кўнгил айниши ва қайт қилиш

Ошқозон-ичак касалликлари озуқа моддаларининг ҳазм бўлиши ва сўрилишига ва тананинг умумий саломатлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Ошқозон-ичак тракти оғиз бўшлиғидан бошланиб, анусда тугайдиган бурилишли найчадир.

Ошқозон-ичак касалликлари кенг кўламли касалликларни ўз ичига олади ва жуда кўп. "Саломатлик журнали" дастурининг ушбу қисмида биз кўнгил айниш ва қайт қилишнинг сабаблари ва даволаш усулларини ўрганишга ҳаракат қиламиз.

"Кўнгил айниши ва қайт қилиш" кўплаб касалликларнинг белгиси бўлиши мумкин. Кўнгил айниши - бу ошқозон ўзини бўшатишга ҳаракат қиладиган ҳолат, қусиш эса ошқозонни мажбурий бўшатишдир. Кусиш ёки кўнгил айниш вақти сабабни кўрсатиши мумкин. Овқатдан кейин қисқа вақт ичида қусиш ёки кўнгил айниши содир бўлса, бу ошқозон яраси ёки руҳий касалликни кўрсатади. Овқатдан кейин бир дан саккиз соат ўтгач, қусиш ва кўнгил айниши содир бўлса, бу озиқ-овқатнинг бузилиши ва озиқ-овқат заҳарланишини кўрсатади. Салмонелла каби озиқ-овқат билан юқадиган касалликларда, организм микробларни ишлаб чиқариш ва кўпайтириш учун зарур бўлган вақт туфайли семптомлар узоқроқ ривожланади.

Агар кўнгил айниши шунчалик кучли бўлса, одам тоқат қилолмаса ёки қусиш шунчалик кучли бўлса, одам саккиз соатдан кўпроқ вақт давомида ошқозонида суюқликни ушлаб туролмаса, гастроентерологга мурожаат қилиш керак. Кўп ҳолларда кўнгил айниши ва қайт қилиш ўз-ўзидан ўтиб кетади ва уйда даволаниши мумкин. Агар уй шароитида даволаниш самарали бўлмаса, одамда сувсизланиш бўлса ёки бош жароҳати ёки инфекция каби жароҳатлар қусишни келтириб чиқарса, бемор шифокорни кўриши керак.

Кўнгил айниши ва қусиш миянинг тананинг мажбурий функциялари учун масъул бўлган қисми томонидан назорат қилинади. Кусиш, аслида, мия сигналлари билан қўзғатиладиган реакция. Кусишни қўзғатувчи сигнал турли хил огоҳлантиришлардан келиб чиқиши мумкин, жумладан, ҳид сезиш, таъм қўзғатувчиси, турли касалликлар, ҳис-туйғулар, оғриқ, шикастланиш, инфекция, озиқ-овқат тирнаш хусусияти, тартибсизлик, ҳаракат ва танадаги бошқа ўзгаришлар.

Иштаҳанинг бузилишига анорекция, озиқ-овқат заҳарланиши, айрим вирусли инфекциялар, машинада кўнгил айниши, денгизда кўнгил айниши, бош айланиши, инсулт ёки мия қон кетиши каби мия шикастланиши, ўт пуфаги касаллиги, аппендицит, мигрен, миядаги ўсмалар, мия инфекциялари, мененгит, гидросефали (мия омурилик суюқлигининг ортиқча мавжудлиги), жарроҳлик учун ишлатиладиган анестезиканинг ён таъсири ва қусишни келтириб чиқарадиган бошқа бузилишлар киради.

Шунингдек, ошқозон муаммолари, масалан, чақалоқларда қусишни келтириб чиқарадиган пйлорус ёки ошқозон чиқишининг тиқилиб қолиши, шунингдек, турли сабабларга кўра ошқозондан қон кетиши, инфекция, тирнаш хусусияти ёки ичакнинг тиқилиб қолиши, таркибида жуда кўп ёки жуда оз миқдордаги кимёвий моддалар ва минералларнинг мавжудлиги, тана ва организмда токсинлар мавжудлиги бу бошқа омиллардан базиларидир. Ҳомиладорлик пайтида кўнгил айниши ва қусиш кўп учрайди. Эрталабки кўнгил айниш ҳомиладорликнинг биринчи ойларида пайдо бўлади, лекин баъзида ҳомиладорлик давомида давом этади. Кўнгил айниши ва қайт қилиш ҳам баъзи дориларнинг кенг тарқалган ён таъсири ҳисобланади. Кўнгил айниши одатда дори аллергиясидан келиб чиқмайди, лекин бу баъзи дориларнинг кирувчи ён таъсири. Баъзи дорилар, масалан, кимётерапияда қўлланиладиганлар, шунингдек, эритромицин каби антибиотиклар ва кучли оғриқ қолдирувчи воситалар қусиш ва кўнгил айнишига олиб келиши мумкин.

Шифокорга қачон кўриниш кераклигини билиш муҳимдир. Агар сизда қусиш ва кўнгил айниши билан оғир ачишиш ёки иситма бўлса, айниқса болаларда; Албатта шифокорга мурожаат қилинг.Агар қусишдан олдин қон қуссангиз ёки бош жароҳати бўлса, шунингдек, бош айланиши, заифлик ёки кўнгил айниши билан кучли бош оғриғи ҳисси бўлса, шифокорни кўришингиз керак.

Кўпгина шифокорлар беморнинг касаллик тарихини ўрганиш ва тўлиқ физик текширувни ўтказиш орқали касалликни ташхислашлари мумкин. Шифокор, шунингдек, беморнинг физик текшируви ва касаллик тарихига асосланиб, тестларни буюриши мумкин, аммо баъзи ҳолларда касалликни аниқлаш учун тестлар талаб қилинмайди.

Кўнгил айниши ва гижжалар ташхис қўйиш билан бир вақтнинг ўзида дори воситалари билан даволаш мумкин. Касалликнинг белгилари касалликни даволаш ва назорат қилишдан кейин йўқолади. Кўнгил айниши ва қусиш одатда сувсизланиш билан ёмонлашади, бу хавфли циклга олиб келиши мумкин. Кўнгил айниши ичимлик суюқликларини қаттиқлаштиради ва сувсизланишни ёмонлаштиради, кейин эса кўнгил айниши кучаяди. Шифокор сизга буюриши мумкин бўлган турли хил кўнгил айнишига қарши дорилар мавжуд. Дорилар беморнинг аҳволига ва беморнинг қандай дори-дармонларни қабул қилиши мумкинлигига қараб белгиланади. Дори-дармонлар таблеткалар ёки сироплар ёки эрувчан ёки тил ости таблеткалари, томир ичига юбориш, мушак ичига инъекция ёки шамлар шаклида мавжуд. Тўғри дори танлаш беморнинг аҳволига боғлиқ.

Кўнгил айниш учун уй шароитида даволанишда ошқозонга дам бериш ва сувсизланишдан қочиш даволашда муҳим рол ўйнайди. Касалликнинг дастлабки 24 соатида рангсиз суюқликларни истеъмол қилиш керак, кейин эса олдиндан тайёрланган парҳезга риоя қилиш керак. Сув, спорт ичимликлари ва тиниқ булон рангсиз суюқликлар бўлиб, улар ошқозон учун осон сўрилади. Бир вақтнинг ўзида жуда кўп суюқлик ичманг, чунки ошқозонни очиш кўнгил айнишини кучайтириши мумкин. Бир ёки икки унция (28 дан 56 грамм) суюқлик ҳар сафар 10 дан 15 минутгача оралиқда истеъмол қилиниши керак, чунки ошқозон фақат бу миқдорга тоқат қилиши мумкин. Болалар ва чақалоқларда бир вақтнинг ўзида бешдан ўн сантиметргача ёки унциянинг учдан биридан камроқ суюқлик истеъмол қилиниши керак.

Кўнгил айниши ва қусиш бўлса, дастлабки 24 дан 48 соатгача сут маҳсулотларидан воз кечиш керак. Ингичка ичакда инфекция бўлса, у сутни ҳазм қилишга ёрдам берувчи ферментни заифлаштиради ва камайтиради, ошқозон эса сут ва сут маҳсулотларини ҳазм қила олмайди, натижада шиширади, ич кетиши ва қусиш пайдо бўлади. Бемор тузалиб кетгач, у бу овқатларни яна истеъмол қилиши мумкин, аммо ошқозонни тартибга солиш учун мутахассислар беморга ўз диетасини банан, олма соуси, гуруч ва кабоб каби энгил ёки тинчлантирувчи овқатлар билан чеклашни тавсия қилади.

Қуйида биз болаларда қусишнинг сабабларини қисқача муҳокама қиламиз.

Болалардаги қусиш чақалоқнинг ошқозон таркибини қизилўнгачга ва оғиздан чиқариб юборганда пайдо бўлади. Кўнгил айниши катталар ва катта ёшдаги болаларда қусиш билан боғлиқ бўлса-да, 3 ёшгача бўлган болалар одатда кўнгил айниши ҳақида гапира олмайди. Чақалоқларда қусишни овқатни чиқариб юбориш билан аралаштириб юбормаслик керак. Сутнинг чиқарилиши стрессли кўриниши мумкин, лекин одатда эмизишдан кейин пайдо бўлади, қийинчиликсиз ва ноқулайлик туғдирмайди. Кўпинча қусиш жиддий муаммо эмас. Уйда даволаниш одатда чақалоқнинг ноқулайлигини бартараф этишга ёрдам беради. Фарзандингиз тиниқ суюқликни ушлаб тура олмаса ёки семптомлар ёмонлашса, шифокорингизга мурожаат қилинг.

Баъзи болалар, шу жумладан чақалоқлар, номаълум сабабларга кўра қусади. Ошқозон, ичаклар, қулоқлар, сийдик йўллари, ўпка ёки аппендикс инфекциялари, гастроезофагиал рефлюкс касаллиги, ошқозон-ичак тутилиши ёки пилорик стеноз (ошқозон ва ичакнинг торайиши) туфайли ошқозон-ичак тракти билан боғлиқ муаммолар, чақалоқларда, кўкрак сути билан боқишдан кейин ёки ҳаддан ташқари озиқ-овқатдан кейин, чақалоқларда эмизиш ва кимёвий моддалар ёки чақалоқ томонидан ютилган заҳарли объектлар ва, албатта, миячайқалиши ёки мигрен, болаларда қусишнинг энг кенг тарқалган сабаблари ҳисобланади.

Болаларга келсак, шифокорга қачон мурожаат қилиш кераклигини билиш ҳам муҳимдир. Агар болангизда соқчилик бўлса ёки болада қон ёки сафро (яшил модда) қусса ёки кофе қолдиғи бордек туюлса, шифокорни кўришингиз керак. Шунингдек, агар болангиз асабий бўлса ва қуруқ бўйин ва бош оғриғи ёки қаттиқ қорин оғриғи бўлса, шунингдек, бола сийиш пайтида оғриқ борлигини айтганда, шифокорга мурожаат қилишингиз керак. Шунингдек, чақалоғингизнинг қуввацизлиги ва уйғониши қийин бўлганида ёки сувсизланиш белгилари, масалан, оғизда қуруқлик, кўз ёшсиз йиғлаш ёки одатдагидан камроқ сийиш каби аломатлари бўлса, албатта шифокорингизга мурожаат қилинг.

Агар бола соатига уч мартадан кўпроқ қайт қилса, шифокор томонидан текширилгани маъқул, чунки бу ошқозонда баъзи жиддий инфекцияларнинг белгиси бўлиши мумкин. Бундан ташқари, қусишни ташлаш, яъни боланинг ҳар овқатдан кейин кўтарилиши ҳам диққатга сазовордир. Ёдингизда бўлсин, юқори иситма, диарея ва қусиш боланинг соғлиғига жиддий хавф туғдирадиган ҳалокатли бирикмалардир. Шунинг учун, болангизнинг аломатларини кўрганингиздан сўнг, унинг жиддийроқ муаммога айланишини кутмасдан, дарҳол шифокорга мурожаат қилганингиз маъқул.

Болаларда кўнгил айниши ва қайт қилишига олиб келадиган касалликларнинг олдини олиш учун овқатдан олдин ва кейин қўлингизни ҳам, чақалоқни ҳам ювиш керак. Унинг ўйинчоқларини тоза ва ҳар қандай ахлоқсизликдан тозаланг. Агар керак бўлса, уларни оқартириш кукуни эритмаси билан тозаланг. Кичкинтойингизнинг озиқ-овқатлари тўғри сақланганлигига ва гигиеник тарзда тайёрланганлигига ишонч ҳосил қилинг. Болалар овқатини узоқ вақт давомида сақламанг.

Аппендицит