Саломатлик журнали (117)
Скелет ва мушак касалликлари (тиззадаги оғриқлар ва муаммолар (бешинчи қисм))
Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамроҳларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.
Ассалому алайкум азиз тингловчилар. Соғлиқни сақлаш журналининг сўнгги дастурида биз баъзи тизза касалликларини кўриб чиқдик. Ушбу дастурда биз яна бир тизза касаллиги, яъни "қавсланган ва кесишган тизза" ҳақида гапирамиз. Биз билан қолинг.
Қавсланган тизза - бу асорат бўлиб, тиззалар тик турганда ва оёқ тўпиқларини бир-бирининг ёнига қўйганда ажратилади. 18 ойгача бўлган чақалоқларда бу асорат нормал ҳисобланади. Болалардан ташқари, бу асорат катталарга ҳам учраши мумкин. Қавсланган тизза бу одамларда бироз мураккаброқ. Чақалоқлар она қорнидаги эгилган жойлашуви туфайли калтак оёқлари билан туғилади. Оёқлар оғирликни кўтариш қобилиятига эга бўлиб, чақалоқ 12 ойдан 18 ойгача юра бошлаганида, боғланган оёқ тўғрилана бошлайди.
Одатда, тахминан 3 ёшда, бола тиззалари билан бирга туриши мумкин ва уларнинг тўпиқлари орасидаги алоқа йўқ. Агар бу ёшда асорат ҳалиям бор бўлса, болада тўқмоқ бор. Оёқнинг пайдо бўлишига суякларнинг анормал ўсиши, Блунт касаллиги* ва тибиал эгрилик каби касалликлар сабаб бўлиши мумкин. Шунингдек, синишларнинг тўғри ёки тўлиқ тузалмаслиги, қўрғошин заҳарланиши ва Д витамини етишмовчилиги туфайли суякларнинг юмшаши бу ҳолатнинг бошқа сабаблари ҳисобланади.
Бу ҳолатнинг белгилари - тўпиқлар бир-бирига боғланганда тиззаларнинг бирга бўлмаслиги, тананинг икки томонида оёқларнинг симметрик эгилиши ва 3 ёшдан кейин оёқларнинг эгилиши. Дарҳақиқат, вақт ўтиши билан яхшиланмайдиган даволанмаган тизза бўғимлари тиззалар ва сон бўғимларида артрозга олиб келиши мумкин. Ташхис қўйиш учун мутахассис шифокор бу ҳолатнинг оғирлигини ўлчаш учун асосий усулдан фойдаланади, бу эса оёқнинг қанчалик деформацияланганлигини кўрсатадиган бурчакни аниқлашдир. Кейин мутахассис бу деформациянинг ривожланишидан олдин унинг сабабини аниқлаши керак.
Кўпинча, мутахассис шифокор бу ҳолатни болага қараш орқали аниқлай олади. Икки тизза орасидаги масофа бола чалқанча ётган ҳолда ўлчанади. Остеопорозни истисно қилиш учун қон тестлари талаб қилиниши мумкин. Рентген фотосурати - бу касалликни ташхислашнинг яна бир усули.
Жуда оғир ҳолатлар бундан мустасно, қавсланган оёқ учун аниқ даво йўқ. Болани камида 6 ойда бир марта шифокор кўригидан ўтказиш керак. Одатда, чақалоқларни даволаш керак эмас, чунки вазият ўз-ўзидан яхшиланади. Остеопорознинг олдини олиш учун болалик даврида танага Д витамини етарли даражада олишига ишонч ҳосил қилиш керак. Ўсиш даврида тиззаларнинг тўғри ва носимметрик ўсишини ҳисобга олиш керак. Ҳар қандай янги ёки ёмонлашаётган аломатлар шифокорга хабар қилиниши керак.
Массаж терапияси, оёқларни мустаҳкамлаш машқлари, ёга ва пилатес бракетларни тузатиш учун ишлатиладиган усуллардан биридир. Умуман олганда, оёқ оёқларини даволаш иккита жарроҳлик бўлмаган усулда амалга оширилади, улар дори-дармонларни ўз ичига олади ва фақат болалар учун ишлатилади ва жарроҳлик усуллари. Оёқлари бўлган катталар соғлиғини фақат жарроҳлик йўли билан тиклашлари мумкин.
Д витамини танқислигидан келиб чиқадиган суякларнинг юмшаши натижасида пайдо бўладиган тўқмоқни олдини олиш ва назорат қилиш усулларидан бири Д витамини истеъмоли миқдорини оширишдир. Бундан ташқари, болаларда тўқнашувни даволаш учун баъзи махсус поябзаллар, қавсланган тизза** ёки гипсдан фойдаланиш мумкин.Тиббий бракетлар, одатда, оёқ тиргаклари оғир бўлса ёки болада бошқа касаллик бўлса ишлатилади. Бола оёқларнинг суяклари тўғриланмагунча бу бракетлардан фойдаланиши керак
Баъзи ҳолларда бу ҳолатнинг оғир тури бўлган ёшларда тўпиқ оёқларини даволаш учун жарроҳлик амалиёти қўлланилади. Ўсишни тўғрилаш жарроҳлиги оёқлари бўлган болалар учун ҳам қўлланилади. Ушбу усулда суякнинг соғлом ўсиш плитаси тўхтатилади, шунда носоғлом пластинка уни ушлай олади. Бундай ҳолда, суяклар тўғридан-тўғри ўсади. Ушбу операция суяк ўсиши босқичи тугаган катталар учун қўлланилмайди. Тибиал остеотомия операцияси энг қиммат ва тизза суягини кесиш ва қайта шакллантиришни ўз ичига олади. Деформацияланган суяклар дастлаб ички винтлар ва пластинкалар билан бирлаштирилади ва маълум вақт давомида операция қилинган оёқнинг ташқи томонида ушлаб турувчи рамка ишлатилади.
Бундай ҳолатда, суяк юмшатилишига йўл қўймасликдан ташқари, оёқ-қўлларининг олдини олишнинг аниқ усули йўқ. Шундай қилиб, болангиз қуёш нурига этарлича таъсир қилишига ва унинг рационидаги Д витамини даражаси етарли бўлишига ишонч ҳосил қилинг. Ушбу ҳолатнинг бошқа сабабларини олдини олиш усуллари мавжуд. суякларни тўғри таъмирлаш орқали олдини олиш мумкин бўлган ёриқларни бурчакли даволашни ўз ичига олади. Шунингдек, ортиқча ва такрорий ҳаракатлардан, шунингдек, қўшма зарарлардан қочиш орқали олдини олиш мумкин бўлган артрит.
Ташқи кўриниши бўйича тиззага қарама-қарши бўлган тиззанинг яна бир мураккаблиги Гену Валгум ёки кесишган оёқлардир. Бу ҳолатда сонлар ичкарига, тиззалар эса а билан бурчакка бурилади. Тўпиқлар бир-биридан узоқлашганда яна бир контакт. Бошқа тиббий муаммолари бўлмаган кўплаб болаларда хочсимон тиззанинг деформацияси вақтинчалик асорат бўлса-да, аммо баъзи одамларда бу асорат ирсий ёки генетик касаллик ёки метаболик суяк касаллиги туфайли юзага келади ва уларда қолади ёки ҳатто ривожланади. Бундай касалликка чалинган одамларда юришнинг умумий шакли айланма ҳаракат шаклида бўлади, яъни одам ҳаракатланаётган оёққа таянч оёғи урмасдан юра олиши учун юриш пайтида ҳар бир оёғини ташқарига буриш керак.
Бундай ҳолатда нафақат юриш механикаси бузилади, балки юзага келган сезиларли бурчак деформацияси туфайли, орқа ва ўрта тизза оғриғи ҳам ушбу касалликка чалинганлар орасида пайдо бўлади. Кўндаланг тиззалар болалар орасида кенг тарқалган муаммо бўлиб, деярли барча ҳолатларда бу боланинг ривожланиш жараёнининг нормал қисмидир. Чунки чақалоқларнинг қорнидаги жойлашуви туфайли уларнинг аксарияти оёқлари калтакланган ҳолда туғилади ва деярли 2-3 ёшга тўлгунга қадар шундай бўлиб қолади. Шундан сўнг, уларнинг оёқлари ичкарига бурилади ва 7 ёки 8 ёшгача давом этадиган кўндаланг тизза кўринишини олади. Одатда, бу ёшда оёқлар ўзларининг табиий ҳолатини тиклайди. Камдан кам ҳолларда, кўндаланг тизза синдромининг кечроқ пайдо бўлиши, яъни тахминан 6 ёшда, асосий суяк касаллиги белгиси бўлиши мумкин.
Ўзаро фаолият тизза кўпинча оёқ тагининг деформацияси билан боғлиқ. Ўзаро фаолият тизза ҳолати оғир бўлса, оёқ Билаги зўр бўғинлар ташқарига айланишга мажбур бўлади. Бу ҳолат ички камар соҳасидаги лигаментлар, тендонлар ва юмшоқ тўқималарда кучли кучланиш ва босимга олиб келади. Оёқлари оғир ва текис тагликлари бўлган болалар жуда ёмон югурадилар ва уларнинг тана мувофиқлаштириши тенгдошларига қараганда жуда паст. Бундан ташқари, жисмоний фаоллик уларни тезда чарчатади ва улар тенгдошлари каби спорт машғулотларида қатнаша олмайди. Тизза муаммолари тиззалари кесишган болаларда жуда кенг тарқалган. Тиз пателласининг йивидаги ғайритабиий ҳаракати уни хафтага юмшатиш ва пателланинг қисман дислокациясининг асоратларига сезгир қилади. Ўзаро фаолият тизза ҳолатининг оғирлиги, шунингдек, фемур ва шин суягининг ички томонида ортиқча босимга олиб келади, бу одатда оёқ оғриғи деб аталади.
Агар боланинг тиззалари тахминан 6 ёки 7 ёшгача текисланмаса, кесишган оёқларни даволаш учун шифокорга мурожаат қилиш керак. Кесилган тиззани баҳолаш учун шифокор оёқларнинг иккита ички тўпиғи орасидаги масофани ўлчайди. Жарроҳлик бўлмаган даволаш усуллари билан ёшроқ оёқ оёқларини даволаш мумкин. Аммо боланинг ёши ошгани сайин, кесишган тиззани даволашга жавоб бериш эҳтимоли аста-секин камаяди. Ота-оналар ўз фарзандларида оёқларнинг кесишган белгиларини кўришлари керак ва шифокорлар гуруҳидан тиззаларини даволаш режасини ва даволаш эчимларини олгандан сўнг, улар боланинг тиззаларини кесишишини тузатиш учун чоралар кўришлари керак.
Оёқларнинг текисланишини тиклаш учун, кечалари тиззага ўралган ва найза ёки найзадан фойдаланиш тавсия этилади. Ушбу қавсланган, айниқса, оилада бу асорати бўлган одамлар учун жуда мос келади. Мутахассис шифокор ёки физиотерапевт болаларнинг оёқларини кесиб ўтиш ҳолатини тузатиш учун махсус ўқув дастурини ва ўзаро фаолият машқларни ишлаб чиқиши мумкин. Шунингдек, шифокор тиббий тагликларни таклиф қилиши мумкин. Кўндаланг оёқлари бўлган беморларнинг оёқ моғоридан тайёрланган тагликлар тўпиқларнинг ғайритабиий ҳаракатини тузатишга ёрдам берадиган ва бу беморларнинг тўпиғига қўйилган оғирликни тақсимлашга ёрдам берадиган тагликлардир. Агар кесишган тизза яхшиланмаса, шифокор операцияни тавсия қилиши мумкин. Боланинг ёшига, ушбу операциянинг оғирлигига ва сабабига кўра, ушбу операция усули бошқариладиган ўсиш жарроҳлиги ёки остеотомия жарроҳлиги ҳисобланади.
Ҳамроҳлигингиз учун раҳмат. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни буюк Аллоҳга ҳавола қиламиз.
................................................ .. ................................................
* Блоунт касаллиги - бу болаларнинг тибиа ёки тибиа юқори ўсиш пластинкасининг ўрта қисмидаги муаммолар туфайли юзага келадиган касаллик. Ушбу ўсиш бузилиши оёқ суягининг оғир оғишига ва эгилишига олиб келади ва натижада тиззанинг оғирлиги пайдо бўлади.
** Браcе ёки Ортез - бу оёқ-қўлнинг ҳаракатини бошқариш ёки унинг шаклига таъсир қилиш учун оёқ-қўлнинг атрофига жойлаштириладиган ва кийиладиган асбобларнинг умумий номи.
