Франциянинг Африкадан қувиб чиқарилиши деколонолизациянинг иккинчи тўлқини белгисими?

“Франция -Африка муносабатлари" билан боғлиқ аччиқ воқеликлар янги сиёсий элитанинг ҳаракатларини ҳаракатга келтирувчи асосий омиллардан бири бўлиб, Франция билан ассиметрик муносабатга чек қўйиш ва тенг ҳуқуқли алоқаарга кириши ҳақидаги кенг тарқалган талаблардир.

Австрия халқаро сиёсат институти таҳлилида Марказий ва Ғарбий Африка давлатларнинг француз аскарларини чиқариб юборишдаги ҳаракати кенгроқ жараённинг бир қисмидир ва Африкадаги деколонизациясининг иккинчи тўлқини сифатида аташ мумкин бўлган миллий суверенитетга урғу беради деб таъкидлади.

Порс тудей сайтининг хабар қилишича,  “Австрия халқаро сиёсат институтининг таҳлилий эслатмасида айтиладики, икки мамлакат Чад ва Сенегал бир вақтлар Африка қитъасидаги Франциянинг асосий иттифоқчиларидан бири ва Франциянинг Африкадаги собиқ мустамлика давлатлари Париждаги иқтисодий, сиёсий ва ҳарбий таъсир тармоғининг устунларидан бири бўлган. Бироқ, Ғарбий ва Марказий Африкадаги француз мустамликачилари мустақиликка эришганидан 65 йил ўтиб, бу ўзгаришларга қандай омиллар рол ўйнади? 

Бу борада текшириши мумкин бўлган биринчи омил- бу Африкада жамоатчилик хабардоригига эга бўлган ёш ва фаол авлодининг пайдо бўлишидир ва мулоқот ва ижтимоий тармоқлар орқали улар нафақат ҳақиқий ўзгаришлари хохлашади, балки бу йўналишда ҳаракат қилишади. Бу деколонизациядан кейин йиллар ўтиб туғилган Африкадаги ёш сиёсий лидерларнинг янги авлоди учун ҳам амал қилади. Кекса авлод сиёсатчилардан фарқли улароқ, улар Францияга берилган имтиёзларига шахсий манфаатларини яхши билишмайди. Улар кузатганлари узоқ давом этган ҳарбий амалиётлар халқ учун аниқ натижа белмагани ёки француз компаниялари томонидан ўз мамлакатлари табиий ресусрларидан фойдаланиш ва бу мамлакатларда давом этаётган суст ривожланишдир. Франция -Африка муносабатлари билан боғлиқ бу аччиқ воқеликлар янги сиёсий  элитанинг ҳаракатларини , шунингдек, Франция билан ассиметрик муносабатларни тўхтатиш ва тенг ҳуқуқли  алоқаларга  киришиш ҳақидаги кенг тарқалган талабларнинг асосий сий омиллардан биридир.

Бу янги тенденсияни таъминловчи яна бир омил кўп қутбли дунё тизимининг пайдо бўлишидир. Биз буни Африка қитъасида Хитой ва Россия каби бошқа халқаро актёрларнинг роли ортиб бораётганида кўришимиз мумкин. Африкада мустамликачилик тарихи бўлмаган бу янги ҳамкорлар Африка давлатларнингг ички ишларига аралашмасдан иқтисодий ва ҳарбий дараждада ҳамкорлик қилиш имкоинятини таклиф қилади.

Бу янги ҳамкорлар ўзларининг қўллаб-қувватлаш  ва ҳамкорларини Ғарбликлар каби ўзига хос шартлар билан боғламайдилар, балки халқаро даражаа дипломатик  ёрдам ёки энергия бозорларига кириш каби аниқ талабларга эга.

Охир-оқибат Австриянинг ушбу таҳил маркази шуни таъкидлайдики, Африка ривожланишининг анъанавий ҳамкорларидан бири сифатида Европа Иттифоқи Африка билан ҳамкорликни давом эттиришни истаса. Африка давлатларнинг бу истаги ва хоҳишини ҳурат қилиш ва уларга умумий манфаатлар ва ўзаро ҳурматга асосланган ҳамкорликни таклиф қилиши керак. Бу эса кўпроқ мустақиллик сари ҳаракати модели Африканинг Франкофония минтақсидан ташқарида ҳам тарқалаётган бир пайтга тўғри келмоқда.

Бу муаммонинг кўринишларидан бири кўпроқ Африка давлатларининг БРИКС иттифоқига қўшилиши истагида кўриш мумкин. БРИКСнинг Африка мамлакатлари учун алоҳида диққатга сазовор жойлардан бири бу Ғарб давлаларининг гегемон даъволари ва муносабатларини рад этиш, кўп қутбли ва аралашмайдиган дунё тартибини қўллаб-қувватлаш мамлакат суверенитети ва мустақиллигини ҳурмат қилишдир.