обидалари билан уларнинг маркалари ва банкноталари орқали танишишингиз мумкин. Ушбу хазинанинг бошқа шунга ўхшаш хазина ва музейлардан ўзига хослиги шундаки, деярли барча Маркалар ва бошқа почта жўнатмалари, банкноталар ва тангалар кўргазмага қўйилган бўлиб, коллекция Сомон ал-Имом муқаддас зиёратгоҳига ҳадя қилинган совғалар тўпламидан иборат. Ушбу хазинада 422 минг донадан ортиқ марка ва бошқа почта жўнатмалари, 14 минг дона банкнот барглари ва 27 минг танга бор. Унинг фақат бир қисми залда оммага намойиш этилади ва катта қисми хазинада сақланади.
Рангтасвир ва тасвирий санъат хазинасида Эрон ва Европанинг моҳир рассомларининг қимматбаҳо асарлари тўплами намойиш этилган. Натуризмнинг турли услубларидаги 30 та расмнинг мавжудлиги, рангтасвир, ушбу авлоднинг диққатга сазовор жойлари бадиийдир.
Остон Қудс марказий музейи коридорлари ва қаватларидан кейин қурол ва уруш қуроллари хазинаси қуроллар эволюциясини кўз олдига қўядиган макондир. Тарихнинг турли даврларига оид ҳар хил эски қуроллар, ҳар хил қиличлар ва жанговар кийимлар бу хазинанинг диққатга сазовор жойларидандир.
Сув хазинасида 508 га яқин ажойиб денгиз жониворлари тўпланган бўлиб, улар энг муҳим сув жонзотлари саналади ва кўпроқ ташриф буюрувчиларнинг эътиборини тортади.
Нафоис хазинаси муқаддас зиёратгоҳнинг жануби-шарқий томонида икки қаватда жойлашган. Биринчи тоифага Қуръон хазинаси киради, унда ҳозирда 79 та нафис ва қимматли Қуръон, жумладан Имом Али, Имом Ҳасан Можтабо, Имом Ҳусайн, Имом Зино ал-Обедин ва Имом Ризо (а.с.)га тегишли асарлар акс эттирилган.
Ғазнанинг бошқа қисмларида, жумладан, Ҳофиз девонида ҳам қўлёзмалар тўпламлари мавжуд. У томонидан Остон Қудс музейига ҳадя қилинган. Бу коллекциядан хаттотлик ва зардўзлик расмлари, расмлар, гиламлар, шиша ўймакорликлари, ёғоч қопламалари, устритсали мозаикалар, тикувчилик, мисга ўймакорлик, турли идишлар, нусхалар ва турли медаллар мавжуд.
Антропология музейи муқаддас Разавий зиёратгоҳининг жануби-ғарбий томонида Амир Малекшоҳ қабри ёнида жойлашган. Бу бино ўтмишда Шоҳ Аббос Сафавий даврида вақф орқали зиёратгоҳга кўчирилган ҳаммом бўлиб, 2006-йилда реконструкция қилиниб, музейга айлантирилган. Музейда намойиш этилаётган ашёлардан ташқари, ҳаммом биноси ҳам катта аҳамиятга эга. Ушбу музейга Разавийнинг кенг ҳовлиси орқали кириш мумкин.
Азиз дўстлар, Ризо бозори ўзининг анъанавий текстураси ва тузилиши билан Имом Ризо (а.с.) муқаддас зиёратгоҳининг жануби-шарқида, Имом Ризо кўчасининг шарқий томонида жойлашган бўлиб, Машҳаднинг диққатга сазовор жойларидан биридир. Кўплаб дўконларига эга бу катта ва кенг бозор ҳар хил эҳтиёжларга жавоб бера олди.
Шу сабабдан ҳам у жуда гавжум. Бу бозордан бу шаҳарнинг барча турдаги сувенирларини харид қилишингиз мумкин. Машҳаднинг Ризо бозоридаги машҳур сувенирлари орасида заъфарон, зирк, конфет, қимматбаҳо тошлар ва кумушлар, ҳар хил атирлар, матолар ва намозхонлар, гилам ва намозхонлар, ҳар хил муҳр ва тасбеҳлар бор. Ризо бозоридаги кўплаб сувенирлар билан бир қаторда, унинг меъморчилиги ва дизайни ҳам жозибадорлигини оширди.
Реза бозорининг узунлиги 960 метр, эни эса 33 метр. 2368 метр пастдаги икки қаватли бу бозор 1711 дўкон билан жиҳозланган. Бозорнинг иккита коридори ва икки қаватидаги бозор узунлиги 3 км га яқин. Ушбу бозорда томлари бўлган иккита параллел йўлакли икки қаватли икки қаватли бинолар, 17 квадрат ва 11 уй мавжуд. Бу ён уйлар Ризо бозорига олиб боради ва бир бурилишда учрашади. Агар биз Риза бозори ва Сара ҳудудини биргаликда кўриб чиқмоқчи бўлсак, шуни айтишимиз керакки, бу бозорда 72 минг метр инфратузилма мавжуд.
