Эрон бўйлаб саёҳат (125)
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат кўрсатувлар туркуми тингловчилари ва мухлислари. Ҳурматли ҳамроҳлар, марказий вилоятга саёҳатимиз давомида биз билан қолинг ва Сова шаҳрига ташриф буюринг.
Қизил масжид” Сова шаҳрининг диққатга сазовор жойларидан бири ва бу шаҳарнинг тарихий сайёҳлик марказларидан бири ва Шоҳ Исмоил Сафавий даврида қурилган бўлиб, бир неча юз йиллик тарихга эга. Ушбу масжидга ташриф буюриш мақсадга мувофиқдир. Бу масжид қурилишида қизил ва қип-қизил кошинлар, ёзувлар ва безаклардан фойдаланилган ва шу сабабли у Қизил масжид номи билан машҳур.Қизил масжидга кириш, ҳовли, айвон, гумбаз, ибодатхона, айвон, минора, ва иккита мактаб ва янги қурилган масжиддир. Қизил масжиднинг энг гўзал жойларидан бири унинг гипсли ёзувлари ва жуда чиройли расмлари бўлган меҳробдир. Қизил масжиднинг ғиштли минораси ҳам жуда қизиқ. Масжид гумбази ҳам жуда чиройли ва ажойиб ёзувлари ва нозик безаклари билан инсонни ранг ва санъатнинг орзу жаннатига чорлайди.
Сованинг бошқа қимматли асарлари қаторида Сованинг шарқидаги Имомзода Саййид Исҳоқ” ёдгорлиги ҳам бор. Бу Имомзодада Ислом пайғамбари (с.а.в.) авлодларидан бўлган Султон Саййид Исҳоқ дафн этилган. Бу имомзоданинг биноси минорасимон мақбарага эга бўлиб, унинг қурилиш услуби дастлаб 7-аср ўрталарида Салжуқийлар даври биноларига ўхшаш бўлса, Сафавийлар даврида гумбазга ўзгартиришлар киритилган. Мақбара 6 метр, баландлиги 12 метр. Бу бинонинг аҳамияти мозор устидаги фируза ғишт ва кошинлар билан боғлиқ бўлиб, улар ажойиб чизиқларга эга. Кошин бўлагида ҳижрий 676 йил санасини кўриш мумкин. Бу бинода кошинлар ва ранг-баранг нақшлар билан безатилган меҳроб бор. Имомзода мақбараси ўртасида ёғоч ва тўрдан ясалган зиёратгоҳ ва унинг ичида тарихий аҳамиятга эга бўлган зиёратгоҳ ўрнатилган.
Эроннинг марказий вилоятида кўплаб тарихий қасрлар мавжуд. Сосонийлар даврига оид ва тоғнинг энг баланд қисмида қурилган Эрон меъморчилигининг энг муҳим ва ҳайратланарли асарларидан бири “Қиз қалъа (Дўхтар қалъаси)дир. Дўхтар қалъасига ташриф буюриш учун Сова шаҳридан 23 км узоқликда бориш керак. Тоғдаги бундай катталикдаги қаср Сосонийлар давридан қолганига ишониш бироз қийин. Одамларни ҳайратга соладиган ушбу қасрда фавқулодда хавфсизлик ва мудофаа чоралари ўйлаб топилган. Қиз қалъа бутун Сова текислигининг кенг кўринишига эга. Қалъа тоғ тепасида тош ва оҳак билан қурилган ва унга кириш жуда қийин ва қалъага фақат жануб томонда қурилган зинапоялар орқали киришингиз мумкин. Қоянинг бутун девори тубсизлик шаклида бўлиб, ўтиш мумкин бўлган ҳар бир нуқта тош тепасига қадар тош ва оҳак билан ёпилган, шунинг учун шимол, шарқ ва ғарбнинг уч томонидан қалъа ичига киришнинг иложи йўқ. Қалъага бир нечта ёпиқ зинапоялар орқали чиқиш мумкин бўлиб, улар махсус маҳорат билан камуфляж қилинган ва зинапояларга тўғридан-тўғри тош деворлари бўйлаб молоз ва молоздан девор қуриш орқали камуфляж қилинган.
Бинонинг тўрт томонида қўриқ миноралари бўлган, қалъага киравериш томонида эса шимолда меҳроби бўлган зиёратгоҳ биноси жойлашган бўлиб, ундан сув маъбудаси Анахитага сиғиниш учун фойдаланилган бўлса керак. Қалъа икки асосий қисмдан, қалъа ва саройдан иборат бўлиб, умумий майдони тахминан 3000 квадрат метрни ташкил қилади. Бош сарой атрофида сув сақлаш учун кўплаб тешиклар очилган ва бу мажмуада синган лой қувурлар топилганлиги сув таъминоти ва канализация тармоғидан фойдаланишдан далолат беради.Қиз қалъа Эрон миллий ёдгорликларидан бири сифатида рўйхатга олинган. Қиз қалъа тарихий ёдгорлиги 1382 йилда 8600 рақами билан Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилган.
Азиз дўстлар, ова тарихий обидаси шаҳрнинг диққатга сазовор жойларидан бири ва ушбу шаҳарнинг марказий қисмидаги кўплаб диққатга сазовор жойлардан биридир. Ова тарихий тепалигини Сованинг энг муҳим диққатга сазовор жойларидан бири деб ҳисоблаш мумкин.
Кўпчилик бу тарихий тепаликни ер ости шаҳри Ова номи билан билишади. Ушбу шаҳарга кириш учун Сова шаҳридан Сова Селвечеган автомагистралига киришимиз керак. Тахминан 25 километр масофани босиб ўтиб, Ова шаҳрига этиб борамиз. Бир пайтлар ернинг қоқ марказида жойлашган шаҳарнинг бир-бирига боғланган туннеллари бўйлаб сайр қилиш фикри сизни тарихий триллерлар оламига олиб боради. Бу ер ости шаҳрининг қурилиши Ардешир Бобоканга тегишли, демак, бу шаҳар қарийб 1500 ёшда. Майдони 220 гектар бўлган бу шаҳар ва унинг атрофидаги ҳудуд мўғуллар даврида кимсасиз ва тупроқ остида кўмилган муҳим тарихий шаҳарлардан бири бўлган. Бу ҳудудда археологлар томонидан топилган кулолчилик буюмлари бронза ва темир даврларидан тортиб ўрта ислом давригача бўлган турли даврларга тегишли эканлигини билиш яхши.
Қимматбаҳо тарихий асарлардан ташқари Сова шаҳри иқлим жиҳатидан Эроннинг қуруқ ва чала чўл минтақаларидан бири бўлса-да, табиий диққатга сазовор жойлардан холи эмас. Табиий эффектлар, сайёҳлик диққатга сазовор жойлари, жумладан, шаршаралар, булоқлар, дарёлар, ғорлар ва қуруқ табиатдаги табиий музликлар барчани ҳайратда қолдиради.
Мисол тариқасида Сова шаҳридаги Оқдаш қишлоғи тоғларида жойлашган "Оқдаш ғори"ни келтиришимиз мумкин. Ушбу ғорда сиз овчилик давридаги одамларнинг яшашини кўрсатадиган расмларни кўришингиз мумкин. Ушбу расмлар туфайли Оқдаш ғори Сова шаҳри ва Нубарон туманидаги энг муҳим қадимий ва тарихий масканлардан бири ҳисобланади.
Сова сунъий кўли ҳам Сованинг диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, 33 000 квадрат метр сув ҳавзаси, 60 000 квадрат метр сув сиғимига эга. Ушбу кўл Сова шаҳрида Тахти булварида жойлашган бўлиб, Сова шаҳридаги дам олиш учун энг мос жойлардан бири ҳисобланади. Ушбу кўлнинг ёнида ўйин парки ва сув парки жойлашган Унинг атрофида чиройли ва қулай сунъий яшил майдон мавжуд. Ушбу кўлнинг қулайлиги ва дам олиш масканлари барча ёшдагилар ва оила аъзолари учун мос ва қизиқарли.
Охир-оқибат шуни билиш ўринли бўладики, Сова аҳолиси форс тилида ва маҳаллий Сова лаҳжасида гаплашади ва бу шаҳарнинг сувенирлари анор, қуритилган анжир, қовун ва писта, анор хамири, узум шарбати, яшил майиз ва баслуқдир. Албатта, анор бу шаҳарнинг экспорт маҳсулотлари қаторига киради. Бу шаҳар бўлиб, шаҳарнинг асосий ҳунармандчилиги гиламдўзлик, жажим тўқиш ва ёғочдан ясалган буюмлардир.
Ҳурматли тингловчилар, охирзамон билан бугунги дастуримизни шу ерда якунлаймиз ва кейинги дастургача сизларни улуғ Аллоҳ таолога ҳавола қиламиз.
