Эрон бўйлаб саёҳат(107)
Дўстлар, саёҳатимиз ва Ғарбий Озарбайжоннинг Хйй шаҳрига ташрифимиз давомида бугунги дастуримизда ушбу гўзал шаҳарнинг бошқа тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлари билан танишамиз.
Шамс Табризий қабри Ғарбий Озарбайжон вилоятининг энг жозибали зиёратгоҳларидан бири сифатида Хуй шаҳрида жойлашган. Румийнинг ишқ йўлининг издоши, буюк ва машҳур мутасаввиф Шамс Табризий номи билан машҳур Шамсиддин Муҳаммад 1248 йилда вафот этган. У тасаввуф афсонаси Ҳазрати Румийга жуда машҳур бўлиб, “Дивон Шамс Табризий”нинг Шамсиддин Табризийга ёзилган ғазалларининг кўпини ёзган. Айтишларича, Шамс Табризий кетма-кет йиллар Коня шаҳрида Муҳтарам Румий ҳузурида бўлган ва шундан сўнг кексайган бўлганида Ғарбий Озарбайжон вилоятининг Хуй шаҳрига кўчиб ўтган ва вафот этган ва шу шаҳарда дафн этилган.
Ҳар йили Шамс Табризий мақбарасида Шамс Табризий халқаро конгресси бўлиб ўтади, бу конгрессда санъат аҳли дўстлари ва ихлосмандлари иштирок этади. Бу қабр Хуй шаҳри марказидан Имомзода маҳалласи ва Шамс Табризий хиёбонидан 3 км узоқликда жойлашган. Шамс Табризий мақбарасини кўплаб саёҳатчилар ва сайёҳларни ўзига тортадиган, гўзал меъморчилиги билан жуда жозибали маскан Хуй шаҳрининг маънавий жиҳатдан энг самарали масканларидан бири сифатида қайд этиш мумкин.
Шамс Табризий минораси баландлиги 14-15 метр бўлиб, ғиштдан ясалган бўлиб, қўчқор ва қўй шохлари билан безатилган. Мавжуд ҳужжатларга кўра, бу бино Шоҳ Исмоил Сафавий буйруғи билан қурилган бўлиб, унинг қудрати ва қўчқор овлашдаги маҳоратини бир кунда намоён этиш мақсадида ёввойи қўчқор шохлари ўрнатилган. Ушбу минорани қайта тиклашга ҳижрий 1377 йилда қарор қилинган. Ислом Маданият Вазирлиги саъй-ҳаракатлари билан тикланган.
Шамс Табризий минораси ҳижрий 7 асрга тўғри келади. Бу асар 1352-йилнинг 14-баҳманида Эрон миллий асарларидан бири сифатида рўйхатга олинган. Бу минора Шамс Табризий қабри ҳовлисида жойлашган бўлиб, минтақадаги ноёб бинолардан биридир.
"Хуй музейи" бу шаҳарнинг яна бир диққатга сазовор жойидир. Қадимий ва тарихий ашёларга бой ушбу Баганжине музейи икки мингдан ортиқ қимматбаҳо ашёлар сақланадиган мамлакатнинг ўнта бой музейларидан биридир. 256 квадрат метр майдонга эга бўлган ушбу музейнинг бир қаватли биноси иккита зал ва 1348 йилда қурилган кичик зални ўз ичига олади, кейин эса 1358 йилда музейни кенгайтириш мақсадида унга учта кичик зал қўшилди.
Хуй музейи тўрт қисмдан иборат бўлиб, улар орасида тарихий ва қадимий ва антропологик ашёлар, қўлёзмалар ва ёзма асарлар, тош музей ва бой хазина мавжуд бўлиб, унда тарихдан олдинги, тарихий давр ва ислом даврининг учта даврига оид ашёлар намойиш этилади. Ҳар хил турдаги лой, мис, чинни идишлар, иссиқ ва совуқ уруш қуроллари, тошдан ясалган буюмлар ва айрим ёзма асарлар музейнинг энг муҳим объектлари сирасига киради. Ушбу музейдаги энг қадимий асар қора обсидиан чўкмаси бўлиб, у милоддан аввалги 7-минг йилликда пайдо бўлган ва неолит даврига тўғри келади, бу тош уруш қуроллари ва слингат ўқлари учун ишлатилган ва ғалаба қозонган асбоб сифатида намоён бўлади.
Бу музейнинг қимматли асарлари қаторида Сафавийлар шоҳи Таҳмосб битикларини, хаттотлик китоблари, Парфия ва Сосонийлар даври тангалари, сосонийлар даврига оид мунчоқларни қайд этишимиз мумкин. Илгари гул идиш ичидаги товарлар сифати ва кафолати белгиси бўлиб, қозон оғзига қўйилган. Музей витриналарида Ҳесар Дамғон тепалигидан эрамиздан аввалги 3-минг йилликка оид сопол идишлар ўрин олган. шунингдек, Ҳасанлу тепалигидан 1-минг йилликка оид бўз кулолчилик буюмлари мавжуд. Ва иккинчисини ўз ичига олади, яъни асосан Темир даврига тегишли. 3—1-минг йилликларга оид Ардабил услубидаги сопол идишлар билан бир қаторда Хуй чеккаларига оид бир қанча сопол буюмлар мавжуд.
Хуй муниципалитети биноси Ғарбий Озарбайжон вилоятининг энг гўзал тарихий биноларидан бири бўлиб, ўтмишда Хуй шаҳри ҳукмдорлари ва оқсоқоллари томонидан фойдаланилган ва қалъа ёки ҳукумат биноси (муниципалитет) деб аталган. Шарқий кириш қисмидаги ёзувга кўра, бино 1312 йилда қурилган. Ушбу бинонинг жабҳаси, эҳтимол, Эрондаги энг чиройли шаҳар биноларидан биридир. Бу бинонинг кўркам устунлари ва шляпалари баланд арклари билан бирга ўзгача гўзалликка эга. Архитектура санъати, ҳайкалтарошлик, шляпа, ажойиб устунлар ва чиройли расмлар ва рангларнинг уйғунлиги ушбу бинони Хуй шаҳрининг асосий диққатга сазовор жойларидан бирига айлантирди.
Бу чиройли бино икки қаватли ва катта подвалдан иборат. Унинг меъморчилигида эронлик рассомларнинг диди ва нафислигини яққол кўриш мумкин. Бу бинонинг гўзал сувоқ ишлари бинонинг кўриниши ва кўркини икки баробар оширди. Бинода фойдаланилган устунлар дизайни қадимги римликлар ва юнонлар санъатини эслатади ва улар Коринф ва аралаш устунлар деб аталади. Киришнинг юқори қисмида иккита печак билан ўралган чиройли гулдаста ажралиб туради. Бу гўзал безак бу саройнинг бошидаги ажойиб шляпа каби кўринади. Гулдастанинг пастки қисмида ғишт безаклари билан безатилган соатни кўриш мумкин.
Кириш эшиги ўртасида қудрат ва буюклик тимсоли бўлган шер боши релефи сайёҳларни кутиб олади. Арслон юзининг икки томонида хатой нақшли иккита барг кўриниб туради, бу эса бинога ўзгача нафосат ва гўзаллик бахш этади.
Слими мотифларидан фойдаланиш, хатолар, қуёш ва ўралган ток новдаларидан фойдаланиш бинонинг бошқа қисмларини безаб турган бошқа безаклардир. Ғишт ва оқ гипс бирикмаси туфайли Бинонинг гўзаллиги ошди. Бинонинг деразалари ёғочдан ясалган бўлиб, уларнинг тепасида қуёш, гул ва бета нақшлари билан безатилган ярим доира шаклидаги нақш кўринади. Меҳмонлар бинога ярим думалоқ зинапоялар орқали олиб борилади. Бу асар сўнгги йилларда қайта тикланди ва Эрон миллий мероси рўйхатига киритилган.
Дўстлар, сувенирлар ва қўл санъатлари билан танишиш яхши. Хуйнинг энг яхши сувенирларидан бири кунгабоқар уруғидир. Хуй уруғлари мамлакатдаги энг яхши уруғлардан бири бўлиб, бу шаҳардаги кўплаб оилалар уруғ етиштириш орқали кун кечиради. Шаҳр Хуй кунгабоқар ва қовоқ уруғлари Эрон чегараларидан ташқарига ҳам экспорт қилинади.
Асал яхши кайфиятдаги сувенирлардан биридир. Хуй асал ички бозорни ҳам таъминлайди ва Яқин Шарққа экспорт қилинади. Хуй асал ишлаб чиқариш бўйича мамлакатда биринчи ўринни эгаллайди ва Ғарбий Озарбайжон вилояти асалининг 49% ва мамлакат асалининг 13% дан ортиғи ундан таъминланади.
Хуйда энг хушбўй Муҳаммадий гуллари борлигини билиш ўринли ва бу гул ушбу шаҳарнинг сувенирларидан бири сифатида танилган. Хуйни атиргул етиштирувчи энг муҳим шаҳарлардан бири сифатида билиш мумкин. Хуйда 25 гектар гулзор бор ва ҳар йили ҳар гектардан 800 килограммга яқин атиргул олинади. Хуй шаҳри атиргулининг минтақада ўз мижозлари бор, чунки у минтақадаги энг хушбўй атиргулдир. Ғарбий Озарбайжонда атиргул сувидан ҳар йили 320 минг литр атиргул суви олинади. Атиргул сувининг ярмидан кўпи терлаш учун, бир қисми қуруқ ҳолда мураббо ва озиқ-овқат тайёрлаш учун, бир қисми эса куртак сифатида экспорт қилинади.
Гилам ва жажим ишлаб чиқариш узоқ тарихга эга. Бу шаҳарда гиламдўзлик Ғарбий Озарбайжон вилоятининг бошқа ҳудудларига ҳам катта таъсир кўрсатган бўлиб, яқин атрофдаги шаҳарлар ишлаб чиқаришининг кўпчилигига бу ҳудуддаги гиламдўзлик маданияти таъсир кўрсатган. Ҳунармандчилик тармоқлари орасида газлама тўқиш, жажим тўқиш ва гиламдўзлик, кигиздўзликни қайд этишимиз мумкин.
