Суриянинг ўзгаришида ҳисса қўшиш учун Европанинг ҳаракатлари

Истанбулда тўрт мамлакат раҳбарларининг саммити барпо бўлди.

Суриянинг инқирози мазкур мамлакатда  2011 йилда  юзага келган нотинчликлар пайидан бошланган эди. Натижада Сурия ғарбликлар ва уларнинг араб юртларидан бўлган иттифоқчилари  ҳамда Туркия билан қарама-қарши  бўлган бир ҳолатда  қолди.

Террорчиларни ҳимоя этиб, Суриянинг қонуний ҳукуматини ағдариш учун Ғарбий ва арабий коалициянинг ҳаракатларига қарамай, 2015 йилнинг сентябрь ойида Сурия армияси ушбу тўқнашувларда  Эрон, Ҳизбуллоҳ ҳаракати ва Россиянинг ҳарбий ҳимоялари остида бир қатор ғалабаларга эришиб, мамлакатнинг ишғол этилган кўплаб минтақаларини озод этишга эришади.

Сурияда қудрат мезони ҳукумат фойдасига ўзгаргани ҳамда Ғарбий -арабий коалициянинг мағлубиятидан кейин Туркия ҳам ўз позициясини ўзгартиради. Туккия уч мамлакат, яъни Россия, Эрон ва Туркия вакилларидан ташкил топган гуруҳ доирасида Қозоғистон пойтахти Остона шаҳрида ташкил этилган йиғилиш ва музокараларда  Сурияга нисбатан тутган мавқейини ўзининг манфаатлари асосида ўзгартириш учун ҳаракат қилади.

Франция ва Германия ҳам Ғарбий-арабий коалицияси  назарда тутган мақсадларга эргашиб, Сурия президенти Башор Асадни қудратдан кетишини хоҳлашарди.Аммо бугунги кунда Европа Иттифоқи  билан ушбу малакатлар Сурия инқирозини ҳал этиш учун имконқадар  ҳаракат қилишмоқда.

Шуларни назарда тутган ҳолда Туркиянинг Истанбул шаҳрида Туркия, Франция, Германия ва Россия етакчилари иштирокида Сурия можаросини тартибга солиш масалаларига бағишланган тўрт томонлама музокаралар бўлиб ўтди. Мазкур саммит Сурия масаласига бағишлаб бундай форматда ўтказилган илк учрашув бўлди.

Томонлар Сурияда Конституциявий кенгашни зудлик билан тузиш кераклиги борасида якдил тўхтамга келишган. Бундай орган бир йил ичида шакллантирилиши мумкин.

Россия президентига кўра, қўмита самарали иш олиб бориши учун у “Суриядаги барча томонлар учун легитим деб топилиши ва уларнинг ҳурматига сазовор бўлмоғи керак”.

Франция президенти Эммануэль Макрон ўз навбатида қўмитанинг иш бошлашини интизорлик билан кутаётганини маълум қилди

Режага кўра Конституциявий қўмита Суриянинг янги асосий қонуни ва у ерда ўтказиладиган сайловларга тайёргарликни таъминлайди. Бироқ уни тузиш муддати бу тузилма аъзоларининг рўйхатини Сурия ҳокимияти ва мухолифат гуруҳи келиша олмаётгани бир неча бор ортга сурилди.

Ангела Меркель ушбу учрашувни “фавқулодда сермаҳсул” деб баҳолади. Меркель хонимнинг айтишича, ҳар тўрт томоннинг ёндашуви муштарак бўлмаган эса-да, якуний баёнот қабул қилинганининг ўзи саммит иштирокчиси бўлмиш тўрт давлатнинг мақсадлари умумий бўлганини англатади.

ГФР канцлери кимёвий қуролни ишлатилишига йўл қўймаслик масаласига алоҳида тўхталди. Бу можаро иштирокчилари учун ўзига хос сигнал сифатида баҳолаш мумкин. Германия Суриядаги ҳарбий операцияда иштирок этмаяпти, бироқ Меркелнинг самммитдаги иштироки унинг учун қочқинлар масаласини россиялик ҳамкасби билан ҳал қилиши муҳимлигини англатади.

Тўрт давлат етакчилари фикрига кўра, сурияликларнинг ватанига қайтиши ихтиёрий асосда, халқаро ҳуқуқ нормалари доирасида, хавфсизлик чоралари қўлланган ва БМТ билан мувофиқлаштирилган ҳолда амалга оширилиши керак.

Мазкур саммитда иштирок этган  давлат раҳбарлари,сўзлаган нутқлари давомида Суриянинг келажаги ва тақдирини мамлакат  халқи ҳал қилишини таъкидлашди.