Эрон бўйлаб саёҳат (109)
Ушбу дастурда биз Занжон шаҳрига ташриф буюрдик ва сизни ушбу шаҳарнинг диққатга сазовор жойлари билан таништирамиз.
Ассалому алайкум барча Эрон бўйлаб саёҳат дастурлар силсиласи тингловчилари ва мухлислари, азизлар, саёҳатимизни давом эттириш ва Эроннинг турли вилоятларини зиёрат қилиш мақсадида Занжон вилоятига борамиз. Жуда узоқ тарихга эга ва қадимий обидалар ва тарихий диққатга сазовор жойларнинг бой хазинасига эга бўлган вилоят азалдан сайёҳлик ҳудуди сифатида танилган. Сизни ушбу саёҳатда бизга қўшилишга таклиф қиламиз.
Занжон вилояти, Занжон платоси деб номланган, Эроннинг шимоли-ғарбида жойлашган. Бу вилоят шимолдан Гилон ва Ардабил вилоятлари, шимоли-шарқ ва шарқдан Қазвин вилояти, шимоли-ғарбдан Шарқий Озарбайжон вилояти, жануби-ғарбдан Курдистон вилояти, ғарбдан Ғарбий Озарбайжон вилояти билан чегарадош. Бу вилоятнинг маркази Занжон шаҳридир. Вилоят аҳолисининг 90% дан ортиғи тили туркий бўлиб, бир қисми форс ва бошқа тилларда ҳам сўзлашади. Занжон Загрос ва Алборз тоғларининг туташган жойида жойлашган. Бу вилоят тоғли ҳудуд бўлиб, баланд чўққиларга эга бўлиб, уни баланд плато сифатида кўриш мумкин. Занжон вилояти, одатда, иккита мустақил тоғли ҳудуд ва унумдор текисликлардан иборат. Вилоятдаги нотекислик икки турга бўлинади: Шимолий Занжон тоғлари ва Жанубий Занжон тоғлари. Шимолий Занжон тоғ тизмаси аслида Глас чўққиси, Баклор чўққиси, Дега чўққиси ва Челекхона чўққиси деб номланган Алборз тоғ тизмасининг давоми ҳисобланади. Занжоннинг шимоли-ғарбидаги бу тоғ тизмалари туташиб, Ғарбий Алборз тоғ тизмасини ҳосил қилади. Жанубий Занжон тоғлари Кедар чўққиси, Хўржахон чўққиси, Алам қанди чўққиси, Сепаҳсалар чўққиси, Жаҳон тоғ чўққиси ва Ростам чўққиси каби баландликларга эга бўлган ягона марказий тоғ тизмасининг бир қисмидир. Вилоятнинг муҳим дарёлари қаторида Қезл Ўзен, Занжон дарёси ва Абҳар дарёси ёки Кабир дарёсини қайд этишимиз мумкин. Минтақанинг тоғли табиати Занжон вилоятида икки хил тоғли иқлим ва иссиқ ва ярим нам иқлимга эга бўлишига сабаб бўлган. Умуман, Занжон вилоятининг иқлими ёзда юмшоқ, қишда эса жуда совуқ ва қорли. Шунингдек, Занжон вилоятида ҳар йили турли фаслларда шамол эсиб туради.
Иқлим хилма-хиллиги, сув ресурсларининг мавжудлиги ва тупроқ унумдорлиги Занжон вилоятини қишлоқ хўжалиги учун қулай ҳудудга айлантирган. Бу вилоятда деҳқончилик суғориладиган ва лалмикор шаклларда амалга оширилганини билиш ўринлидир. Текислик суғорма деҳқончиликка яроқли, ёмғирли деҳқончилик асосан тоғ олди ва тоғ ён бағирларида олиб борилади. Занжон вилояти узум етиштириш бўйича Эронда биринчи ўринни эгаллади. Анжир, шоли, узум, ўрик, олма, ловия, бодринг, пиёз, ёнғоқ, финдиқ, бодом, зайтун, анор, саримсоқ каби маҳсулотларнинг бир қисми бошқа мамлакатларга экспорт қилинадиган бу вилоятнинг асосий қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ҳисобланади. Ушбу маҳсулотларнинг аксарияти Тарем шаҳрида ишлаб чиқарилади. Дарҳақиқат, Занжон вилояти Эрон ғарбидаги муҳим деҳқончилик ва чорвачилик марказларидан бири ҳисобланиб, унинг деҳқончилиги ва чорвачилиги саноат ва анъанавий икки йўналишда амалга оширилади. Занжон вилоятида чорвачилик кўпроқ шаклда тарқалган. кўчманчи чорвачилик. Албатта, бу вилоят саноат чорвачилиги ва гўшт-сут етиштириш соҳасида Эронда эътиборга лойиқ ўрин эгаллаган ва Эронда товуқчилик ва паррандачиликнинг муҳим марказларидан бири саналади. Саноат ва тоғ-кон саноати соҳасида , бу минтақа алоҳида мавқега эга Занжон вилояти Теҳрон ва Гилон вилоятларига яқин бўлганлиги сабабли саноат бўлинмаларининг кундан-кунга ривожланиши ва кенгайишига дуч келмоқда.
Қуруқлик, сув ресурслари, тупроқ, транспорт тармоқлари каби кучли инфратузилма тармоқлари, шимолий минтақадаги стратегик мавқеи туфайли Занжон вилояти энергия линияларининг кесишиши, йирик миллий инвестициялар ва бошқалар саноат секторига сармояларни жалб қилиш учун катта салоҳиятга эга. Шу боис кейинги йилларда бу вилоятда муҳим саноат тармоқлари шаклланди. Занжон вилояти конларнинг хилма-хиллиги жиҳатидан ҳам жуда бой бўлиб, унинг фойдали қазилмалари захиралари қўрғошин ва рух, брассит, кремний, саноат сурма тупроқлари, талк, перлик, магний сулфат, алунит, марганетс, мис, темир ва безак тошларидан иборат. гранит, мармар, травертин, чинни, мармар, оҳактош, гипс, молоз. Ҳозирги вақтда бу вилоят Яқин Шарқдаги энг йирик рух металл конларидан бири ҳисобланади. Шунингдек, Занжон вилоятида ҳунармандчиликнинг турли соҳалари мавжуд. жумладан, гиламдўзлик, ипак ва пахта каштачилик, чарук каштачилик, бўяш, кулолчилик, гобеленчилик, шу жумладан товоқлар, идиш-товоқлар, косалар ва сарф материаллари, пичоқлар ва қанд тўсарларнинг барча турларини ясаш, лента тўқиш жажим ва рух ўймакорлиги тилга олинади. Қолаверса, гиламдўзлик Занжон вилоятининг аксарият шаҳар ва қишлоқларида гуллаб-яшнаган ва машҳур бўлган санъат турларидан бири эканлигини айтиш керак.
Занжон вилоятининг маркази Занжон шаҳри гўзал табиат манзаралари ва ёзда мафтункор об-ҳавога эга, санъаткорлар ва ҳунармандлар шаҳри. Тарихга назар ташласак, бу шаҳар сосонийлар ҳукмронлиги даврида Ардешир Бобоқон томонидан қурилган ва мўғуллар босқини ва Амир Темур ҳужуми пайтида вайрон қилинган. Қожарлар даврида (милодий ХИХ аср) бу шаҳар эътиборга олиниб, ўрнашиб қолган. Тарихий асарлар нуқтаи назаридан Занжон шаҳрида асарлар кўп. Занжоннинг бир қанча қимматли тарихий асарлари билан танишиш мақсадга мувофиқдир. Занжон шаҳрининг тарихий контекстида жойлашган қимматли тарихий бинолардан бири Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида рўйхатга олинган Сейид масжиди номи билан машҳур жоме масжид ва мадрасадир. Бу масжидни асрда Фатҳ Али Шоҳ Қожарнинг ўғилларидан бири бошқарган. У ҳижрий 1826 йилда қурилган. Асосчиси ҳаёти давомида Сейид масжиди Дара масжиди, Сейид масжиди, Султоний масжиди ва Жума масжиди номи билан ҳам танилган. Занжондаги энг йирик ва гўзал масжид ва диний мактаблардан бири бўлган ушбу тарихий мажмуа тўрт эван масжидлари лойиҳаси асосида қурилган қимматли иншоотлардан биридир. Бу масжиднинг ҳовлиси тўрт айвонли бошқа масжидлар сингари квадрат ва тўртбурчак шаклда бўлиб, узунлиги 48 метр, эни 36 метрни ташкил этади. Масжид ҳовлисида энг кўп ажралиб турадиган жиҳати унинг тўртта айвонига ўрнатилган ён томонлари ва хоналаридир. Ҳовлини диний фанлар талабалари заллари ўраб олган. Айвонларнинг ички юзалари жуда чиройли кошинлар билан безатилган бўлиб, кошинлар юзасига куфий ва толут ёзувидаги Қуръон оятлари чиройли тарзда чизилган. Бу масжид гумбази икки деворли бўлиб, фируза кошинлар билан қопланган. Бу гумбазга Даҳр сураси сул ёзуви билан ўйиб ёзилган бўлиб, унинг гўзаллигини янада ошириб бормоқда. Гумбаз тепасида шар шаклида бронза белги бор. Бу масжид буюк мутасаввифларнинг бешиги бўлиб, унда нуфузли шахслар тарбияланган.
“Занжон бозори” Жоме масжиди яқинида жойлашган. Занжон бозори тарихий мажмуаси иқтисодий, маданий ва диний бойлик жиҳатидан Эроннинг энг қизиқарли тарихий мажмуаларидан бири бўлиб, маданий қадриятлари ва ёшига кўра Эроннинг тарихий обидалари рўйхатига киритилган. Ушбу бозор эски шаҳарнинг қоқ марказидаги 15 гектар майдонда жойлашган бўлиб, тарихан икки қисмга, юқори ва қуйи бозорларга бўлинган ва бир нечта кириш эшигига эга. Шуни билиш керакки, Занжон бозори Эрондаги энг узун ёпиқ бозор бўлиб, 8 қатор ва 1000 ҳужайрадан иборат. Архитектура нуқтаи назаридан, бозорнинг пештоқи кўп бўлиб, у ерда ҳам Эрондаги бошқа бозорлар каби аҳолининг ижтимоий ва диний эҳтиёжларини қондириш учун масжидлар мавжуд.
Архитектура услуби, тарихий матнлар ва бошқа далилларга кўра, Занжон бозори қурилиши тахминан ҳижрий 1205 (милодий 1790) йилида Оға Муҳаммадхон Қожар даврида бошланиб, сўнгра ҳижрий 1213 (милодий 1798) йилда қуриб битказилган деган хулосага келади. Ҳижрий 1324 (милодий 1906) йилига келиб эса тўплам янада тўлиқ бўлиб, турли бозорларни ўз ичига олади.
Иқтисодий нуқтаи назардан, Занжон бозори мураккаб бир бўлинма бўлиб, унда турли хил улгуржи ва чакана савдо корхоналари мавжуд бўлиб, кириш ва кўплаб хиёбонлар каби алоқа тармоқларига эга бўлган ва ишлаб чиқариш жиҳатидан бутун шаҳар билан боғланган. Бу жуда бой ва шаҳарнинг энг муҳим иқтисодий ва савдо марказидир.Бу мажмуа қадим замонлардан бери савдо марказлари ёнида ижтимоий учрашувлар учун қулай жой бўлиб келган, миллий ва бойликларни сақлаб қолишда ҳал қилувчи рол ўйнаган. Бундан ташқари, ушбу ҳудудда йилнинг турли фаслларида об-ҳавонинг ўзгарувчанлиги ҳам ушбу мажмуанинг мавжудлиги ва сақланиб қолишида самарали омил бўлмоқда. Чунки об-ҳаво ўзгариши бозорда унчалик самарали эмас ва сиз ҳаёт учун зарур бўлган нарсаларни харид қилиш учун соатлаб вақт сарфлашингиз мумкин. Анъанавий “Ҳаж Дадаш” иссиқ булоғи Занжон бозорининг тарихий обидаларидан бири бўлиб, у бугунги кунда кўркам чойхона ва овқатхонага айланган бўлиб, сайр чоғида чарчаб қолсангиз, дам олиш, овқат ва чой ичиш учун қўшимча равишда унинг тинчлиги ва бетакрор меъморчилигидан баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Ҳурматли тингловчилар, ниҳоясига етган кун билан бугунги дастуримизни шу ерда якунлаймиз ва Занжоннинг бошқа тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлари билан танишиш учун сизларни навбатдаги дастуримизга таклиф қиламиз.
